გზა ბედნიერებისაკენ

  მაია ჯალიაშვილი

„დედამიწაზე გაცილებით მეტი ბედნიერებაა, ვიდრე გგონია, მაგრამ ადამიანთა უმრავლესობისათვის ისინი დაფარული რჩება“, _ ასე არიგებს ტილტილსა და მიტილს სინათლე   მორის მეტერლინკის  ცნობილ პიესაში „ლურჯი ფრინველი“. მწერალმა სინათლე პიესის მთავარ პერსონაჟად აქცია.  შობის ღამეს, რომელიც „მზიან ღამედ“ გადაიქცევა,  როცა სასწაულები ხდება, სინათლე ბავშვებს მშვენიერ მანათობელ ქალწულად მოევლინება და იდუმალ, უხილავ განზომილებაში გაუძღვება, რომელიც ჩვენ გვერდითაა, მაგრამ ვერ ვხედავთ, რადგან სულიერი თვალი დახშული გვაქვს.  მხატვრული ლიტერატურა სწორედ სულიერ თვალს უხელს მკითხველს და აჩვენებს გზას, რომელსაც „ბედნიერების ბაღნარში“ მიჰყავს.

მწერალი სიმბოლისტური ფანტასმაგორიით პატარებსაც და დიდებსაც შთააგონებს, რომ სიცოცხლე ბედნიერებაა.  ლურჯი ფრინველი  სულია და ადამიანი მას  ხედავს  და შეიგრძნობს მაშინ, როცა უყვარს, როცა ვიღაცას უანგაროდ შეეწევა, როცა ახსოვს, როცა გაკვირვება და აღტაცება შეუძლია. თუმცა ბედნიერებაც ნაირგვარია, მოჩვენებითი მატერიალურ სამყაროს განეკუთვნება,  ნამდვილი კი სულიერს. ერთ ეპიზოდში მწერალი ხატავს მდიდრულ სასახლეს, აქ შეკრებილან და ღრეობენ: მდიდრად ყოფნის ბედნიერება, მესაკუთრედ ყოფნის, სმისა და  ჭამის ბედნიერება.  ამათ გარდა, „ქოთანივით ყრუ“ არაფრის ცოდნის ბედნიერება, აგრეთვე, თხუნელასავით ბრმა  არაფრის კეთების ბედნიერება,   საჭიროზე მეტი ძილის ბედნიერება,  რომელსაც აქვს „უმაქნისი ხელები და ატმის ჟელეს მსგავსი თვალები“.  ამ დროს ჩნდება ენით გამოუთქმელი  წმინდა, ღვთაებრივი, ვარდისფერი ჰარმონიული და მსუბუქი შუქი. დარბაზის სქელი წითელი ქსოვილები და ვარდები ქრება, მათ მიღმა კი გამოჩნდება ჰაეროვანი თავისუფლებისა და სიმშვიდის  ზღაპრული ბაღი, ყოველივეს „სიცინცხლე თითქოს უშორეს თვალსაწიერზე განავრცობს თვით ნეტარების იდეას“. გამუდმებული ღრეობის მაგიდა უკვალოდ ინთქმება უფსკრულში. მსუქან  ბედნიერებათა ფარჩა და ხავერდი,  გვირგვინები და მათთან ერთად მხიარული ნიღბებიც და სტუმრებიც გამსკდარი ბუშტებივით თვალსადახელშუა იფუშებიან, გონს მოდიან, ერთმანეთს შეჰყურებენ,  თვალებს ახამხამებენ ამ უცნობი თვალისმომჭრელი შუქით დასხივებულნი ახლა  ხედავენ ერთმანეთს ისეთებად, როგორებიც სინამდვილეში არიან_ შიშვლები,  საძაგლები, მოფლაშულები, უბადრუკები, ყველას სირცხვილისა და შიშის ყვირილი აღმოხდება.

სინათლე ამგვარად ყველას დაანახვებს  მოჩვენებით ბედნიერებათა   ყალბ თვალისმომჭრელობას და „საგანთა ჭეშმარიტებას“ აზიარებს. ბავშვები ხედავენ იმ უამრავ ნამდვილ ბედნიერებას, რომლებიც შეგიძლია შეიგრძნო, თუ სინათლეს ჩაიღვრი თვალებში: ბავშვობის ბედნიერება, მშობლების, ახლობლების სიყვარულის ბედნიერება, ლურჯი ცის, ტყის, გაზაფხულის ბედნიერება. „ვარსკვლავების ამოსვლის ნახვის ბედნიერება“, წვიმის, ზამთრის, კერიის ბედნიერება, უმანკო აზრების ბედნიერება, ცვარში შიშველი ფეხებით რბენის  ბედნიერება (გალაკტიონი გვახსენდება: „ცვრიან ბალახზე თუ ფეხშიშველა არ გაიარე, რაა მამული?“).

მეტერლინკი ხატავს მანათობელ, ანგელოზურ ფიგურებს, რომლებიც განასახიერებენ დიდ სიხარულებს,  ესენი არიან: სამართლიანად ყოფნის დიდი სიხარული,  რომელიც იღიმება ყოველთვის, როცა უსამართლობა გამოსწორებულია. კეთილად ყოფნის სიხარული _  „ყველაზე ბედნიერი, თუმცა ყველაზე სევდიანიც, რომელსაც ძალიან უშლიან ხელს, რომ არ წავიდეს უბედურებებთან მათ სანუგეშებლად“. დამთავრებული სამუშაოს სიხარული, აზროვნების სიხარული, გაგების სიხარული, რომელიც „მუდამ ეძებს თავის ძმას  _   ვერაფრის გაგების ბედნიერებას“.

მეტერლინკის აზრით, უდიდეს სიხარულებს შორის გამოირჩევა  „ყოველივე მშვენიერის ხედვის სიხარული, ყოველდღიურად კიდევ რამდენიმე სხივს რომ უმატებს აქ გამეფებულ სინათლეს“. აქვეა სიყვარულის უნარის ოქროსფერი დიდი სიხარული, რომელსაც მთლიანად ვერასოდეს დაინახავ.  მწერალი ცალკე წარმოაჩენს  „დედობრივი სიყვარულის შეუდარებელი სიხარულს“.  

