ლექსები, როგორც ანთებული სანთლები
გიორგი ლობჟანიძის ლექსების კრებული
„ბაბუაწვერების თაიგული“
როგორ შეიძლება დაუდგრომელ დროს გამოსტაცო ძვირფასი წუთები, სიხარულითა თუ ტკივილით აღბეჭდილი, წუთები, რომლებიც ოდესღაც განცდილსაც იტევენ, აწმყოსაც აფერადებენ, ამდიდრებენ და მომავალსაც სინათლით ავსებენ. გიორგი ლობჟანიძემ ამ სასწაულისთვის სიტყვები აირჩია. თავისი ცხოვრება პოეზიას შეაფარა, შთაბეჭდილებანი და გამოცდილებები, სიყვარული, სინანული, სიმართლე თუ უსამართლობა, შეცდომები და გამარჯვებანი ლექსებში დააუნჯა. ეს არის მისი ყველაზე ძვირფასი ქონებაცა და საგზალიც მარადიულობის გზაზე. გიორგის ლექსები ანთებულ სანთლებს ჰგვანან, რომლებიც რწმენის, სიკეთისა და სიყვარულისთვის განგაწყობენ, წარმავალს წამიერად მოიხელთებენ, მის სურნელსა და სიტკბოებას განგაცდევინებენ და სულსა, გულსა და გონებაში აღბეჭდავენ ულამაზეს სურათს: „ბაბუაწვერების თაიგულს“, ასე ჰქვია მის კრებულს, რომელიც 2004 წელს გამოსცა. ბაბუაწვერების თაიგულს რეალობაში ვერ შეკრავ, რადგან ოდნავ მიკარებაზე, შერხევასა თუ უბრალო ამოსუნთქვაზე გაიფანტებიან. ეს თაიგული მხოლოდ წარმოსახვაშია ან ნახატზე. ეს არის არაჩვეულებრივად ნაზი და ლამაზი სიმბოლო პოეზიისა, რომელიც ასეთივე ფაქიზია და მხოლოდ ოცნებაში მოსახელთებელი. პოეზიის შექმნა და განცდა ღვთისგან ადამიანისთვის მონიჭებული ყველაზე მნიშვნელოვანი უნარია, რომლის ძალითაც ცხოვრების ამაოება დაიძლევა, მახინჯი მშვენიერდება და წარმავალი მარადიულობის საბურველში ეხვევა. ამ თაიგულის თითოეული ბაბუაწვერა პოეტის განვლილი და გასავლელი დღეებია. ამ თაიგულს პოეტი მკითხველს უძღვნის და ხდება სასწაული, ხელში გიჭირავს ბაბუაწვერების თაიგული, კითხულობ სტრიქონებს, რომლებიც ბუსუსებივით იფანტებიან, მაგრამ არ ქრებიან. ეს ბუსუსები ფიქრებია, რომელიც ლექსების კითხვისას ჩნდება. კრებულში ამ სახელწოდების ლექსიცაა, რომლითაც მთავრდება წიგნი. ლექსში ჩანს გულწრფელი და დაუჩოქებელი პოეტი, რომელსაც სიამაყე უშლის, ბრბოს კაცად იქცეს და გადაქელოს ლამაზი და სათუთი. მან იცის:
„ნუ გეგონება —
ცეცხლია ტრფობა.
იგი უფერო ბაბუაწვერას თაიგულია,
არ შეცდე: სული არ შეუბერო!“
წიგნში გიორგი ლობჟანიძის ორი ადრინდელი კრებულიცაა შეტანილი (1991 წ. გამოცემული „ობლის კვერი“ და 1997 წ. გამოცემული „დუღილის ტემპერატურა“) და ბოლო 1997—2004 წლებში დაწერილი ლექსები საერთო სახელწოდებით „ჩრდილები შუადღისას“. წიგნს წამძღვარებული აქვს ოთარ ჩხეიძის წერილი „გიორგის წიგნი“. ეს არის თბილი და სიყვარულით სავსე გამოხმაურება გიორგის „დუღილის ტემპერატურაზე“. „მეამაყება, რომ ოთარ ჩხეიძის რანგის მწერალმა ჩემი ლექსებისთვისაც მოიცალაო“, — მადლიერებით აღნიშნავს გიორგი. ამ სიტყვებში გამოსჭვივის მისთვის ჩვეული თავმდაბლობა, თუმცა საკმაოდ ახალგაზრდას, უკვე ბევრი რამ აქვს გაკეთებული სალიტერატურო საქმეში, ყველასთვის ცნობილია მისი ჩინებული თარგმანები და წერილები.
მართალია, გიორგის თავისი ძველი ლექსები „გულუბრყვილოდ“ ეჩვენება და თითქოს თავს იმართლებს მკითხველის წინაშე, ერთად იმიტომ მოვუყარე თავი ყველაფერს, რომ „საკუთარი ნაწერებისთვის თვალი გადამევლოო“, მაგრამ ესეც თავმდაბლობის გამოხატულებაა, თორემ „ობლის კვერის“ გულუბრყვილობა ის ღვთაებრივი თვისებაა, რომელიც მხოლოდ ჭეშმარიტ პოეტებს ახასიათებთ. ეს გულუბრყვილობა გიორგის პოეზიის ღირსებაა, რომელსაც დღემდე ინარჩუნებს. მისი ლექსების ეს გულუბრყვილობა უპირველესად სისუფთავესა და გამჭვირვალებაში მჟღავნდება. ის აღარ არის ბავშვი, მაგრამ სამყაროს მისეული აღქმა მაინც წმინდაა და უშუალო. სწორედ ამიტომაც ახერხებს იგი გონებისთვის მიუწვდომელი საიდუმლოებების პოეტურ ხატებში მოხელთებას. ამიტომაც მაგონებენ მისი ლექსები ანთებულ სანთლებს, რომლებიც არა მხოლოდ ღამეში ანათებენ, არამედ დღისითაც, რადგან მათ მხოლოდ ფიზიკური სიბნელის გარღვევა კი არ შეუძლიათ, არამედ, უპირველესად, სულიერი წყვდიადისა. ამ წყვდიადს კი ქმნის ნაცრისფერი ყოველდღიურობა, რომელიც ადამიანის თვალსა და ყურს საგნებისა და მოვლენების ზედაპირისკენ მიმართავს და მათ მიღმა გადახედვას აბრკოლებს. ეს ლექსები კი სწორედ იმ „მიღმიურს“, პირველქმნილსა და შეურყვნელს მიანათებენ, რათა მკითხველმა იგრძნოს მარადისობასთან შეხება, ეზიაროს რაღაცას ისეთს, რაც, მართალია, სიტყვით სრულყოფილად ვერ გამოითქმება, მაგრამ მხოლოდ სიტყვის საშუალებით განიცდება.
„ობლის კვერში“ პოეტის მზერა გარეთ არის მიმართული, თითქოს ნელ-ნელა, ნაბიჯ-ნაბიჯ ითვისებს სამყაროს და ხვდება თავის გამორჩეულობას, რადგან პოეტია და ამიტომ „ზეცის მოწაფე“. მზე, მთვარე და ვარსკვლავები მისი „თანაკლასელები“, რომლებიც კარნახობენ, რადგან მასზე ბევრად მეტი იციან. გიორგი ახლაც „ზეცის მოსწავლეა“, რადგან ეს არის მისი ბედისწერა და ახლაც ზეცის მეგობართა კარნახით წერს.
პირველ კრებულში არის „გაოცებები“ და ბუნების საიდუმლოთა ჩაწვდომის წყურვილი. გარემო პოეტისთვის მშობლიურია და სულიერი, უფრო მეტადაც, ვიდრე ადამიანური, რადგან პირველში მეტია სილამაზე: „რას ეუბნება ქარი ზღვას ისეთს, უმალ გრუზა თმას შიშისა და მოულოდნელობისაგან ყალყზე რომ უყენებს?“.
ქარი, ზღვა, ვარსკვლავები მისი ახლობლები არიან, რომელთა შესახებაც უფრო მეტი სურს გაიგოს, ისინიც არ ღალატობენ და თვითონვე უყვებიან. პოეტი იმისკენ კი არ ისწრაფვის, რომ ზეცა მიწაზე „ჩამოიტანოს“, პირიქით, ადამიანურსაც რაღაც ბუნებისმაგვარი მიანიჭოს, ამიტომაც ისინი „ფშაური ფარდაგებივით ჭრელაჭრულა ამბებად“ იქცევიან. ეს ლექსები გვახსენებენ ბარათაშვილისეულ „არს ენა რამ საიდუმლო უასაკოთაც და უსულთ შორის და უცხოველეს სხვათა ენათა არს მნიშვნელობა მათი საუბრის“. გიორგის ამ ენის მოსმენა და გაგება სურს, ამიტომაც განერიდება ყოველდღიურსა და ნაცნობს: „თქვენ როგორ ფიქრობთ, ლურჯი ცის ტატნობს სხვაფერი კაბა მოუხდებოდა?!“ ამგვარი რიტორიკული შეკითხვებით სავსეა მისი პოეზია. ის მკითხველს მხოლოდ იმაში არწმუნებს, რომ: „ყანაში ყაყაჩო — ივლისის განაჩენია“, ან კიდევ „ყაყაჩოებს გახელილ თვალებში ესხმებათ წვიმა“. აქ თითქოს თვითონაც ერთი ყაყაჩოთაგანია და მათთან ერთად განიცდის შხაპუნა წვიმის მაცოცხლებელ სიგრილეს. მას უფრო მეტად აინტერესებს, რას ფიქრობს შეშინებული კურდღელი, ვიდრე ადამიანი, მასზე მონადირე.
ამ ლექსებში სწორედ ღვთაებრივი უშუალობით არის განცდილი, რომ ნოეს კიდობანი „გვირილისთვალება მინდორია“, რომელიც „კლდეებს ჩაჰყვა, მერე სიპზე ფეხი დაუცდა და... მდინარეში გადავარდა“. ტალღებზე აგორებული მისი სხეული, დღეს უკვე სიმბოლო ეკოლოგირი კატასტროფებისა, თუ არ გადარჩება, მაშინ ადამიანიც დაიღუპება. თუმცა ლექსს ისეთი ძლიერი რწმენა გამსჭვალავს, მკითხველიც შვებით ამოისუნთქავს: „რაკი კიდობანს ვამსგავსე, უსათუოდ გადარჩებოდა, თავისი ღვთიურშუქფენილი ხიზნებით — უმწეო გვირილებით და ყაყაჩოებით“.