„გამოღვიძებული“ ბავშვები და მკითხველიც ბედნიერები არიან, რადგან შეიმეცნეს ჭეშმარიტებისკენ მიმავალი გზა, რომელიც არასოდეს სრულდება, რომ „მკვდრები“ ცოცხლები არიან, სანამ გვახსოვს, რომ ლურჯი ფრინველი ყოველთვის გასხლტება ხელიდან, რადგან სწორედ მისი დევნაა სიცოცხლე; აგრეთვე, მისი ძიების, პოვნისა და დაკარგვის ბედნიერება, რათა შევიგრძნოთ, რომ ყოველი დასასრული მხოლოდ ილუზიაა, მის მიღმა კი ნამდვილი დასაწყისია, სიხარულის  მოლოდინის  თანხლებით,

აი, რატომ იყო გიორგი ლეონიძის ჩამოძონძილი ელიოზიც მუდამ თვალებგაბრწყინებული. მას სჯეროდა, რომ  ბედნიერებას იპოვიდა („ნატვრის ხე“). მოთხრობაში ვკითხულობთ: „ნაზი გულის ადამიანი იყო ელიოზი და თან ცხარე მეოცნებე. ცხოვრების სისასტიკეს მის სულში ვერ ჩაექრო ოცნების ნაპერწკალი და თავისივე შეთხზული უცნაური ოცნებებით იფარავდა თავს მხეცივით შემოტეული სინამდვილისაგან. ჯერ ოქროკვერცხას, ოქროს მდებელ ქათამს, ეძებდა ბუჩქნარებში, მერე დაეჟინა ნათელთევზას დაჭერა და მთელი დღეები დაკარწახებული იდგა იორში: მოჩხრიკა, ამოხაპა იორი, დაღალა ბადე“ . „ელიოზს სწამდა: იანვრის სასტიკ ყინვიან ღამეში თუ შუაღამისას მოხვდი ტყეში და თუ ცის გახსნას შეესწარ, მაშინ დაინახავ ტურფად აყვავილებულ ჯადოსნურ ხეს. არა მშვენიერება მას არ სჯობია! ის ხე თურმე ერთ საათში კიდეც აყვავდება, კიდეც ნაყოფს მოისხამს. თუ მისი ნაყოფი ხელთ იგდე, ერთი გაკვნეტა და მორჩა! სიღარიბე იმ წამსვე ჩამოგეცლება სამუდამოდ!“. ამიტომაცაა, რომ გიორგი ლეონიძე გვაჯერებს: „პოეტები მხოლოდ ქაღალდზე რითმებით მოლაპარაკენი როდი არიან, პოეტური თვალით, პოეტური გულით და დიდი ოცნებით გასხივოსნებული სხვაც ბევრი დადის დედამიწაზე!“

ბორხესის ერთი მინიატურის ბრძენი პარაცელსუსი მასთან მისულ, ჭეშმარიტების მაძიებელ ჭაბუკს უკან გააბრუნებს, რადგან ხედავს, რომ იგი ჯერ კიდევ გარეთ ეძიებს ალქიმიურ ქვას, რომელიც „ოქროდ გადააქცევს ბუნების ყველა ელემენტს“. პარაცელსუსის აზრით კი, „ეს გზაა თვითონ ქვა. ადგილი, საიდანაც მოდიხარ, ქვა არის თვითონ. თუ ამ სიტყვის მოსმენა არ ძალგიძს, მაშინ ვერაფერს გაიგებ. ყოველი ნაბიჯი ამ გზაზე მიზანს წარმოადგენს“.   ყმაწვილი დარწმუნებულია, რომ მზისქვეშეთში ყოველივე მოკვდავია, რასაც უარყოფს ბრძენი და ეუბნება: „მაშ, სად ვართ ჩვენ? რა გგონია, მამაზეციერი სხვა რამეს შექმნიდა, თუ არა სამოთხეს? გესმის თუ არა, რომ პირველყოფილი ცოდვა სწორედ იმის ვერ გაგებაა,  რომ სამოთხეში ვიმყოფებით!“ („პარაცელსუსის ვარდი“).  ჭაბუკი მოტანილ ვარდს  ცეცხლში აგდებს, შეჰყურებს დაფერფლილ ყვავილს და არ სჯერა ბრძენისა, რომელიც  დარწმუნებულია, რომ „ვარდი უკვდავია და მხოლოდ მისი სახე იცვლება.  ერთი ჩემი სიტყვა და შენ კვლავ იხილავდი მას“.  ბრძენს შეუძლია, მოიხმოს ის, რასაც „მოიხმობდა მამაზეციერი, როდესაც ქმნიდა ცასა და ქვეყანას და უხილავ სამოთხეს, რომელშიც ვცხოვრობთ და რომელიც პირველი შეცოდების გამო დაფარულია ჩვენგან“.  ყმაწვილი ვარდის აღდგენის ხილულ სასწაულს ითხოვს, მაგრამ უარს იღებს. რადგან   ჯერ არ განუცდია სიტყვის ძალა, რომლითაც საკუთარი სულის უხილავი კარის   შეღება შეუძლია.    ამიტომაც ბრძენმა  უკან გააბრუნა. თვითონ კი „მყუდროდ მოკალათდა საკარცხლულში, ღველფში გაქექა ნაცარი და ჩუმად წარსთქვა სიტყვა. და აღმოცენდა ვარდი“.

ჰემინგუეის სანტიაგო, მოხუცი მამაცი მებადური, დაჭერილი უზარმაზარი თევზის ზვიგენებისგან დაცვას  რომ  ცდილობს („მოხუცი და ზღვა“) საკუთარ თავს ასე იმხნევებს:  „ყოველი დღე ერთმანეთს ხომ არ ჰგავს. ცხადია, კარგია, როდესაც კაცს ბედი სწყალობს. მაგრამ მე მაინც მირჩევნია, ჩემს საქმეს მარჯვედ ვაკეთებდე, ხოლო როდესაც ბედი გამიღიმებს და ბედნიერება მეწვევა, მზად შევხვდები მას“. ამიტომაც „დაესიზმრა მოხუცს ზღვის გრძელი, ყვითელი ნაპირი. ნახა, როგორ გამოვიდა ბინდბუნდში შამბნარიდან პირველი ლომი, მას სხვებიც მოჰყვნენ. მოხუცი ნიკაპით დაეყრდნო ღუზაზე დაბმული გემის ქიმს; ხმელეთიდან საღამოს ნიავი უბერავდა; მოხუცი ელოდებოდა, გამოჩნდებოდნენ თუ არა კიდევ ლომები, და სრულიად ბედნიერი იყო“. სანტიაგო საკუთარი ფიქრების ნაკადებში ცდილობს გზის გაკვლევას:

„ნუ თვლემ და საჭეს მიხედე. შეიძლება კიდევ გეწვიოს ბედნიერება.