ეს პოეტური მზერა არ არის მხოლოდ ემოციურ-ესთეტიკური, არამედ ფილოსოფიურიც. ამ ლექსთა სტრიქონებში აზრი და ემოცია ერთმანეთს ერწყმის, როგორც ელიოტი იტყოდა და იბადება რაღაც უჩვეულო, იქსოვება სამყარო, რომელიც მკითხველს რეალობიდან სწყვეტს და აგრძნობინებს: „ფერები უკვე გადაღლილან მიწიერებით და სადაცაა, წმინდანებივით ზეცისკენ გაფრინდებიან“.
ერთ ლექში აქლემის სახე იხატება. აქ არის პოეტური გადაძახილი გრიგოლ რობაქიძის მიერ დახატულ აქლემ ბეხანთან. გიორგისთვის აქლემი „უდაბნოეთის მშვიდი ხიზანია“, რომლის ნაღველიც „მექარავნეთა მზერის სიღრმეშია ჩამარხული“. „თავისუფლებას გამოიხსნი გზაში დავარდნით და მერე მარტოს, სიცხისა და ქარის ამარა მიგატოვებენ“. თავისუფლება დიდი მსხვერპლით, სიცოცხლის შეწირვით მოიპოვება. ამ „მიტოვებულობაში“ არის დიდი სევდა და ნაღველი. ადამიანი ხომ ხშირად დგება ამგვარი არჩევანის წინაშე: თავისუფლება, ანუ მარტოობა თუ უღელი, ანუ საზოგადოებაში ყოფნა, თუმცა ადამიანი სულიერად მაინც ყოველთვის მარტოა, ამიტომაც რჩეულნი მუდამ თავისუფლებას ირჩევენ. გიორგი თავისუფლებას პოეზიით მოიპოვებს. გრიგოლ რობაქიძის ბეხანიც გზაში ვარდება: „კლდეებში კვდება აქლემი ბეხან-დავარდნილი-მიტოვებული“ („გველის პერანგი“).
აქლემი მწერალმა მარადმედინი ცხოვრების სიმბოლოდ აქცია: „და უშნო ცოხნით ოდეს ერთვი მელანქოლიას — დორბლიან ტუჩზე გიობდება სამყაროს დარდი“ („გველის პერანგი“). სხვაგან გიორგი პირდაპირ ახსენებს ბეხანს: „შემრჩა ბეხანის მოხრილი კუზი, ქვეყნიერების დარდის დამტევი“.
საგულისხმოა, რომ პოეტი ფიქრებს აღიქვამს, როგორც ხაროს, საიდანაც ამოაღწევს ლექსით. მითოლოგიოურ-პოეტური თუ რელიგიური ტრადიციით, ხარო სიმბოლოა ადამიანური ვნებებისა და ცოდვებისა. პოეზიის გზით ხაროდან ამოსვლა (გურამიშვილმა „მტერი იმით მოიგერა“) ყველაზე ნაცნობია ქართველი მკითხველისთვის, ამ შემთხვევაშიც, გიორგი ამ ტრადიციას ეხმიანება. ხაროს თავდაღწეული პოეტი დედამიწისკენ ფანტელივით მოიხარის, ე.ი. თვითონ უკვე განწმენდილი ლექსებში გამოთქმული აღსარებებით ახლა სხვათა საშველად მოისწრაფვის. თოვლი ხომ სიწმინდისა და უმანკოების სახეა. ფანტელები ფარავენ მახინჯსა და ჭუჭყიანს და სისპეტაკით მოსავენ ყოველივეს. პოეტიც თვაისი ლექსებით, წარმოსახვებით განწმენდს სამყაროს, გააკეთილშობილებს და მკითხველსაც განაცდევინებს ამ „კათარზისს“.
გიორგის ყოველი ლექსი ახლოს მოდის შენთან, თითქოს შენს სათქმელს ამბობს, შენს ტკივილსა და სინანულს გამოხატავს, მგრძნობიარედ ათრთოლებს სულის სიმებს, ყოველი ლექი აღგძრავს ფიქრისთვის, სიხარულისა თუ ნაღველისთვის.
„მე გავიხდი სხეულს,
იგია კვართი სიცრუისა,
ძალას რომ მართმევს,
იგია კვართი არაფრობისა,
და კიდევ იმის,
რასაც ვერავის ვერ გაუმხელ...“
ვერავის გაუმხელ, რადგან აღარ გყავს დედა, რომელიც პოეტის „სევდიანი თვალების იქით“ მოჩანს შვილისკენ ხელგაწვდილი. პოეტი „იხდის სხეულს“, რათა კვლავ ჩაეკრას დედას თბილ მკერდში და იგრძნოს, მარტო არაა. სტრიქონთა გაუქარვებელ ტკივილში შემოიჭრება ბიბლიური მოტივები. ეს ყველაზე მძაფრია პოემა „ბრმა ჩიტებში“, სადაც ადამიანის სამოთხიდან გამოდევნა ფრთების დაჭრად და დაბრმავებად გაიაზრება. „მაშინ სხვა იყო, მაშინ სხვა იყო, მაშინ მე ღმერთთან ახლოს ვიყავი“. „ბრმა ჩიტები“ მარტოობისა და ტკივილის ლაბირინთებში ამაოდ მოხეტიალე ადამიანების სიმბოლოა. დაკარგული ედემი მხოლოდ სიყვარულით მოიპოვება, თუმცა ევა, იგივე ცხოვრება, ყოველთვის „გარეთ“ უბიძგებს ადამიანს, ამიტომ პოეტს „ბნელ ახლაში“ ყოფნას „სიზმრების დრო“ ურჩევნია, სადაც ირღვევა სამყაროს კანონზომიერებანი და მხოლოდ მის ნებაზეა ვინმეს სიკვდილი თუ სიცოცხლე. „ბრმა ჩიტებში“ არის წყურვილი ხელახლა შობისა, „ძველი“ ცხოვრებისაგან უკვე შელახული „მეს“ სიკვდილისა. ამიტომ ჩნდება ასეთი უჩვეულო და შთამბეჭდავი პოეტური ხატი პოემის ბოლოს: „და დედაჩემი — ჩემზე ორსული — ჩემს საფლავს იებს აწყობს გულგრილად“.
სამოთხეში დაბრუნებისა და ხელახლა შობის წყურვილი კიდევ ერთი ზღაპრულ-მითოლოგიური სახის, ფასკუნჯის, პოეტური ვარიაციით არის გამოხატული. გიორგი ლექსში ქმნის ფასკუნჯის თავისებურ მითოპოეტურ სახეს. თითქოს პარადოქსი ჩნდება. ცხოვრება ფასკუნჯია, რომელიც, ერთდროულად, თან აშორებს სინათლეს, მაგრამ თანვე მხოლოდ მისი გზით შეიძლება წყვდიადიდან გაღწევა:
„ვზივარ შენს მხრებზე
და მივფრინავ სინათლისაკენ,
იმ უხილავი მიჯნისაკენ,
რომლის იქითაც დაიწყება მარადისობა...
ვზივარ შენს მხრებზე,
და რამდენჯერაც თავს მოიბრუნებ,
იმდენჯერ თბილ ლექსს გაჩრი ხახაში,
რათა თავი გადავირჩინო“.
თბილი ლექსები, როგორც პოეტის არსების, მისი სიცოცხლის ნაწილები, მსხვერპლია მარადიული სინათლისკენ გზაზე. ამ პოეტურ ხატში გიორგიმ ჩაატია შემოქმედის მიერ გაღებული უდიდესი ტანჯვით მოგვრილი სიხარულიც და გადარჩენის რწმენაც, რომელიც მისთვის მხოლოდ პოეზიით ხორციელდება.
პოეტის მზერა სულისკენ ჩაღრმავდება და სამყაროს სილამაზეებს გადასწონის ცხოვრების ჭუჭყი და მისგან თავდაღწევის წყურვილი. ლექსების მთავარი მოტივიც ხსნის ძიება ხდება, ჩნდება ღვთისა და წმიდა გიორგის სახეები:
„დიდება შენდა!
შენ ერთს მოგენდე,
შენ თუ მიმიყვან არსთგამრიგემდე“.
გიორგის ლექსებში, რომლებიც 90-იან წლებშია დაწერილი, თუმცა პირდაპირ არ იხატება დრო, მაგრამ იგრძნობა ის კვალი, რომელიც მაშინდელმა სისხლიანმა მოვლენებმა პოეტის სულზე აღბეჭდეს. მოჩანს მაშინდელი გულგრილობა, შუღლი და გაუტანლობა. თითქოს იესო ხელახლა ეცმება ჯვარს:
„ეს იყო მაშინ, როცა ჩვენ უკვე
ერთმანეთისა აღარ გვჯეროდა“.
პოეტს ეუფლება არარაობის გამანადგურებელი განცდა და დავით მეფსალმუნესავით იმეორებს: „მეუფევ ჩემო, მატლ ვარ, არა კაც“, „დარღვეულია ღმერთთან კავშირი“ და გრძნობს პოეტი დაშლილ სამყაროსა და დახლეჩილ „მეს“ მხოლოდ „სიყვარული გაამთლიანებს“.
„ობლის კვერის“ ბოლო ლექსები სრულყოფილად ამხელენ პოეტის დაბზარული სულის ტკივილს, რომელიც მთელ კოსმოსს სწვდება, მასაც შლის და ანგრევს:
„რადგან მზე — მიწის მოჭრილი თავი —
გასისხლულა და კვდება ხარივით“,
ან კიდევ:
„მე ზმანებაზე უხმოდ დამაკლეს და საკუთარ თავს ვუხდი პარაკლისს“. ამ პირქუშ სტრიქონებში გადაძახილია „აბოს წამების“ იმ პასაჟთან, წმინდანი საკუთარ სხეულს ცხედარივით რომ მისდევს და ას მეთვრამეტე ფსალმუნს უგალობს. ეს არის გამომშვიდობება ღვთაებრივ გულუბრყვილობასთან, რადგან „ზღაპრებშიც ათასჯერ მომკლეს“ და ხორციელი ობლობა მძიმდება უფრო მტანჯველი და უკურნებელი სულიერი ობლობით: „მწუხრის ღვთაების საგალობლებით ხეები დგანან, როგორც ობლები“.
„დუღილის ტემპერატურაში“ უფრო მეტი დიალოგებია საკუთარ სულთან. პირველ კრებულში პოეტი მეტს „ურთიერთობდა“ გარე სამყაროსთან, ახლა კი მისი მზერა მთლიანად სულში ჩაპირქვავდა. ხსნისა და გადარჩენის მოტივები აქაც მთავარია, მაგრამ იგრძნობა „ახალი ტკივილები“. შეძლებს კი ამ ქვეყანაზე თავისი არსებობა რაიმეთი გაამართლოს? „ვარ დაუწერლად დაწმუჭნული თეთრი ქაღალდი“. სიტყვები ვერ იტევენ გამოსათქმელს, „რადგან სათქმელი — მოგიზგიზე არყოფნის ცეცხლით — მკვდარი სიტყვების სიცივეში ვერ ჩაეტია“. ერთი შეხედვით, არაპოეტურად შეიძლება მოგვეჩვენოს კრებულის სახელწოდება, მაგრამ გიორგი, როგორც ნამდვილ პოეტს შეეფერება, პროზას დაძლევს პოეზიით და ერთი შეხედვით არაპოეტურ სიტყვებს, მაგალითად, „დუღილსა“ და „ტემპერატურას“ პოეტურ ხატად აქცევს. კრებულში არის ამ სახელწოდების ლექსი, სადაც ნახსენებია „შეკავებული ცრემლების დუღილი“ — საოცარი და ტევადი სახე შინაგანი მღელვარებისა, ტკივილისა, მწვერვალს რომ აღწევს. „მდუღარე ცრემლები“ ნაცნობი პოეტური სახეა, უპირველესად, „ვეფხისტყაოსნის“ მდუღარე ცრემლებით მოტირალი გმირები გვახსენდება, მაგრამ „ცრემლების დუღილი“ თითქოს დინამიკაში წარმოაჩენს დუღილს. მდუღარე სტატიკურია, მას ცეცხლი აღარ აქვს შენთებული, დუღილისას კი ცეცხლი ჯერ კიდევ ანთია და ტკივილიც კი არ ყუჩდება, არამედ, პირიქით, მძაფრდება. ლექსში სასოწარკვეთის ზღვარზე მისული პოეტი იხატება, რომელსაც „უიმედობის სუსხი და ავდარი“ სტანჯავს, არადა სიცოცხლე სწყურეია, რადგან „ღამის ალუბალს ჩამოტეხილი სიზმრების ტოტი“ ახვევს თავბრუს, მაგრამ მაინც მზად არის, „ფანჯრიდან გადახტეს“. დუღილის ტემპერატურა შეიძლება ცხოვრების მეტაფორადაც გავიაზროთ, შინაგანი წვის სიმბოლოდაც. თუ არ დაიწვი, ვერც დაინახავ („რაც არ იწვის, არ ანათებს“ — აკაკი. სულხან-საბა ღმერთს განმარტავდა, როგორც „წვასა და ხედვას“). მთავარია გაუძლო ამ ტემპერატურას და გადარჩე. მაღალი ტემპერატურა ხომ სხეულის ბრძოლაზე მიუთითებს. გდარჩენისთვის კი უპირველესი წამალი სიყვარულია, რომელიც ყველა ამქვეყნიურ საზრუნავს აფერმკრთალებს: „რა პატარა ჩანს ეს ქვეყანა, როცა სიყვარულს ფრთამოხატული ბუმბულივით მიჰყავხარ ზემოთ“.
პოეტს სურვილი აქვს, მის ღია კარშიც შემოვიდეს ის, ვისაც ეკუთვნის ადამიანთა გულის გასაღებები. პოეტი წუხს, რომ მისი ოთახი, ე.ი. მთელი მისი არსება, სავსე არ არის თვალ-მარგალიტით, ე.ი. მადლით, სასოებით, რწმენით, ფანჯარაზე ქოთანში უბრალო ბალბაა მხოლოდ, მაგრამ: „ეგებ ჩემში შემოსვლაც ღირდეს,
ერთი უმწეო, სუსტი ბალბის გადასარჩენად“. ეს დაეჭვება კარგად ამხელს, რომ ცხოვრების გაძლება მადლის გარეშე შეუძლებელია. რწმენის გარეშე ადამიანი ცარიელდება და სასიცოცხლო ძალებისგან იცლება, სუსტდება. ცხოვრების კრეტსაბმელის იქით „უფლის დანახვა“ რჩეულთა ხვედრია, მაგრამ ადამიანს ღვთის შეწევნით შეუძლია ამგვარ რჩეულად ქცევა. მაშ, რა Uუშლის ხელს რომ მთლიანად ზეცას მიენდოს? პოეტი ქმნის საკუთარი მეს, როგორც მთაზე ამავალი კაცის სახეს, რომელსაც უჭირს ზემოთ სიარული, რადგან მოვალეობის თოკზე ჩაბმული ჰყავს ყველა, „ვინც უყვარს“. მთაზე ასვლა ხომ ტრადიციულად უფლისკენ სვლაზე მიანიშნებს. რა აბრკოლებს პოეტს? „მაგრამ მიყვარდით და მე ეს თოკი დღემდე ამიტომ ვერ გადავჭერი“. აკაკის „აღმართ—აღმართ“ გაგვახსენდა. იქაც პოეტი მთიდან ეშვება, რადგან „სატრფო“ ქვემოთაა და მარტო კი მწვერვალზე „თავს ვერ გრძნობს ნეტარად“. ქალაქი პოეტს ყველაზე მძიმე განსაცდელად წარმოუდგება, უდაბურებისა და ქაოსის სივრცედ, რომელიც
„თითქოს ცეცხლზე შედგმული
კუპრის ქვაბია,
აქ თუ მოხვედი, აქ უნდა მოკვდე,
ამ ქალაქს ერთი კარი აბია“.
ეს არის გამოუვალი უსაშველობის განცდა. ამ ლექსებში ღვთისკენ სწრაფვა, სიშორის სევდა ულამაზეს პოეტურ სტრიქონებადაა ნაქცევი. სხვა მრავალ სიმბოლოსთან ერთად, პოეტი ქმნის ჭინჭრის, როგორც ცოდვის სიმბოლოსაც: „ჩემი ყოფის ციხის ნაშალთან, რომ საკუთარი თავი ვგლიჯო, როგორც ჭინჭარი“. „დუღილის ტემპერატურაში“, მართლაც, უმძაფრესად არის წარმოჩენილი ცხოვრების დუღილი და ტანჯვის ნამდვილი თუ ყალბი გრიმასები. ლექსებში გამუდმებით შეიგრძნობა დაწყვეტამდე მისული სულის სიმების ხმოვანება. პოეტი საკუთარ თავს ადანაშაულებს, რა თქმა უნდა, რწმენის სისუსტესა თუ მადლის ნაკლებობაში, ამიტომაც „მეს“ ხატავს, როგორც ნაგავსაყრელს. ამ სახეში იგრძნობა გაუცხოება სამყაროსგან, მისი აგრესიულობა, თუმცა პოეტი თავსმოხვეულ ჭუჭყსა და სიმახინჯეს არ ეგუება და სჯერა „ჩემი თავიდან ამოვხეთქო ალუბლის ყლორტი“. აქ ალუბლის ყლორტის ერთგვარად გაცვეთილი ხატება ნედლდება და ახალი ემოციურ-აზრობრივი სინათლით იმოსება, რადგან ახალ პოეტურ კონტექსტში ნებისმიერი სიტყვა თუ ნაცადი სახეები ახლებურად იმუხტებიან და განსხვავებულად იხატებიან.
ამ ლექსებში არის ერთგვარი გამამხნევებელი შეძახილები საკუთარი თავისთვის, რათა უხინჯოდ გაუძლოს ყოფის სისტიკეს. პოეტის გაორება, გასამება თუ მრავალ „მედ“ დაშლა, მათ შორის გამართული დიალოგები, კომფლიქტები საინტერესოდ წარმოაჩენენ პოეტის შინაგან ბრძოლებს, შეგუებებსა და წინააღმდწეგობებს, გამარჯვებებსა და დამარცხებებს. ეს დაშლილი მეები, როგორც სარკეები, ისე აირეკლავენ ცხოვრებას, წარმავლობასა თუ მარადისობას. პოეტს არწივისა შურს და არა ხნარცვისა, რადგან ურჩობაში სულის ამოხდომა ურჩევნია მორჩილებას, თუმცა ამან შეიძლება ახალი ტკივილები შემატოს. მას კი ის ეიმედება, რომ
„ხომ დამტიროდა ნეკერჩხალი
მეგობარივით
ტოტებზე ჩუმად შემონახულ წვიმის წაკპუნით“.
აქაც გაისმის რუსთველისეული „თუ საწუთრომან დამამხოს“ გამძაფრებული ბარათაშვილისეული „მივალალებენ სვავნი მყივარნი“. მარტოობას პოეტი განიცდის, როგორც ჯვარცმას: „მე ვარ კედელზე დარჩენილი ძველი საათი, ვარ საკუთარი მარტოობის ჯვარზე გაკრული“. ამან გაგვახსენა ვალერიან გაფრინდაშვილის სტრიქონები: „ვარ მარტოობის ჯვარზე გაკრული, მხოლოდ ღამეა ჩემი სტუმარი“.
გიორგის პოეზა ექსპრესიონისტულ ლირიკას მოგვაგონებს. საზოგადოდ, პოეტის ნებისმიერ ჩარჩოში ჩასმა უსარგებლო შრომაა, ყოველ შემთხვევაში, პოეტს არაფერს ჰმატებს, თუმცა კრიტიკოსს კი სახეთა ინტერპერტაციის ახალ საშუალებებს უქმნის. ექსპრესიონისტი ლირიკოსები უბრალოდ კი არ ასახავდნენ საგანს, ან პირველ შთაბეჭდილებას, არამედ მათ სურდათ „სულიერი გარდაქმნა და ფერისცვალება საგანთა. ექსპრესიონიზმი ზდმიწევნით აქტიურია. საჭიროა ქაოსის დაძლევა, ამიტომ აუცილებელია პათეტიკური მისვლა საგნებთან, რომ მოვიტაცოთ ისინი ქაოსიდან“ (ვალერიან გაფრინდაშვილი). გიორგის ლექსებში შეიგრძნობა ექსპრესიონისტებისთვის დამახასიათებელი ინტენსიური გრძნობა ქაოსისა ად მისი დაძლევის სურვილი. „ექსპრესიონისტებს არ უნდათ ადამიანი, ეს „მოაზროვნე ლერწამი“, იყოს მოვლენათა მონა, მათ სურთ გააბატონონ აბსოლუტური „მე“ მთელ მსოფლიოში“. (ზემოთ დასახელებული წერილი). „ჩვენ ვდგავართ უდაბნოსა და დაპირებულ ედემს შუა“ (რუდოლფ კაიზერი).