_ ნეტამც მეყიდა პატარა ბედნიერება, თუ სადმე ჰყიდიან, _ თქვა მოხუცმა.

_ რით იყიდი? _ ჰკითხა მან თავის თავს, _ განა დაკარგული ჭვილთით, გატეხილი დანით და დასახიჩრებული ხელებით ბედნიერებას იყიდი?

_ ვინ იცის! აკი გინდოდა გეყიდა ბედნიერება იმ ოთხმოცდაოთხი დღით, ზღვაზე რომ გაატარე. სხვათა შორის, კინაღამ მოგყიდეს ბედნიერება... არ არის საჭირო ფიქრი ყოველგვარ სისულელეზე. ბედნიერება ადამიანს სხვადასხვა სახით ეწვევა. ვინ გამოიცნობს მას? მე, მაგალითად, ერთ ციცქნა ბედნიერებას მივიღებდი, რა სახითაც უნდა ყოფილიყო და ყველაფერს მივცემდი, რასაც მოითხოვდნენ. ნეტავ, ჩირაღდნების დაფიონს დავინახავდე, _ გაიფიქრა მან. _ ძალიან ბევრი რამ გსურს ერთბაშად, ბერიკაცო. მაგრამ ახლა მხოლოდ ჩირაღდნების დანახვა მსურს და სხვა არაფერი“.

„ჩირაღდნების დაფიონს“ დაინახავს საინტიაგო და ყველა ის ადამიანი, რომელსაც სჯერა, რომ ბედნიერება და სიხარული ყველგანაა, მთავარია, მათი დანახვა შეგეძლოს. ამ დანახვას ადამიანს მხატვრული ლიტერატურა ასწავლის, ზემოთ ნახსენებთან ერთად კიდევ უამრავი მწერალია, რომლებიც „დაწერილი სიტყვის ბედნიერებას“  განიცდიდნენ, მიუხედავად იმისა, გადარჩებოდა თუ არა, მიაღწევდა თუ არა ეს სიტყვა მკითხველის გულამდე. და კიდევ: ყველა ადამიანი იმ სიხარულს ხედავს, რომელიც მას აბედნიერებს, ამიტომ არ უნდა გაგვიკვირდეს, როდესაც ჩვენი ბედნიერება სხვისას არ „ემთხვევა“, უბრალოდ, „ლურჯი ფრინველის“ მოსახელთებლად ყველამ თავისი გზა და ბილიკი უნდა მონახოს.

წყარო: http://mastsavlebeli.ge/?p=29853        მაია ჯალიაშვილი

ემილ ვერჰარნის ქიმერები

  მაია ჯალიაშვილი

იმ  შემოქმედთა შორის, რომლებიც მეოცე საუკუნის დასაწყისში თავიანთი მეამბოხე სულისკვეთებით ქმნიდნენ ექსპერიმენტულ პოეზიას, ცვლიდნენ და გარდაქმნიდნენ ტრადიციულ ფორმებს, ამრავალფეროვნებდნენ გამოთქმის ხელოვნებას, გამოირჩეოდა ბელგიელი ემილ ვერჰარნი. მას მოდერნიზმის, კერძოდ, ფრანგული სიმბოლიზმის ესთეტიკის ჩამოყალიბებასა და განვითარებაში დიდი წვლილი მიუძღვის. ცისფერყანწელები მასაც  „კერპად“ მოიხსენიებენ,  სხვა ფრანგ პოეტებთან ერთად, ამიტომაც ხშირად გაიელვებს მისი სახელი მათ პოეზიასა თუ ესეებში. მას,  ერთი მხრივ, ვიქტორ ჰიუგოს მემკვიდრედ მიიჩნევენ, როგორც უბრალო ადამიანის ტკივილის გამომხატველს, ამავე დროს, ანათესავებენ ამერიკელ უოლტ უიტმენს, კოსმოსური „ყნოსვის“ შემოქმედს, რომელმაც თანამედროვეობის სული გამოხატა.  

ემილ   ვერჰარნის პოეზიაში  სამყაროში გამძაფრებული დაპირისპირება კულტურასა და ცივილიზაციას შორის განსაკუთრებული შთამბეჭდაობით წარმოჩნდა, ქალაქის უდაბნოები, გაუცხოება, ეგზისტენციალური სიცარიელე, დანტესეული ჯოჯოხეთის  სიმძაფრით იხატება მის პოეზიაში, ამიტომაც მოიხსენია გალაკტიონმა ამგვარად:

„როცა ქარხნები ისვრიან დორბლებს,

ვერჰარნი, დროის ახალი დანტე,

თუჯის ხელებით სძრავს მძიმე ბორბლებს,

გიგანტი ცეცხლით მოანდამატე“ („ისევ ეფემერა“).

ჟურნალ „ცისფერი ყანწების“ პირველსავე მანიფესტურ წერილში  ტიციან ტაბიძემ იგი ახალი დროის გამორჩეულ პოეტად დაასახელა: „ძველი პატრიარქალური კულტურა ირღვევა. ეს სიკვდილი ძველი ქვეყნის გამო იტირა ბელგიელმა პოეტმა ემილ ვერჰარნმა წიგნში: „სოფელნი აჩრდილნი“. ქალაქი მბრძანებლობს. ახალი ფუტურისტების ტერმინოლოგიით, თანამედროვე კულტურა წარმოადგენს უზარმაზარ ქალაქს, ლონდონს, ნიუორკს, ჰამბურგს, სადაც ტრუბები მაღალია ტაძრებზე, სადაც ცოფიანად მიქრიან ავტომობილები და გასაფრენად დარაზმულან ცეპელინები. აქ დრო არ არის უკან მოხედვის, აქ შეიქმნა წუთის კულტი. პოეტის შეგნება დამძიმდა რუხი რკინის ქალაქით და ამოხეთქა ახალ უცნობ სიმღერაში“ („ცისფერი ყანწები“, #1,1916).

მართლაც, ემილ ვერჰარნის პოეზიაში რკინის დრო იხატება, ქალაქი-ქიმერები თუ ქალაქი-ფანტომები მთლიანად იპყრობენ სივრცეებს და ადამიანის სულს ფრინველივით   გალიაში გამოამწყვდევენ. პოეტი გრძნობს იმ დიდ საფრთხეს, რომელიც მოაქვს ტექნოლოგიურ პროგრესს. ის გამოხატავს გაუყუჩებელ ტკივილს, რომელსაც იწვევს ულმობელი დრო. ის არ გაურბის მტანჯველ რეალობას და მას პოეტურ სახეებად გარდაქმნის.

პაოლო იაშვილმა თავის ცნობილ ტრიპტიხში (მალარმე, ვერლენი, ვერჰარნი), რომელიც „ცისფერი ყანწების“ მეორე ნომერში დაიბეჭდა, ერთი ლექსი მას უძღვნა, რომელშიც ერთი პოეტი კარგად შეიგრძნობს სულით მონათესავე მეორე პოეტის წარმოსახვათა სიმძაფრეს, მეტაფიზიკურ გაუსაძლისობას:

„შენი კივილი მკვეთრია ვით ცხელი შურდული,

შენს სასახლეში ყეფს წითელი საშინელება,

ჭვარტლიან ბაღში აღტაცება არ გეძნელება.

შენ ხარ მხედარი შეშლილი და გზა დაბურდული.

სახრჩობელები, კვამლი, სისხლი, სახე ქურდული.

მშიერთა ურდო, რკინის კვნესა, მზის დაბნელება.

ვერჰარნ! ვიხრჩობით! ცეცხლის ზღვაში რა გვეშველება („ვერჰარნ“).

პაოლო იაშვილის ლექსშიც ოცნებისა და მშვენიერების, როგორც სულიერების საყრდენთა, გამოცლა ყოფისთვის ტრაგიკული სიმძაფრით, მრავალმნიშვნელოვანი სიმბოლოებით იხატება. ვერჰარნი, როგორც შეშლილი მხედარი, ვეღარ იგნებს გზას და მისი კივილი ისეთივე მძაფრია და ყველგანშემღწევი, როგორც ედვარდ მუნკის ცნობილ ფერწერულ ტილოზეა გამოხატული.

პაოლო იაშვილის ლექსი „ფარშევანგები ქალაქში“ პირდაპირ ეხმიანება ვერჰარნისეულ სულისკვეთებას.  აგრეთვე, ლექსიდან „წერილი დედას“ („და დავიკუნტები/  ქალაქის ქუჩებში მე _ სალახანა“) უთუოდ შემოესმება მკითხველს  ვერჰარნისეული  ქალაქების ხმაურთა ექოები. ამ ლექსის ლირიკული გმირიც დამფრთხალია ურბანულ ქიმერათა თავდასხმებით და წარმოსახვით სოფლისკენ მიისწრაფვის, როგორც გადარჩენისა და სიმშვიდის  ნავსაყუდლისკენ.

ემილ ვერჰარნი ეძიებდა და ქმნიდა თავისუფალი ლექსის განსხვავებულ ტექნიკას, ცდილობდა ახალი რიტმული ინტონაციებით აღებეჭდა და გადმოეცა ტექნიკური ცივილიზაციის გავლენა ადამიანზე;  დაეხატა ადამიანის გაუცხოება ქარხნების, ფაბრიკების, თვითმფრინავების, ავტომობილების, მათი დამაყრუებელი   ხმაურის ფონზე. მისი პოეზიის ერთგვარი ატონალური მუსიკა და უჩვეულო ფერადოვნება კარგად ხატავდა ეპოქასა და ადამიანებს.

ემილ ვერჰარნი 1855 წლის 22 მაისს დაიბადა ანტვერპენთან ახლოს, სენტ-ამენში, როდენბახთან ერთად სწავლობდა გენტეს კოლეჯში, შემდეგ ლუვენის უნივერსიტეტის იურიდიული ფაკულტეტი დაამთავრა. 15 წლიდან წერდა ლექსებს, ამიტომ მისი არჩევანიც ლიტერატურისკენ გადაიხარა, გატაცებული იყო ფლამანდიელი მხატვრებით, შემდეგ წიგნებიც დაწერა რემბრანდტსა და რუბენსზე.  სწორედ მათი ფერწერით არის შთაგონებული მისი ადრინდელი ლექსები. 1883 წელს ლექსების პირველი კრებული „ფლამანდიური ლექსების“ სახელწოდებით გამოსცა. ლიტერატურათმცოდნეთა შეფასებით, ეს პოეზია გამოირჩეოდა პლასტიკურობითა და სკულპტურულებით, ფერთა სიმდიდრითა და სიმკვეთრით. მის ლექსებში იხატებოდა გლეხი თავისი ყოველდღიურობით, მიწისა და პურის სურნელით გაჟღენთილი ჰაერით; ნათელი მზიანი ფერებით სავსე, ალისფერისა და თეთრის დომინანტობით. სიცოცხლის ამ ზეიმში ის პატრიარქალური ყოფის დაისსაც ამჩნევდა და გამოხატავდა. აქ იგრძნობოდა რენესანსული ესთეტიკა, ფორმის სიმწყობრე, სონეტის სიყვარული.  1886 წელს გამოსცა კრებული „ბერები“. აქ არის რწმენით სავსე ლექსები, თანვე იგრძნობა სულიერების რყევის, კატაკლიზმების წინათგრძნობა (ნიკო სამადაშვილის სტრიქონები გვახსენდება: „უსინანულოდ ვტოვებდით ტაძარს უკანასკნელი ქრისტიანები“). ემილ ვერჰარნის შემდეგ კრებულებში კი იმძლავრა სიმბოლისტურმა ესთეტიკამ („საღამოები“ (1888); „ნანგრევები“ (1888), „შავი ჩირაღდნები“ (1891). როგორც კრიტიკოსები მ. მიხალსკაია და ნ. ელიზაროვა წერენ: „ამ ლექსებში მარადიული საყოველთაო სიცივე და წყვდიადია“  (http://20v-euro-lit.niv.ru/20v-euro-lit/elizarova-mihalskaya-izl/emil-verharn-1855-1916.htm).