გიორგის ლექსებში საგნები და მოვლენები პოეტურ სახეებად აღიბეჭდებიან მას შემდეგ, რაც მისი სულის პრიზმაში გადატყდებიან, გარდაიქმნებიან, სახეს იცვლიან. მასთანაც, როგორც ექსპრესიონისტებთან, არის არა ნიცშეანურ ზეკაცთან შეთანატოლების სურვილი, არამედ „ნაზარეველის იდეალი“. ამაზე მეტყველებს ბევრი ლექსი, მათ შორის, ეს სტრიქონებიც:
„შენით ვარ სავსე,
სხვა რაღა ვთქვა,
უფრო ნათელი
დღს რაღა უნდა წამოდინდეს
ჩემი კოკიდან“.
ეს „იდეალი“ ვლინდება სხვათა, თუნდაც მტერთა სიყვარულში და ქვების მსროლელთა მიმართ პატივისცემაში. „ქვას კი მესროდი, მაგრამ ვხედავდი, ხელები როგორ გიკანკალებდა“. ამ სტრიქონებში ჩანს იმედი სიძულვილის დაძლევისა. მოკანკალე ხელებით ნასროლი ქვა თითქოს კარგავს ძალას და შეიძლება დანიშნულებამდეც ვერ მიაღწიოს. ქვის ხელში აღებისას ადამიანი არ მორჩილებს თავის შინაგან ნებასა და სინდისს, მაგრამ ხელების აკანკალებისას ხდება ერთგვარი „განათება“. მკითხველსაც სჯერა, რომ ეს ხელები ქვას მეორედ აღარ დასწვდებიან.. ამ ლექსებში არ არის ფოტოგრაფიულად არეკლილი გარემო, ეს უპირველესად, „სულის პეიზაჟებია“. „წვიმს, პენელოპე... მე ხსოვნის ტაბლას შემოჩვეული ნაღველით ვუზი, მე თვითონა ვარ ობობას ქსელიც და ამ ქსელშივე გაბმული ბუზი“.
პოეტმა იცის, რომ ყოველდღიურობა უხეშად და სასტიკად სასაცილოდ იგდებს ამაღლებულსა და შორეულს, ამიტომაც ცდილობს ლექსებით გამოსტაცოს ამ ულმობელ ნაცრისფერობას ფერადოვანი და წარუვალი. „სიცილის ოთახში“ „მე“ წარმოდგენილია, როგორც სარკეები, სადაც სამყარო ირეკლება ფორმაშეცვლილი და სასაცილო. თუმცა პოეტს ეს სიცილიც მხოლოდ იმისთვის უნდა, რომ „ყოფიერების აუტანელი სიმსუბუქე“ დააძლევინოს ადამიანებს და მხიარული ბუშტებივით ზეცისკენ გაუშვას, „რომ წუთით მაინც იგრძნოთ ედემი“. ერთადერთი, რაც არ შეიძლება არანაირ სარკეში დეფორმირდეს, ეს სიყვარულია, ამიტომაც მხოლოდ მას არ ეპატიჟება პოეტი სასაცილო სარკეებში ჩასახედად.
კრებულში აზრითა და ემოციით დამუხტული ულამაზესი სტრიქონებია. „მე მინდა წვიმის ზარად ვეკიდო და ნოემბერმა გუგუნით მრეკოს“ („წამოცდენილი სიტყვების გამო“), „მე მიყვარს წუთი — ჩამომჯდარი ზეცის კიდესთან“ („ერთგაჩერებიანი სიყვარული“).
აზრისა და გრძნობის ექსპრესიით გამოირჩევა ლექსი „დიდება ნაცარს“. აქაც, ერთი შეხედვით, პროზაული და უფერო ნაცარი პოეტის წარმოსახვის წყალობით ყოველივეს განმცდელისა და მრავლის მნახველის სიმბოლოდ იქცევა
„ვინც უკვე იცის სიკვდილის ფასი
და აღარასდროს დაიღუპება“.
მაგრამ სანამ ნაცრად იქცევი, უნდა იგიზგიზო და დაიწვა, შეიცნო ცხოვრება მთელი თავისი სისასტიკითა და სიძულვილით. ნაცრად ქცევა პოეტისთვის დასაარული კი არა, დროებითი მიყუჩებაა, ამოსუნთქვის პაუზაა, თვითგადარჩენაა, „თავისთავს თვითონ გადაეფარა“, რადგან ცხოვრებაში, დიდ სპექტაკლში, უამრავი მაყურებლის თვალწინ, სხვების დასანახავად არ შეიძლება გიყვარდეს გულწრფელად და ალალად,. რომეო და ჯულიეტა ერთმანეთის წინაშე გულწრფელნი მხოლოდ კულისებში არიან.
„და ასე — ნაღდი სიყვარულით,
ნაღდი ცრემლებით,
გადავემალოთ მოლოდინით მოთენთილ დარბაზს“. („ვიდრე ერთმანეთს მოვეხვეოდეთ“).
წიგნის მესამე ნაწილში 1997—2004 წლებში დაწერილი ლექსებია საერთო სახელწოდებით „ჩრდილები შუადღისას“. ეს ლექსები მეტყველებენ გიორგის პოეტური წარმოსახვის მრავალფეროვნებასა და სიძლიერეზე. თითოეულ ლექსზე შეიძლება ცალკე წერილის დაწერა, მაგრამ ამჯერად მხოლოდ საერთო შთაბეჭდილებები გამოვხატეთ. არც ერთი სტრიქონი არ არის ნაძალადევი, ყალბი, არამედ საოცარი გულწრფელობითა და ენერგიით დამუხტული, თითქოს პოეტის აღსარებებიან დღიურს კითხულობდე, ისეთი განცდა გეუფლება. აქ არის ალიტერაციებიც, მეტაფორებიც, რიტმული მონახაზის ცვალებადობანიც, რაღაცნაირი გადაძახილიც „შუა საუკუნეების ებრაული პოეზიის“ ჯემალ აჯიაშვილისეულ თარგმანებთან, მთლიანობაში კი ეს პოეზია თავისთავადია და პოეტიც დღევანდელ „მელექსეთა რუხ არმიაში“ ნამდვილად გამორჩეული. გიორგის ლექსს სხვათაგან აუცილებლად გამოარჩევ, მიუხედავად იმისა, რომ იგი არ ეძებს მარგინალურ თემებს პოეტური ინტერპრეტაციისთვის, მისი საფიქრალი ჰამლეტისეული ყოფნა-არყოფნა, ბიბლიური ძიება ღმერთისა და სიყვარულისა, ხსნისა და გადარჩენისაა, ის მაინც არ ჰგავს სხვებს. მისი ლექსები „დროის ღადარში“ შენახული გრძნობებია, მკითხველი კი მათ „აგიზგიზებულ ცეცხლებად“ გადაშლის და მოგზაურობს პოეტთან ერთად ერთდროულად ლამაზ და მახინჯ ცხოვრებაში, რათა დარწმუნდეს, რომ „უნდა მოვიდეს, უნდა ეტკინოს, მერე დაჯდეს და ლექსები წეროს“. გიორგისთვის ადამიანები წიგნები არიან. „ღრმად დაფარული, უცხო სიტყვებით, თუმც გვკითხულობენ, მაგრამ ნამდვილი აზრით ცოტას თუ წავეკითხებით“. ასე რომ, ამ წიგნში, უპირველესად, თვითონ პოეტია გაშლილი, გადატანილი დღეებით, ღალატითა და ერთგულებით, სიხარულითა და ტკივილით. ადამიანი მისთვის „მოხეტიალე მიწაცაა“, რომელიც ყველაფერს იტევს: „მადლსა და ცოდვას, პურსა და მარილს“, ამიტომ არ ეუცხოება არაფერი ადამიანური, პირიქით, ცდილობს, გაეცნოს, ჩასწვდეს, რადგან შეცნობილი ტკივილი სიმძაფრეს კარგავს და ფერმკრთალდება. პოეტის აზრით, ადამიანები „ქაღალდის ჩიტებს ჰგვანან“, რომელთაც ნუგეში, მოფერება, გაფრთხილება და, რაც მთავარია, სულის ჩაბერვა, სიყვარული სჭირდებათ. სიყვარული სიკვდილსა და წარმავლობას მარადიულობის მოლოდინად გარდაქმნის და გაამშვენიერებს.
„ცხოვრება მორჩა,
მაგრამ შეხედე,
რა მშვენიერი დაეშვა ფარდა“.
„მშვენიერი ფარდა“ გადასწონის სიკვდილის ელდასა და შიშს, არ შეიძლება ამ ფარდის იქით წყვდიადი და არარაობა იყოს, პირიქით, მშვენიერი ფარდა ახალი ცხოვრების დასწყისზე, სულის უკვდავებაზე მიანიშნებს. ნიკო ლორთქიფანიძეს მოთხრობაში „ზღაპარი მეფის სასახლეში“ აქვს ასეთი ეპიზოდი, კაცი ზღვაში ქვებს ყრის და უფლისწულის შეკითხვაზე, რას ირჯებიო, პასუხობს, ჩიტების დასასვენებელ ციხე-კოშკს ვაშენებო. გაშლილ ზღვაში ამ კოშკის მშენებლობა ისეთივე ლამაზი ილუზიაა, როგორც პოეზიით ცხოვრების შემსუბუქება, მაგრამ ეს სასწაული ხდება. გიორგის ლექსებიც ამგვარ ციხე-კოშკს ემსგავსება, ცხოვრების უკიდეგანო ზღვაში ჩადგმულს, ადამიანთა დაღლილი სულებისთვის შესაწევნად.