მისი კრებულები  „ავადმყოფი მინდვრები“ „ლანდური სოფლები“ (1893) წარმოაჩენენ სოციალურ კატაკლიზმებს, ახალი დროის დადგომას, რომელსაც მოჰქონდა გადაულახავი წინააღმდეგობები. უმნიშვნელოვანესი იყო, აგრეთვე, კრებული „ქალაქები-რვაფეხები“ (1896), რომელშიც, როგორც კრიტიკოსები აღნიშნავენ, იხატება ქალაქი-ურჩხულები, რომლებიც შთანთქავენ ყოველივეს, რითაც სული საზრდოობს. 1899 წელს გამოსცა კრებული „ცხოვრების სახეები“, რომელშიც თავისუფალი ლექსის ფორმით წარმოაჩინა ქალაქური ცხოვრების თავბრუდამხვევი რიტმები.  მას ორი პიესაც აქვს დაწერილი: „გარიჟრაჟები“ და „მონასტერი“ (1898-1899). მასვე ეკუთვნის კიდევ რამდენიმე კრებული, რომლებიც მეოცე საუკუნის პირველ ათწლეულში გამოსცა. მაგალითად, „ომის ალისფერი ფრთები“- ამ კრებულში პირველი მსოფლიო ომით გამოწვეული ტრაგიზმი წარმოაჩინა. ვერჰარნი 1916 წელს რუანში გარდაიცვალა. ქალაქმა-რვაფეხამ ჩანთქა, თითქოს შური იძია. პოეტი ბედისწერამ მატარებლის ბორბლებქვეშ შეაგდო და ასე დაღუპა.

ტიციან ტაბიძე ლექსში „უაბჯარონი“  წარმოაჩენს ახალი ეპოქის მიერ გარდაქმნილ სივრცეს, როგორც „დაწყევლილსა და და შხამიან“ ბაღს, როგორც უდაბნოს, რომელიც გადამწვარი ქალაქების ბოლით ბინდავს მზერას, მოულოდნელად ჩნდებიან პოეტი-კენტავრები, პოეტი-რაინდები და თავიანთ პოეზიას მწვანე მოლივით აფენენ გზადაბნეულთათვის:

„... და მე ხანდისხან მეჩვენება

ვითომ სამყარო

ბაღია დიდი, დაწყევლილი

და შხამიანი.

მძიმე მხედარნი, შუბლშეკრული

და უაბჯარო

მოჰქრიან: რემბო, ერედია,

ემილ ვერჰარნი“.

„როგორ აბრუებს დამწველ შხამით

ყვავილები სულს?...

თითქო მორბიან გიჟი რბენით

აქ კენტავრები.

ცხელი უდაბნო უფრო ცხოველს

უძახის წარსულს

და ცას ეწვება, როგორც ძველ სახლს

ცეცხლში ყავრები“.

სამწუხაროდ, ქართულ ენაზე ემილ ვერჰარნის პოეზიის მცირე ნიმუშებია თარგმნილი. ვალერიან გაფრინდაშვილი წერილში „პეიზაჟი უკუღმა“ წერს ლიტერატურაში წარმოჩენილი ახალი ტენდენციების შესახებ, განსაკუთრებით, ყურადღებას მიაქცევს, როგორ იცვალა ფერი პეიზაჟის გამოსახვის ფორმამ: „დღეს სიმბოლიზმის და ფუტურიზმის ხანაში პეიზაჟი, ანუ ლანდშაფტი, სრულიად შეიცვალა. ბუნების ადგილი დაიკავა ქალაქმა. თვითონ ბუნება, როგორც ლანდშაფტი, კარგავს თავის პირველყოფილ სახეს. მაგალითად, ვერჰარნის „მეოცნებე სოფლებში“ პეიზაჟი მოცემულია, როგორც მოჩვენება. ობიექტური ლანდშაფტი თანდათან ტოვებს პოეზიას“..... ქალაქის ლანდშაფტი ტრაგიკული, როგორც პანაშვიდი, მოგვცა ვერჰარნმა თავის „ლონდონში“, სადაც მატროსები ხედავენ ქუჩის წუმპეში თავის დამხრჩვალ ორეულებს („პეიზაჟი უკუღმა“).

ეს ლექსი თვითონ ვალერიან გაფრინდაშვილმა თარგმნა, რომელშიც ვერჰარნი ქალაქ ლონდონს კითხულობს, როგორც მრავალშრიან ტექსტს, რომელსაც აქვს თავისი ზედაპირული და ქვეტექსტური შინაარსები. ლონდონი არის ლირიკული გმირის თვალით დანახული სივრცე, რომელიც  „მოწყენის ქიმერებითაა“ სავსე. იგი თითქოს ორმაგი ხედვის პერსპექტივას იყენებს,  ხედავს და ხატავს ქალაქს ჰორიზონტალურსა და ვერტიკალურ ჭრილებში, ზემოდან, გარედან და შიგნიდან. ქალაქის მძიმე სუნთქვა ჩაესმის მკითხველს, თითქოს ჟანგბადი არ ჰყოფნის, გაჭვარტლული ფილტვები კი ვეღარ უმკლავდებიან „მწვავე კვამლს“. დროის ულმობლობა აქ  სიმბოლისტებისთვის ჩვეული სახეებით წარმოჩნდება, ლირიკული გმირის სულს სპლინი ტანჯავს. ქალაქი სიკვდილის მაცნედ გადაიქცევა. ლექსის ექსპრესიულობა შთამბეჭდავია, ვიზუალური ხატებს ერწყმის ქალაქის ხმა და სუნი, რომლებიც ერთიანობაში ქმნიან ფანტასმაგორიის განცდას:

„ჩემო ოცნებავ! ლონდონია იგი რკინისა,

სად ჩაქუჩის ქვეშ გახელებით კვნესის ლითონი,

საიდან მოდიან ხომალდები უვარსკვლავო გზით

რომ გადალახონ ოკეანე უცნობ ქვეყნისთვის.

და სადგურების მწვავე კვამლი, სადაც ციმციმებს

ვერცხლისფერ ცეცხლით სევდიანი გვიანი გაზი.

სადაც მოწყენის ქიმერები ბღავიან დროზე

თვით ვესტმინსტერის ძველ საათის ულმობელ ხმაზე“

 (ვალერიან გაფრინდაშვილის თარგმანი).

ემილ ვერჰარნის ლექსების უჩვეულო ესთეტიკა მკითხველს თვითჩაღრმავებისკენ უბიძგებს, სულიერი კრიზისის დაძლევის გზებსა და სხვა მნიშვნელოვან  ეგზისტენციალურ თემებზე დააფიქრებს.

წყარო: http://mastsavlebeli.ge/?p=30799      -მაია ჯალიაშვილი

 

 

არტურ რემბოს „სიტყვების ალქიმია“

 მაია ჯალიაშვილი

„მე ამბოხებული ვარ. ახლა, რაც შეიძლება თავზე უნდა ავიღო ხელი. რატომ? იმიტომ, რომ პოეტობა მსურს, ნათელმხილველობა მწადია. თქვენ ამას სრულიად ვერ გაიგებთ და ვერც აგიხსნით; შეუცნობელი უნდა შევიცნო, ყველა აზრი და გრძნობა უნდა გადავასხვაფერო. უზარმაზარი ტანჯვა-წამებაა, მაგრამ ძლიერი უნდა იყო, პოეტად უნდა იყო დაბადებული. მე ჩემში პოეტი შევიცანი“,  _ წერს არტურ რემბო ჟორჟ იზამბარს. მისი ამბოხი გამოიკვეთა გამოსახვის ახალ ფორმათა ძიებაში, ირაციონალურისა და მეტაფიზიკურის მოხელთების წყურვილში. ეს ამბოხი წარმოჩნდება ბევრ ლექსში, მათ შორის, „მთვრალ ხომალდში“, რომლის სულისკვეთება მსჭვალავს მთელ მის პოეზიას. შეცნობის ამ გზაზე მან სიტყვებს არა მხოლოდ აზრის, არამედ ფერის, მუსიკისა და სურნელის შეგრძნებების  გამოწვევა „დააკისრა“. ამისთვის კი მიმართა ჯადოსნურ ხერხს, როგორც თვითონვე ამბობს, „სიტყვების ალქიმიას“, რათა ნაცნობი სიტყვებისაგან უცნობი პოეტური სახეები და შეგრძნებები „გამოედნო“.  არტურ რემბო  ხმოვნებს ფერებად აღიქვამდა  და ასე ქმნიდა საოცარ  ფანტასმაგორიულ ლექსებს. იგი ლექსში „ხმოვნები“ წერს:

„ა _ შავი ფერის, ე_ თეთრისა, ი_  მეწამულის,

უ _მწვანეა და ო_ლურჯია, ერთხელაც ზუსტად

ავხსნი ყველა მათ საიდუმლოს: ა_ მბზინავ ბუზთა

შავი, ბუსუსა კორსეტია, შმორში ნამული,

ზღვის უბე ღამით; ე_ კარვები, ცის ნისლი ნაზი,

შროშნების ჟრჟოლა, მყინვარების ცივი მახვილი“ (დავით წერედიანის თარგმანი).

ის შეეცადა თავისი პოეზიით აეხსნა „ყველა საიდუმლო“ ხმოვნებისა, რომლებიც ლექსში მუსიკისა და ფერების ვარიაციებს ქმნიან.  ამგვარი  „სინესთეზიური“ უნარი განსაკუთრებით ხელოვანებს აქვთ გამძაფრებულ-განვითარებული. შარლ ბოდლერმა „ბოროტების ყვავილების“  ერთ  ლექსში, „შესაბამისობა“ რომ ჰქვია,  ეს მთავარ პრინციპად აღიარა: სიტყვით არა მხოლოდ აზრისა და ემოციის, არამედ ფერის, მუსიკისა და სურნელის გამოხატვა. მოდერნიზმმა ეს იდეა აიტაცა, განსაკუთრებით კი სიმბოლისტებმა.  არტურ რემბო  დანარჩენ  ხმოვნებს ასე ხედავს:

„ი_ძოწის ქამხა, სისხლიანი ამონახველი,

საყვარლის ბაგე, მცინარი თუ ნაკვნეტი ბრაზით.

უ_ ზღვის ტრიალი მარადისი წრებრუნვის ხატად,

სიმშვიდე მაღალ იალაღთა, ნაოჭთა ღრმათა,

ალქიმიისგან რომ სხდებიან შუბლზე ტვიფრებად;

ო_უზენაეს ბუკთა ხმობა ცათამიერი,

სერაფიმული მდუმარება არ-ამიერი,

ომეგა_თვალთა სანატრელთა შემოცისფრება!“

მეტაფორათა ამ თავბრუდამხვევ ფეიერვერკში გამოიკვეთება მუსიკა, რომელსაც სამყაროს სხვადასხვა  ნახატი ქმნის, თანაბარი ინტენსივობით შემოიჭრება როგორც „მაღალი იალაღები“, ასევე მარადიულობის „სერაფიმული მდუმარება“ , სატრფოს თვალთა „შემოცისფრება“, „შროშნების ჟრჟოლა“. რა თქმა უნდა, გალაკტიონის ფერადოვან-მუსიკალური ხატების წაკითხვისა და აღქმის შემდეგ ქართველ მკითხველს აღარაფერი გააოცებს. იგი მიჩვეულია, რომ, მაგალითად, მომაკვდავი გედის ხმაში „ვარდებისა და ჩანჩქერების“  ფერი, სურნელი და მუსიკა შეიგრძნოს.  ამგვარად, არტურ რემბოს და სხვა სიმბოლისტთა სიტყვები, ფრაზები, ლექსები მთლიანობაში ემსგავსება შელოცვებსაც, აზრის გაგების გარეშე მაგიურად რომ მოქმედებენ მკითხველზე და უცნაურ შეგრძნებებს იწვევენ, აფხიზლებენ, აღვიძებენ, ყოველდღიურობის „გამოქვაბულებიდან“ გამოჰყავთ სინათლეზე მშვენიერების შესამჩნევად, აღსაქმელად, ხელოვნებით მოგვრილი ბედნიერების განსაცდელად. რიტმი, რითმა, ალიტერაციები, გამეორებანი, ანჟამბემანები და სხვა ტიპის მხატვრულ-ინტონაციური მიმოხვრები, გრადაციები, ტონალობები, გამები ქმნიან იმ გზებსა თუ ბილიკებს, რომლებსაც მკითხველი „სიტყვების შექმნილ განზომილებებში“ შეჰყავს. ვერლენისეული „მუსიკა, უპირველეს“ ყოვლისა მსჭვალავს მათ პოეზიას.