დაბეჭდილია მაია ჯალიაშვილის წიგნში ''სიცოცხლის საიდუმლო'', თბ. 2006
გიორგი ლობჟანიძის ლექსების კრებული
„ბაბუაწვერების თაიგული“
როგორ შეიძლება დაუდგრომელ დროს გამოსტაცო ძვირფასი წუთები, სიხარულითა თუ ტკივილით აღბეჭდილი, წუთები, რომლებიც ოდესღაც განცდილსაც იტევენ, აწმყოსაც აფერადებენ, ამდიდრებენ და მომავალსაც სინათლით ავსებენ. გიორგი ლობჟანიძემ ამ სასწაულისთვის სიტყვები აირჩია. თავისი ცხოვრება პოეზიას შეაფარა, შთაბეჭდილებანი და გამოცდილებები, სიყვარული, სინანული, სიმართლე თუ უსამართლობა, შეცდომები და გამარჯვებანი ლექსებში დააუნჯა. ეს არის მისი ყველაზე ძვირფასი ქონებაცა და საგზალიც მარადიულობის გზაზე. გიორგის ლექსები ანთებულ სანთლებს ჰგვანან, რომლებიც რწმენის, სიკეთისა და სიყვარულისთვის განგაწყობენ, წარმავალს წამიერად მოიხელთებენ, მის სურნელსა და სიტკბოებას განგაცდევინებენ და სულსა, გულსა და გონებაში აღბეჭდავენ ულამაზეს სურათს: „ბაბუაწვერების თაიგულს“, ასე ჰქვია მის კრებულს, რომელიც 2004 წელს გამოსცა. ბაბუაწვერების თაიგულს რეალობაში ვერ შეკრავ, რადგან ოდნავ მიკარებაზე, შერხევასა თუ უბრალო ამოსუნთქვაზე გაიფანტებიან. ეს თაიგული მხოლოდ წარმოსახვაშია ან ნახატზე. ეს არის არაჩვეულებრივად ნაზი და ლამაზი სიმბოლო პოეზიისა, რომელიც ასეთივე ფაქიზია და მხოლოდ ოცნებაში მოსახელთებელი. პოეზიის შექმნა და განცდა ღვთისგან ადამიანისთვის მონიჭებული ყველაზე მნიშვნელოვანი უნარია, რომლის ძალითაც ცხოვრების ამაოება დაიძლევა, მახინჯი მშვენიერდება და წარმავალი მარადიულობის საბურველში ეხვევა. ამ თაიგულის თითოეული ბაბუაწვერა პოეტის განვლილი და გასავლელი დღეებია. ამ თაიგულს პოეტი მკითხველს უძღვნის და ხდება სასწაული, ხელში გიჭირავს ბაბუაწვერების თაიგული, კითხულობ სტრიქონებს, რომლებიც ბუსუსებივით იფანტებიან, მაგრამ არ ქრებიან. ეს ბუსუსები ფიქრებია, რომელიც ლექსების კითხვისას ჩნდება. კრებულში ამ სახელწოდების ლექსიცაა, რომლითაც მთავრდება წიგნი. ლექსში ჩანს გულწრფელი და დაუჩოქებელი პოეტი, რომელსაც სიამაყე უშლის, ბრბოს კაცად იქცეს და გადაქელოს ლამაზი და სათუთი. მან იცის:
„ნუ გეგონება —
ცეცხლია ტრფობა.
იგი უფერო ბაბუაწვერას თაიგულია,
არ შეცდე: სული არ შეუბერო!“
წიგნში გიორგი ლობჟანიძის ორი ადრინდელი კრებულიცაა შეტანილი (1991 წ. გამოცემული „ობლის კვერი“ და 1997 წ. გამოცემული „დუღილის ტემპერატურა“) და ბოლო 1997—2004 წლებში დაწერილი ლექსები საერთო სახელწოდებით „ჩრდილები შუადღისას“. წიგნს წამძღვარებული აქვს ოთარ ჩხეიძის წერილი „გიორგის წიგნი“. ეს არის თბილი და სიყვარულით სავსე გამოხმაურება გიორგის „დუღილის ტემპერატურაზე“. „მეამაყება, რომ ოთარ ჩხეიძის რანგის მწერალმა ჩემი ლექსებისთვისაც მოიცალაო“, — მადლიერებით აღნიშნავს გიორგი. ამ სიტყვებში გამოსჭვივის მისთვის ჩვეული თავმდაბლობა, თუმცა საკმაოდ ახალგაზრდას, უკვე ბევრი რამ აქვს გაკეთებული სალიტერატურო საქმეში, ყველასთვის ცნობილია მისი ჩინებული თარგმანები და წერილები.
მართალია, გიორგის თავისი ძველი ლექსები „გულუბრყვილოდ“ ეჩვენება და თითქოს თავს იმართლებს მკითხველის წინაშე, ერთად იმიტომ მოვუყარე თავი ყველაფერს, რომ „საკუთარი ნაწერებისთვის თვალი გადამევლოო“, მაგრამ ესეც თავმდაბლობის გამოხატულებაა, თორემ „ობლის კვერის“ გულუბრყვილობა ის ღვთაებრივი თვისებაა, რომელიც მხოლოდ ჭეშმარიტ პოეტებს ახასიათებთ. ეს გულუბრყვილობა გიორგის პოეზიის ღირსებაა, რომელსაც დღემდე ინარჩუნებს. მისი ლექსების ეს გულუბრყვილობა უპირველესად სისუფთავესა და გამჭვირვალებაში მჟღავნდება. ის აღარ არის ბავშვი, მაგრამ სამყაროს მისეული აღქმა მაინც წმინდაა და უშუალო. სწორედ ამიტომაც ახერხებს იგი გონებისთვის მიუწვდომელი საიდუმლოებების პოეტურ ხატებში მოხელთებას. ამიტომაც მაგონებენ მისი ლექსები ანთებულ სანთლებს, რომლებიც არა მხოლოდ ღამეში ანათებენ, არამედ დღისითაც, რადგან მათ მხოლოდ ფიზიკური სიბნელის გარღვევა კი არ შეუძლიათ, არამედ, უპირველესად, სულიერი წყვდიადისა. ამ წყვდიადს კი ქმნის ნაცრისფერი ყოველდღიურობა, რომელიც ადამიანის თვალსა და ყურს საგნებისა და მოვლენების ზედაპირისკენ მიმართავს და მათ მიღმა გადახედვას აბრკოლებს. ეს ლექსები კი სწორედ იმ „მიღმიურს“, პირველქმნილსა და შეურყვნელს მიანათებენ, რათა მკითხველმა იგრძნოს მარადისობასთან შეხება, ეზიაროს რაღაცას ისეთს, რაც, მართალია, სიტყვით სრულყოფილად ვერ გამოითქმება, მაგრამ მხოლოდ სიტყვის საშუალებით განიცდება.
„ობლის კვერში“ პოეტის მზერა გარეთ არის მიმართული, თითქოს ნელ-ნელა, ნაბიჯ-ნაბიჯ ითვისებს სამყაროს და ხვდება თავის გამორჩეულობას, რადგან პოეტია და ამიტომ „ზეცის მოწაფე“. მზე, მთვარე და ვარსკვლავები მისი „თანაკლასელები“, რომლებიც კარნახობენ, რადგან მასზე ბევრად მეტი იციან. გიორგი ახლაც „ზეცის მოსწავლეა“, რადგან ეს არის მისი ბედისწერა და ახლაც ზეცის მეგობართა კარნახით წერს.
პირველ კრებულში არის „გაოცებები“ და ბუნების საიდუმლოთა ჩაწვდომის წყურვილი. გარემო პოეტისთვის მშობლიურია და სულიერი, უფრო მეტადაც, ვიდრე ადამიანური, რადგან პირველში მეტია სილამაზე: „რას ეუბნება ქარი ზღვას ისეთს, უმალ გრუზა თმას შიშისა და მოულოდნელობისაგან ყალყზე რომ უყენებს?“.
ქარი, ზღვა, ვარსკვლავები მისი ახლობლები არიან, რომელთა შესახებაც უფრო მეტი სურს გაიგოს, ისინიც არ ღალატობენ და თვითონვე უყვებიან. პოეტი იმისკენ კი არ ისწრაფვის, რომ ზეცა მიწაზე „ჩამოიტანოს“, პირიქით, ადამიანურსაც რაღაც ბუნებისმაგვარი მიანიჭოს, ამიტომაც ისინი „ფშაური ფარდაგებივით ჭრელაჭრულა ამბებად“ იქცევიან. ეს ლექსები გვახსენებენ ბარათაშვილისეულ „არს ენა რამ საიდუმლო უასაკოთაც და უსულთ შორის და უცხოველეს სხვათა ენათა არს მნიშვნელობა მათი საუბრის“. გიორგის ამ ენის მოსმენა და გაგება სურს, ამიტომაც განერიდება ყოველდღიურსა და ნაცნობს: „თქვენ როგორ ფიქრობთ, ლურჯი ცის ტატნობს სხვაფერი კაბა მოუხდებოდა?!“ ამგვარი რიტორიკული შეკითხვებით სავსეა მისი პოეზია. ის მკითხველს მხოლოდ იმაში არწმუნებს, რომ: „ყანაში ყაყაჩო — ივლისის განაჩენია“, ან კიდევ „ყაყაჩოებს გახელილ თვალებში ესხმებათ წვიმა“. აქ თითქოს თვითონაც ერთი ყაყაჩოთაგანია და მათთან ერთად განიცდის შხაპუნა წვიმის მაცოცხლებელ სიგრილეს. მას უფრო მეტად აინტერესებს, რას ფიქრობს შეშინებული კურდღელი, ვიდრე ადამიანი, მასზე მონადირე.
ამ ლექსებში სწორედ ღვთაებრივი უშუალობით არის განცდილი, რომ ნოეს კიდობანი „გვირილისთვალება მინდორია“, რომელიც „კლდეებს ჩაჰყვა, მერე სიპზე ფეხი დაუცდა და... მდინარეში გადავარდა“. ტალღებზე აგორებული მისი სხეული, დღეს უკვე სიმბოლო ეკოლოგირი კატასტროფებისა, თუ არ გადარჩება, მაშინ ადამიანიც დაიღუპება. თუმცა ლექსს ისეთი ძლიერი რწმენა გამსჭვალავს, მკითხველიც შვებით ამოისუნთქავს: „რაკი კიდობანს ვამსგავსე, უსათუოდ გადარჩებოდა, თავისი ღვთიურშუქფენილი ხიზნებით — უმწეო გვირილებით და ყაყაჩოებით“.