არაერთი მწერალი იყენებს ამ ხერხს, მაგალითად, ჯემალ ქარჩხაძის „იგიშიც“  გვხვდება აბსტრაქტული გრძნობებისთვის ფერისა  და სურნელის შესაბამისობა, რაც უჩვეულო ემოციურ ზეგავლენას ახდენს მკითხველზე და მას ახალ, განსხვავებულ შეგრძნებებს უჩენს. განსაკუთრებით უცხო და შთამბეჭდავია აბსტრაქტული შეგრძნებების გამოსახატავად სუნის მოშველიება, მაგალითად, “ცხელი ხიფათის სუნი”, “სიმშვიდისა და სითბოს სუნი”, “ტყის მწვანე სუნი”, “გაავებული ნადირის სუნი”, “ავი სუნი”, “სიმშვიდის მსუბუქი სუნი”, “სახეზე ალმურის სუნი აუვიდა”, “მარტოობის შემაშფოთებელი სუნი”, “სიხარულის სუნი”, “გაკვირვების მსუბუქი სუნი” და სხვ.

გრიგოლ რობაქიძემ შენიშნა, რომ “ოსკარ უაილდი “დორიან გრეიში” არ მიმართავს შედარებას. იგი პირდაპირ იტყვის; “მის თვალთა ამეთვისტო მიბნელდა”. რუსთაველის ქმნილებაში ეს ხერხი ხშირად გვხვდება. მან იცოდა ისიც, რომ ყოველ ხმას თავისი ფერი აქვს“. „ავთანდილი ბრუნდება, შეხვდება ტარიელს, – და უკანასკნელს: “ხმა შაქრის ფერად გაუხდა ვარდსა, ხშირ-ხშირად პობილსა”.  რობაქიძე წერს:  „უაილდის მიერ შეყვარება ძვირფას ქვათა  პირდაპირ ნასესხები მგონია რუსთაველის ქმნილებიდან, რომლის სამშობლოს ინგლისელი ხელოვანი მხოლოდ ნაქარგი ქსოვილებით იცნობდა” („რუსთაველი“).

„საქართველოს შემდეგ უწმინდესი ქვეყანა არის პარიზი. ადიდე, ხალხო, ეს ჩვენი მრისხანე ქალაქი, სადაც გიჟური გატაცებით ჯამბაზობდნენ ჩვენი ლოთი ძმები — ვერლენი და ბოდლერი, მალარმე, სიტყვების მესაიდუმლე და არტურ რემბო, სიამაყით მთვრალი, დაწყევლილი ჭაბუკი“, _ ასეთი სიტყვებით შემოუძღვა პაოლო იაშვილი ქართულ პოეზიაში სულიერ ნათესავებს, ფრანგ ძმებს და მათ შორის განსაკუთრებით გამორჩეულ არტურ რემბოს, რომელსაც ვიქტორ ჰიუგომ „პატარა შექსპირი“ უწოდა.

„მუდამ ორ ქალღმერთს ვეთაყვანები მხოლოდ – მუზასა და თავისუფლებას, -წერს არტურ რემბო თეოდორ ბანვილისთვის მიწერილ წერილში.
რემბოს მეამბოხე სული, რაც უპირატესად ძველი პოეტური სამყაროს რღვევასა და გაბედული სიახლეების შემოტანაში მჟღავნდებოდა, ხიბლავდა და ატყვევებდა ქართული სიმბოლიზმის, წმინდა პოეზიის რაინდებს. ესენიც ხომ ფრანგი ძმებივით, ებრძოდნენ „ბატონ შაბლონს“, უნიჭო ეპიგონობას და ქართულ პოეზიას „ევროპის რადიუსით“ მართავდნენ. არტურ რემბოს პოეზიასაც მწყურვალებივით დაეწაფნენ პოეტები. მათ იზიდავდათ და ატყვევებდათ უჩვეულო სახეები, თამამი შედარებები, სამყაროში დაძებნილი სრულიად ახალი, ბოდლერის „ხელდასმული „შესაბამისობანი“. „არტურ რემბოსთან ბოროტ ტყუპად ჩახუტებული“ მხოლოდ გიორგი ლეონიძე როდი იყო. ფრანგი ძმის სიყვარულში ერთმანეთს ეჯიბრებოდნენ ცისფერყანწელები. მათ ხიბლავდათ მისი თავისუფლება, ერთ ლექსში „ჩემი ბოჰემა“ რომ წერს:

             „მე, გამორღვეულ ჯიბეებში ხელჩაწყობილი,

              მივაბიჯებდი. შესაშური მეცვა ქურთუკიც.

              უძირო ცის ქვეშ, შენ გიკმიე, მუზავ, გუნდრუკი.

               ო! რა მშვენიერ ტრფობით ვიყავ გულშეპყრობილი!“ (ბაჩანა ჩაბრაძის თარგმანი).