ეს პოეტური მზერა არ არის მხოლოდ ემოციურ-ესთეტიკური, არამედ ფილოსოფიურიც. ამ ლექსთა სტრიქონებში აზრი და ემოცია ერთმანეთს ერწყმის, როგორც ელიოტი იტყოდა და იბადება რაღაც უჩვეულო, იქსოვება სამყარო, რომელიც მკითხველს რეალობიდან სწყვეტს და აგრძნობინებს: „ფერები უკვე გადაღლილან მიწიერებით და სადაცაა, წმინდანებივით ზეცისკენ გაფრინდებიან“.
ერთ ლექში აქლემის სახე იხატება. აქ არის პოეტური გადაძახილი გრიგოლ რობაქიძის მიერ დახატულ აქლემ ბეხანთან. გიორგისთვის აქლემი „უდაბნოეთის მშვიდი ხიზანია“, რომლის ნაღველიც „მექარავნეთა მზერის სიღრმეშია ჩამარხული“. „თავისუფლებას გამოიხსნი გზაში დავარდნით და მერე მარტოს, სიცხისა და ქარის ამარა მიგატოვებენ“. თავისუფლება დიდი მსხვერპლით, სიცოცხლის შეწირვით მოიპოვება. ამ „მიტოვებულობაში“ არის დიდი სევდა და ნაღველი. ადამიანი ხომ ხშირად დგება ამგვარი არჩევანის წინაშე: თავისუფლება, ანუ მარტოობა თუ უღელი, ანუ საზოგადოებაში ყოფნა, თუმცა ადამიანი სულიერად მაინც ყოველთვის მარტოა, ამიტომაც რჩეულნი მუდამ თავისუფლებას ირჩევენ. გიორგი თავისუფლებას პოეზიით მოიპოვებს. გრიგოლ რობაქიძის ბეხანიც გზაში ვარდება: „კლდეებში კვდება აქლემი ბეხან-დავარდნილი-მიტოვებული“ („გველის პერანგი“).
აქლემი მწერალმა მარადმედინი ცხოვრების სიმბოლოდ აქცია: „და უშნო ცოხნით ოდეს ერთვი მელანქოლიას — დორბლიან ტუჩზე გიობდება სამყაროს დარდი“ („გველის პერანგი“). სხვაგან გიორგი პირდაპირ ახსენებს ბეხანს: „შემრჩა ბეხანის მოხრილი კუზი, ქვეყნიერების დარდის დამტევი“.
საგულისხმოა, რომ პოეტი ფიქრებს აღიქვამს, როგორც ხაროს, საიდანაც ამოაღწევს ლექსით. მითოლოგიოურ-პოეტური თუ რელიგიური ტრადიციით, ხარო სიმბოლოა ადამიანური ვნებებისა და ცოდვებისა. პოეზიის გზით ხაროდან ამოსვლა (გურამიშვილმა „მტერი იმით მოიგერა“) ყველაზე ნაცნობია ქართველი მკითხველისთვის, ამ შემთხვევაშიც, გიორგი ამ ტრადიციას ეხმიანება. ხაროს თავდაღწეული პოეტი დედამიწისკენ ფანტელივით მოიხარის, ე.ი. თვითონ უკვე განწმენდილი ლექსებში გამოთქმული აღსარებებით ახლა სხვათა საშველად მოისწრაფვის. თოვლი ხომ სიწმინდისა და უმანკოების სახეა. ფანტელები ფარავენ მახინჯსა და ჭუჭყიანს და სისპეტაკით მოსავენ ყოველივეს. პოეტიც თვაისი ლექსებით, წარმოსახვებით განწმენდს სამყაროს, გააკეთილშობილებს და მკითხველსაც განაცდევინებს ამ „კათარზისს“.
გიორგის ყოველი ლექსი ახლოს მოდის შენთან, თითქოს შენს სათქმელს ამბობს, შენს ტკივილსა და სინანულს გამოხატავს, მგრძნობიარედ ათრთოლებს სულის სიმებს, ყოველი ლექი აღგძრავს ფიქრისთვის, სიხარულისა თუ ნაღველისთვის.
„მე გავიხდი სხეულს,
იგია კვართი სიცრუისა,
ძალას რომ მართმევს,
იგია კვართი არაფრობისა,
და კიდევ იმის,
რასაც ვერავის ვერ გაუმხელ...“
ვერავის გაუმხელ, რადგან აღარ გყავს დედა, რომელიც პოეტის „სევდიანი თვალების იქით“ მოჩანს შვილისკენ ხელგაწვდილი. პოეტი „იხდის სხეულს“, რათა კვლავ ჩაეკრას დედას თბილ მკერდში და იგრძნოს, მარტო არაა. სტრიქონთა გაუქარვებელ ტკივილში შემოიჭრება ბიბლიური მოტივები. ეს ყველაზე მძაფრია პოემა „ბრმა ჩიტებში“, სადაც ადამიანის სამოთხიდან გამოდევნა ფრთების დაჭრად და დაბრმავებად გაიაზრება. „მაშინ სხვა იყო, მაშინ სხვა იყო, მაშინ მე ღმერთთან ახლოს ვიყავი“. „ბრმა ჩიტები“ მარტოობისა და ტკივილის ლაბირინთებში ამაოდ მოხეტიალე ადამიანების სიმბოლოა. დაკარგული ედემი მხოლოდ სიყვარულით მოიპოვება, თუმცა ევა, იგივე ცხოვრება, ყოველთვის „გარეთ“ უბიძგებს ადამიანს, ამიტომ პოეტს „ბნელ ახლაში“ ყოფნას „სიზმრების დრო“ ურჩევნია, სადაც ირღვევა სამყაროს კანონზომიერებანი და მხოლოდ მის ნებაზეა ვინმეს სიკვდილი თუ სიცოცხლე. „ბრმა ჩიტებში“ არის წყურვილი ხელახლა შობისა, „ძველი“ ცხოვრებისაგან უკვე შელახული „მეს“ სიკვდილისა. ამიტომ ჩნდება ასეთი უჩვეულო და შთამბეჭდავი პოეტური ხატი პოემის ბოლოს: „და დედაჩემი — ჩემზე ორსული — ჩემს საფლავს იებს აწყობს გულგრილად“.
სამოთხეში დაბრუნებისა და ხელახლა შობის წყურვილი კიდევ ერთი ზღაპრულ-მითოლოგიური სახის, ფასკუნჯის, პოეტური ვარიაციით არის გამოხატული. გიორგი ლექსში ქმნის ფასკუნჯის თავისებურ მითოპოეტურ სახეს. თითქოს პარადოქსი ჩნდება. ცხოვრება ფასკუნჯია, რომელიც, ერთდროულად, თან აშორებს სინათლეს, მაგრამ თანვე მხოლოდ მისი გზით შეიძლება წყვდიადიდან გაღწევა:
„ვზივარ შენს მხრებზე
და მივფრინავ სინათლისაკენ,
იმ უხილავი მიჯნისაკენ,
რომლის იქითაც დაიწყება მარადისობა...
ვზივარ შენს მხრებზე,
და რამდენჯერაც თავს მოიბრუნებ,
იმდენჯერ თბილ ლექსს გაჩრი ხახაში,
რათა თავი გადავირჩინო“.
თბილი ლექსები, როგორც პოეტის არსების, მისი სიცოცხლის ნაწილები, მსხვერპლია მარადიული სინათლისკენ გზაზე. ამ პოეტურ ხატში გიორგიმ ჩაატია შემოქმედის მიერ გაღებული უდიდესი ტანჯვით მოგვრილი სიხარულიც და გადარჩენის რწმენაც, რომელიც მისთვის მხოლოდ პოეზიით ხორციელდება.
პოეტის მზერა სულისკენ ჩაღრმავდება და სამყაროს სილამაზეებს გადასწონის ცხოვრების ჭუჭყი და მისგან თავდაღწევის წყურვილი. ლექსების მთავარი მოტივიც ხსნის ძიება ხდება, ჩნდება ღვთისა და წმიდა გიორგის სახეები:
„დიდება შენდა!
შენ ერთს მოგენდე,
შენ თუ მიმიყვან არსთგამრიგემდე“.
გიორგის ლექსებში, რომლებიც 90-იან წლებშია დაწერილი, თუმცა პირდაპირ არ იხატება დრო, მაგრამ იგრძნობა ის კვალი, რომელიც მაშინდელმა სისხლიანმა მოვლენებმა პოეტის სულზე აღბეჭდეს. მოჩანს მაშინდელი გულგრილობა, შუღლი და გაუტანლობა. თითქოს იესო ხელახლა ეცმება ჯვარს:
„ეს იყო მაშინ, როცა ჩვენ უკვე
ერთმანეთისა აღარ გვჯეროდა“.
პოეტს ეუფლება არარაობის გამანადგურებელი განცდა და დავით მეფსალმუნესავით იმეორებს: „მეუფევ ჩემო, მატლ ვარ, არა კაც“, „დარღვეულია ღმერთთან კავშირი“ და გრძნობს პოეტი დაშლილ სამყაროსა და დახლეჩილ „მეს“ მხოლოდ „სიყვარული გაამთლიანებს“.
„ობლის კვერის“ ბოლო ლექსები სრულყოფილად ამხელენ პოეტის დაბზარული სულის ტკივილს, რომელიც მთელ კოსმოსს სწვდება, მასაც შლის და ანგრევს:
„რადგან მზე — მიწის მოჭრილი თავი —
გასისხლულა და კვდება ხარივით“,
ან კიდევ:
„მე ზმანებაზე უხმოდ დამაკლეს და საკუთარ თავს ვუხდი პარაკლისს“. ამ პირქუშ სტრიქონებში გადაძახილია „აბოს წამების“ იმ პასაჟთან, წმინდანი საკუთარ სხეულს ცხედარივით რომ მისდევს და ას მეთვრამეტე ფსალმუნს უგალობს. ეს არის გამომშვიდობება ღვთაებრივ გულუბრყვილობასთან, რადგან „ზღაპრებშიც ათასჯერ მომკლეს“ და ხორციელი ობლობა მძიმდება უფრო მტანჯველი და უკურნებელი სულიერი ობლობით: „მწუხრის ღვთაების საგალობლებით ხეები დგანან, როგორც ობლები“.
„დუღილის ტემპერატურაში“ უფრო მეტი დიალოგებია საკუთარ სულთან. პირველ კრებულში პოეტი მეტს „ურთიერთობდა“ გარე სამყაროსთან, ახლა კი მისი მზერა მთლიანად სულში ჩაპირქვავდა. ხსნისა და გადარჩენის მოტივები აქაც მთავარია, მაგრამ იგრძნობა „ახალი ტკივილები“. შეძლებს კი ამ ქვეყანაზე თავისი არსებობა რაიმეთი გაამართლოს? „ვარ დაუწერლად დაწმუჭნული თეთრი ქაღალდი“. სიტყვები ვერ იტევენ გამოსათქმელს, „რადგან სათქმელი — მოგიზგიზე არყოფნის ცეცხლით — მკვდარი სიტყვების სიცივეში ვერ ჩაეტია“. ერთი შეხედვით, არაპოეტურად შეიძლება მოგვეჩვენოს კრებულის სახელწოდება, მაგრამ გიორგი, როგორც ნამდვილ პოეტს შეეფერება, პროზას დაძლევს პოეზიით და ერთი შეხედვით არაპოეტურ სიტყვებს, მაგალითად, „დუღილსა“ და „ტემპერატურას“ პოეტურ ხატად აქცევს. კრებულში არის ამ სახელწოდების ლექსი, სადაც ნახსენებია „შეკავებული ცრემლების დუღილი“ — საოცარი და ტევადი სახე შინაგანი მღელვარებისა, ტკივილისა, მწვერვალს რომ აღწევს. „მდუღარე ცრემლები“ ნაცნობი პოეტური სახეა, უპირველესად, „ვეფხისტყაოსნის“ მდუღარე ცრემლებით მოტირალი გმირები გვახსენდება, მაგრამ „ცრემლების დუღილი“ თითქოს დინამიკაში წარმოაჩენს დუღილს. მდუღარე სტატიკურია, მას ცეცხლი აღარ აქვს შენთებული, დუღილისას კი ცეცხლი ჯერ კიდევ ანთია და ტკივილიც კი არ ყუჩდება, არამედ, პირიქით, მძაფრდება. ლექსში სასოწარკვეთის ზღვარზე მისული პოეტი იხატება, რომელსაც „უიმედობის სუსხი და ავდარი“ სტანჯავს, არადა სიცოცხლე სწყურეია, რადგან „ღამის ალუბალს ჩამოტეხილი სიზმრების ტოტი“ ახვევს თავბრუს, მაგრამ მაინც მზად არის, „ფანჯრიდან გადახტეს“. დუღილის ტემპერატურა შეიძლება ცხოვრების მეტაფორადაც გავიაზროთ, შინაგანი წვის სიმბოლოდაც. თუ არ დაიწვი, ვერც დაინახავ („რაც არ იწვის, არ ანათებს“ — აკაკი. სულხან-საბა ღმერთს განმარტავდა, როგორც „წვასა და ხედვას“). მთავარია გაუძლო ამ ტემპერატურას და გადარჩე. მაღალი ტემპერატურა ხომ სხეულის ბრძოლაზე მიუთითებს. გდარჩენისთვის კი უპირველესი წამალი სიყვარულია, რომელიც ყველა ამქვეყნიურ საზრუნავს აფერმკრთალებს: „რა პატარა ჩანს ეს ქვეყანა, როცა სიყვარულს ფრთამოხატული ბუმბულივით მიჰყავხარ ზემოთ“.
პოეტს სურვილი აქვს, მის ღია კარშიც შემოვიდეს ის, ვისაც ეკუთვნის ადამიანთა გულის გასაღებები. პოეტი წუხს, რომ მისი ოთახი, ე.ი. მთელი მისი არსება, სავსე არ არის თვალ-მარგალიტით, ე.ი. მადლით, სასოებით, რწმენით, ფანჯარაზე ქოთანში უბრალო ბალბაა მხოლოდ, მაგრამ: „ეგებ ჩემში შემოსვლაც ღირდეს,
ერთი უმწეო, სუსტი ბალბის გადასარჩენად“. ეს დაეჭვება კარგად ამხელს, რომ ცხოვრების გაძლება მადლის გარეშე შეუძლებელია. რწმენის გარეშე ადამიანი ცარიელდება და სასიცოცხლო ძალებისგან იცლება, სუსტდება. ცხოვრების კრეტსაბმელის იქით „უფლის დანახვა“ რჩეულთა ხვედრია, მაგრამ ადამიანს ღვთის შეწევნით შეუძლია ამგვარ რჩეულად ქცევა. მაშ, რა Uუშლის ხელს რომ მთლიანად ზეცას მიენდოს? პოეტი ქმნის საკუთარი მეს, როგორც მთაზე ამავალი კაცის სახეს, რომელსაც უჭირს ზემოთ სიარული, რადგან მოვალეობის თოკზე ჩაბმული ჰყავს ყველა, „ვინც უყვარს“. მთაზე ასვლა ხომ ტრადიციულად უფლისკენ სვლაზე მიანიშნებს. რა აბრკოლებს პოეტს? „მაგრამ მიყვარდით და მე ეს თოკი დღემდე ამიტომ ვერ გადავჭერი“. აკაკის „აღმართ—აღმართ“ გაგვახსენდა. იქაც პოეტი მთიდან ეშვება, რადგან „სატრფო“ ქვემოთაა და მარტო კი მწვერვალზე „თავს ვერ გრძნობს ნეტარად“. ქალაქი პოეტს ყველაზე მძიმე განსაცდელად წარმოუდგება, უდაბურებისა და ქაოსის სივრცედ, რომელიც
„თითქოს ცეცხლზე შედგმული
კუპრის ქვაბია,
აქ თუ მოხვედი, აქ უნდა მოკვდე,
ამ ქალაქს ერთი კარი აბია“.
ეს არის გამოუვალი უსაშველობის განცდა. ამ ლექსებში ღვთისკენ სწრაფვა, სიშორის სევდა ულამაზეს პოეტურ სტრიქონებადაა ნაქცევი. სხვა მრავალ სიმბოლოსთან ერთად, პოეტი ქმნის ჭინჭრის, როგორც ცოდვის სიმბოლოსაც: „ჩემი ყოფის ციხის ნაშალთან, რომ საკუთარი თავი ვგლიჯო, როგორც ჭინჭარი“. „დუღილის ტემპერატურაში“, მართლაც, უმძაფრესად არის წარმოჩენილი ცხოვრების დუღილი და ტანჯვის ნამდვილი თუ ყალბი გრიმასები. ლექსებში გამუდმებით შეიგრძნობა დაწყვეტამდე მისული სულის სიმების ხმოვანება. პოეტი საკუთარ თავს ადანაშაულებს, რა თქმა უნდა, რწმენის სისუსტესა თუ მადლის ნაკლებობაში, ამიტომაც „მეს“ ხატავს, როგორც ნაგავსაყრელს. ამ სახეში იგრძნობა გაუცხოება სამყაროსგან, მისი აგრესიულობა, თუმცა პოეტი თავსმოხვეულ ჭუჭყსა და სიმახინჯეს არ ეგუება და სჯერა „ჩემი თავიდან ამოვხეთქო ალუბლის ყლორტი“. აქ ალუბლის ყლორტის ერთგვარად გაცვეთილი ხატება ნედლდება და ახალი ემოციურ-აზრობრივი სინათლით იმოსება, რადგან ახალ პოეტურ კონტექსტში ნებისმიერი სიტყვა თუ ნაცადი სახეები ახლებურად იმუხტებიან და განსხვავებულად იხატებიან.
ამ ლექსებში არის ერთგვარი გამამხნევებელი შეძახილები საკუთარი თავისთვის, რათა უხინჯოდ გაუძლოს ყოფის სისტიკეს. პოეტის გაორება, გასამება თუ მრავალ „მედ“ დაშლა, მათ შორის გამართული დიალოგები, კომფლიქტები საინტერესოდ წარმოაჩენენ პოეტის შინაგან ბრძოლებს, შეგუებებსა და წინააღმდწეგობებს, გამარჯვებებსა და დამარცხებებს. ეს დაშლილი მეები, როგორც სარკეები, ისე აირეკლავენ ცხოვრებას, წარმავლობასა თუ მარადისობას. პოეტს არწივისა შურს და არა ხნარცვისა, რადგან ურჩობაში სულის ამოხდომა ურჩევნია მორჩილებას, თუმცა ამან შეიძლება ახალი ტკივილები შემატოს. მას კი ის ეიმედება, რომ
„ხომ დამტიროდა ნეკერჩხალი
მეგობარივით
ტოტებზე ჩუმად შემონახულ წვიმის წაკპუნით“.
აქაც გაისმის რუსთველისეული „თუ საწუთრომან დამამხოს“ გამძაფრებული ბარათაშვილისეული „მივალალებენ სვავნი მყივარნი“. მარტოობას პოეტი განიცდის, როგორც ჯვარცმას: „მე ვარ კედელზე დარჩენილი ძველი საათი, ვარ საკუთარი მარტოობის ჯვარზე გაკრული“. ამან გაგვახსენა ვალერიან გაფრინდაშვილის სტრიქონები: „ვარ მარტოობის ჯვარზე გაკრული, მხოლოდ ღამეა ჩემი სტუმარი“.
გიორგის პოეზა ექსპრესიონისტულ ლირიკას მოგვაგონებს. საზოგადოდ, პოეტის ნებისმიერ ჩარჩოში ჩასმა უსარგებლო შრომაა, ყოველ შემთხვევაში, პოეტს არაფერს ჰმატებს, თუმცა კრიტიკოსს კი სახეთა ინტერპერტაციის ახალ საშუალებებს უქმნის. ექსპრესიონისტი ლირიკოსები უბრალოდ კი არ ასახავდნენ საგანს, ან პირველ შთაბეჭდილებას, არამედ მათ სურდათ „სულიერი გარდაქმნა და ფერისცვალება საგანთა. ექსპრესიონიზმი ზდმიწევნით აქტიურია. საჭიროა ქაოსის დაძლევა, ამიტომ აუცილებელია პათეტიკური მისვლა საგნებთან, რომ მოვიტაცოთ ისინი ქაოსიდან“ (ვალერიან გაფრინდაშვილი). გიორგის ლექსებში შეიგრძნობა ექსპრესიონისტებისთვის დამახასიათებელი ინტენსიური გრძნობა ქაოსისა ად მისი დაძლევის სურვილი. „ექსპრესიონისტებს არ უნდათ ადამიანი, ეს „მოაზროვნე ლერწამი“, იყოს მოვლენათა მონა, მათ სურთ გააბატონონ აბსოლუტური „მე“ მთელ მსოფლიოში“. (ზემოთ დასახელებული წერილი). „ჩვენ ვდგავართ უდაბნოსა და დაპირებულ ედემს შუა“ (რუდოლფ კაიზერი).
გიორგის ლექსებში საგნები და მოვლენები პოეტურ სახეებად აღიბეჭდებიან მას შემდეგ, რაც მისი სულის პრიზმაში გადატყდებიან, გარდაიქმნებიან, სახეს იცვლიან. მასთანაც, როგორც ექსპრესიონისტებთან, არის არა ნიცშეანურ ზეკაცთან შეთანატოლების სურვილი, არამედ „ნაზარეველის იდეალი“. ამაზე მეტყველებს ბევრი ლექსი, მათ შორის, ეს სტრიქონებიც:
„შენით ვარ სავსე,
სხვა რაღა ვთქვა,
უფრო ნათელი
დღს რაღა უნდა წამოდინდეს
ჩემი კოკიდან“.
ეს „იდეალი“ ვლინდება სხვათა, თუნდაც მტერთა სიყვარულში და ქვების მსროლელთა მიმართ პატივისცემაში. „ქვას კი მესროდი, მაგრამ ვხედავდი, ხელები როგორ გიკანკალებდა“. ამ სტრიქონებში ჩანს იმედი სიძულვილის დაძლევისა. მოკანკალე ხელებით ნასროლი ქვა თითქოს კარგავს ძალას და შეიძლება დანიშნულებამდეც ვერ მიაღწიოს. ქვის ხელში აღებისას ადამიანი არ მორჩილებს თავის შინაგან ნებასა და სინდისს, მაგრამ ხელების აკანკალებისას ხდება ერთგვარი „განათება“. მკითხველსაც სჯერა, რომ ეს ხელები ქვას მეორედ აღარ დასწვდებიან.. ამ ლექსებში არ არის ფოტოგრაფიულად არეკლილი გარემო, ეს უპირველესად, „სულის პეიზაჟებია“. „წვიმს, პენელოპე... მე ხსოვნის ტაბლას შემოჩვეული ნაღველით ვუზი, მე თვითონა ვარ ობობას ქსელიც და ამ ქსელშივე გაბმული ბუზი“.
პოეტმა იცის, რომ ყოველდღიურობა უხეშად და სასტიკად სასაცილოდ იგდებს ამაღლებულსა და შორეულს, ამიტომაც ცდილობს ლექსებით გამოსტაცოს ამ ულმობელ ნაცრისფერობას ფერადოვანი და წარუვალი. „სიცილის ოთახში“ „მე“ წარმოდგენილია, როგორც სარკეები, სადაც სამყარო ირეკლება ფორმაშეცვლილი და სასაცილო. თუმცა პოეტს ეს სიცილიც მხოლოდ იმისთვის უნდა, რომ „ყოფიერების აუტანელი სიმსუბუქე“ დააძლევინოს ადამიანებს და მხიარული ბუშტებივით ზეცისკენ გაუშვას, „რომ წუთით მაინც იგრძნოთ ედემი“. ერთადერთი, რაც არ შეიძლება არანაირ სარკეში დეფორმირდეს, ეს სიყვარულია, ამიტომაც მხოლოდ მას არ ეპატიჟება პოეტი სასაცილო სარკეებში ჩასახედად.
კრებულში აზრითა და ემოციით დამუხტული ულამაზესი სტრიქონებია. „მე მინდა წვიმის ზარად ვეკიდო და ნოემბერმა გუგუნით მრეკოს“ („წამოცდენილი სიტყვების გამო“), „მე მიყვარს წუთი — ჩამომჯდარი ზეცის კიდესთან“ („ერთგაჩერებიანი სიყვარული“).
აზრისა და გრძნობის ექსპრესიით გამოირჩევა ლექსი „დიდება ნაცარს“. აქაც, ერთი შეხედვით, პროზაული და უფერო ნაცარი პოეტის წარმოსახვის წყალობით ყოველივეს განმცდელისა და მრავლის მნახველის სიმბოლოდ იქცევა
„ვინც უკვე იცის სიკვდილის ფასი
და აღარასდროს დაიღუპება“.
მაგრამ სანამ ნაცრად იქცევი, უნდა იგიზგიზო და დაიწვა, შეიცნო ცხოვრება მთელი თავისი სისასტიკითა და სიძულვილით. ნაცრად ქცევა პოეტისთვის დასაარული კი არა, დროებითი მიყუჩებაა, ამოსუნთქვის პაუზაა, თვითგადარჩენაა, „თავისთავს თვითონ გადაეფარა“, რადგან ცხოვრებაში, დიდ სპექტაკლში, უამრავი მაყურებლის თვალწინ, სხვების დასანახავად არ შეიძლება გიყვარდეს გულწრფელად და ალალად,. რომეო და ჯულიეტა ერთმანეთის წინაშე გულწრფელნი მხოლოდ კულისებში არიან.
„და ასე — ნაღდი სიყვარულით,
ნაღდი ცრემლებით,
გადავემალოთ მოლოდინით მოთენთილ დარბაზს“. („ვიდრე ერთმანეთს მოვეხვეოდეთ“).
წიგნის მესამე ნაწილში 1997—2004 წლებში დაწერილი ლექსებია საერთო სახელწოდებით „ჩრდილები შუადღისას“. ეს ლექსები მეტყველებენ გიორგის პოეტური წარმოსახვის მრავალფეროვნებასა და სიძლიერეზე. თითოეულ ლექსზე შეიძლება ცალკე წერილის დაწერა, მაგრამ ამჯერად მხოლოდ საერთო შთაბეჭდილებები გამოვხატეთ. არც ერთი სტრიქონი არ არის ნაძალადევი, ყალბი, არამედ საოცარი გულწრფელობითა და ენერგიით დამუხტული, თითქოს პოეტის აღსარებებიან დღიურს კითხულობდე, ისეთი განცდა გეუფლება. აქ არის ალიტერაციებიც, მეტაფორებიც, რიტმული მონახაზის ცვალებადობანიც, რაღაცნაირი გადაძახილიც „შუა საუკუნეების ებრაული პოეზიის“ ჯემალ აჯიაშვილისეულ თარგმანებთან, მთლიანობაში კი ეს პოეზია თავისთავადია და პოეტიც დღევანდელ „მელექსეთა რუხ არმიაში“ ნამდვილად გამორჩეული. გიორგის ლექსს სხვათაგან აუცილებლად გამოარჩევ, მიუხედავად იმისა, რომ იგი არ ეძებს მარგინალურ თემებს პოეტური ინტერპრეტაციისთვის, მისი საფიქრალი ჰამლეტისეული ყოფნა-არყოფნა, ბიბლიური ძიება ღმერთისა და სიყვარულისა, ხსნისა და გადარჩენისაა, ის მაინც არ ჰგავს სხვებს. მისი ლექსები „დროის ღადარში“ შენახული გრძნობებია, მკითხველი კი მათ „აგიზგიზებულ ცეცხლებად“ გადაშლის და მოგზაურობს პოეტთან ერთად ერთდროულად ლამაზ და მახინჯ ცხოვრებაში, რათა დარწმუნდეს, რომ „უნდა მოვიდეს, უნდა ეტკინოს, მერე დაჯდეს და ლექსები წეროს“. გიორგისთვის ადამიანები წიგნები არიან. „ღრმად დაფარული, უცხო სიტყვებით, თუმც გვკითხულობენ, მაგრამ ნამდვილი აზრით ცოტას თუ წავეკითხებით“. ასე რომ, ამ წიგნში, უპირველესად, თვითონ პოეტია გაშლილი, გადატანილი დღეებით, ღალატითა და ერთგულებით, სიხარულითა და ტკივილით. ადამიანი მისთვის „მოხეტიალე მიწაცაა“, რომელიც ყველაფერს იტევს: „მადლსა და ცოდვას, პურსა და მარილს“, ამიტომ არ ეუცხოება არაფერი ადამიანური, პირიქით, ცდილობს, გაეცნოს, ჩასწვდეს, რადგან შეცნობილი ტკივილი სიმძაფრეს კარგავს და ფერმკრთალდება. პოეტის აზრით, ადამიანები „ქაღალდის ჩიტებს ჰგვანან“, რომელთაც ნუგეში, მოფერება, გაფრთხილება და, რაც მთავარია, სულის ჩაბერვა, სიყვარული სჭირდებათ. სიყვარული სიკვდილსა და წარმავლობას მარადიულობის მოლოდინად გარდაქმნის და გაამშვენიერებს.
„ცხოვრება მორჩა,
მაგრამ შეხედე,
რა მშვენიერი დაეშვა ფარდა“.
„მშვენიერი ფარდა“ გადასწონის სიკვდილის ელდასა და შიშს, არ შეიძლება ამ ფარდის იქით წყვდიადი და არარაობა იყოს, პირიქით, მშვენიერი ფარდა ახალი ცხოვრების დასწყისზე, სულის უკვდავებაზე მიანიშნებს. ნიკო ლორთქიფანიძეს მოთხრობაში „ზღაპარი მეფის სასახლეში“ აქვს ასეთი ეპიზოდი, კაცი ზღვაში ქვებს ყრის და უფლისწულის შეკითხვაზე, რას ირჯებიო, პასუხობს, ჩიტების დასასვენებელ ციხე-კოშკს ვაშენებო. გაშლილ ზღვაში ამ კოშკის მშენებლობა ისეთივე ლამაზი ილუზიაა, როგორც პოეზიით ცხოვრების შემსუბუქება, მაგრამ ეს სასწაული ხდება. გიორგის ლექსებიც ამგვარ ციხე-კოშკს ემსგავსება, ცხოვრების უკიდეგანო ზღვაში ჩადგმულს, ადამიანთა დაღლილი სულებისთვის შესაწევნად.
დაბეჭდილია მაია ჯალიაშვილის წიგნში ''სიცოცხლის საიდუმლო'', თბ. 2006
No comments:
Post a Comment