არტურ რემბოს  ლექსების თარგმნა  ცისფერყანწელებმა დაიწყეს და დღემდე გრძელდება ეს ტრადიცია (ვალერიან გაფრინდაშვილი, პაოლო იაშვილი, გივი გეგეჭკორი, დავით წერედიანი, ბადრი თევზაძე, ბაჩანა ჩაბრაძე, მარინა მითაიშვილი და სხვათა თარგმანები). რემბოს პოეტურ ციკლი „UNE SAISON EN ENFER“ მთლიანად შედარებით გვიან, მეოცე საუკუნის 80-იან წლებში ითარგმნა.  სათაური სხვადასხვანაირად არის თარგმნილი. ყანწელები მას მოიხსენიებდნენ ასე:  „სეზონი ჯოჯოხეთში“. თარგმნილია ასეც: „ჟამი ჯოჯოხეთში“ (დალი ყალიჩავა). მარინა მითაიშვილმა კი თარგმნა ასე: „ერთხელ ჯოჯოხეთში“. შინაარსობრივად „სეზონი ჯოჯოხეთში“ ზუსტია, მაგრამ „ერთხელ ჯოჯოხეთში“, ვფიქრობთ, უფრო პოეტურია. საგულისხმოა, რომ ეს სიტყვა  თავიდანვე წარმოჩნდება. ციკლის შესავალში პოეტი ერთგვარად მიანიშნებს იმ დროს, როდესაც განიცადა ერთგვარი „გასხივოსნება“. ეს ამგვარად გამოიხატება: „ერთხელ, საღამოს, როს მუხლებზე ჩამოვისვი მშვენიერება“.… ასე რომ, „ერთხელ“ გახდა წერტილი, საიდანაც „დაიწყო“ მისი ჩაღრმავება სულიერ სამყაროში, ჯოჯოხეთური სანახებით სავსე რომ აღმოჩნდა (მკითხველს, რა თქმა უნდა, გაუჩნდება ალუზიები დანტეს „ღვთაებრივი კომედიისა“).

არტურ რემბო „დახეტიალობდა“ სიტყვების ლაბირინთში, ფერის, ბგერისა და სურნელის კავშირს სიტყვის სიღრმეში პოულობდა და პოეტური დროის მრავალწახნაგოვან ზედაპირზე უჩვეულო კომბინაციებით ამოწერდა.

რემბოს „ერთხელ ჯოჯოხეთში“ რთული მხატვრული ტექსტია, ასოციაციური ნაკადებით გაჯერებული. პოეტი შეეცადა მასში მოექცია არა მხოლოდ თავისი, არამედ, საზოგადოდ, ადამიანური სულის გამოცდილებანი, ვნებანი და მარტვილობანი. თანვე, ეს არის მაღალი პოეზია. ისეთი, როგორსაც ითვალისწინებდა სიმბოლისტური პრინციპები. სტეფან მალარმე წერდა: „ლექსი, რომელიც გადაადნობს სიტყვებს ახალ, მთლიან სიტყვად, სიტყვა-შელოცვად, იწვევს საკვირველ შეგრძნებას _ თითქოს ასეთი, თავისთავად საკმაოდ უბრალო ენობრივი ფენომენი მანამდე არასდროს გვსმენია და თვით ამგვარი სიტყვით აღნიშნული საგნის გახსენების პროცესიც უჩვეულო ატმოსფეროში მიმდინარეობს“. „საჭიროა მხოლოდ მინიშნება და სხვა არაფერი. საგანთა ჭვრეტა, ზმანებებით ნასაზრდოები, ზმანებათა მიერ მონაქროლი სახეები — აი, რა არის ნამდვილი შემოქმედება“. „ყოველდღიური საგნები თავისთავში მალავენ უხილავ და მიუწვდომელ საზრისს“. ამგვარია რემბოს დამოკიდებულება სამყაროსთან და ამიტომაც სავსეა მისი პოეზია „ზმანებათა მიერ მონაქროლი სახეებით“ (სტეფან მალარმე „სიმბოლიზმის შესახებ“).

რემბოს ეს ციკლი არის პოეტის სულის უფსკრულთა მიმოხილვა და სწორედ ესაა ჯოჯოხეთიც. ერთ ჩვეულებრივ საღამოს,  მშვენიერებით მორიგი ტკბობისას პოეტმა წარმოსახვით გასწია რეალობის მომაჯადოებელი ფარდა და იმის იქით იხილა სულ სხვა რამ, რაც არც მშვენიერი იყო და არც მომხიბლავი, მაგრამ საოცარი ძალით იზიდავდა. სიტკბო სიმწარედ იცვალა. გარეგანი თვალი დაეხუჭა და აეხილა შინაგანი: „და გავიქეცი“.

რემბო წერს: „ნათელმხილველი უნდა იყო, ნათელმხილველად უნდა იქცე. პოეტი თავის თავში ქმნის ნათელმხილველს ყოველგვარი მნიშვნელობისა და აზრის ხანგრძლივი, ყოვლისმომცველი, უზარმაზარი და გონივრული ცვალებადობით; სახეს უცვლის სიყვარულის, ტანჯვის, სიშლეგის ყოველგვარ ფორმას. ის გამუდმებით საკუთარი თავის ძიებაშია; ყოველგვარ საწამლავს გამოსცლის, რომ სამუდამოდ ჩასწვდეს მათ არსს, ატაროს მათი გემო, ენით უთქმელი ტანჯვა-წამებაა ყოველ ჯერზე და მოითხოვს სრულიად ზეადამიანურ ძალ-ღონეს. სწორედ ამიტომ პოეტი ხდება ყველაზე დიდი ავადმყოფი, ყველაზე დიდი დამნაშავე, ყველაზე დიდი შეშლილი, – და უზენაესი მეცნიერი! რადგან ის სწვდება შეუცნობელს!“ (პოლ დემენისთვის მიწერილი წერილიდან, ფრანგულიდან თარგმნა ქეთევან კოკოზაშვილმა).

საზოგადოდ, გაქცევა თითქოს ერთიანად მსჭვალავდა მის ცხოვრებას. ბავშვობიდანვე ეს მისი ყველაზე საყვარელი სერიოზული „თამაში“ იყო. თავისუფლებისკენ უკიდეგანო სწრაფვამ, რაც ვერანაირ ჩარჩოებსა და ზღუდეებს ვერ ითმენდა, იგი რეალურ თუ წარმოსახულ მარადიულ მოგზაურად აქცია. 19 წლისამ მიატოვა ყველაფერი და ევროპა დატოვა, „მთვრალი ხომალდივით“ გადაეშვა ცხოვრების ზღვაში. ტალღათა მიმოქცევამ ხან ეგვიპტის, ხან ამერიკის ნაპირებთან გარიყა. გულდასმით აკვირდებოდა უცხო ტომელებს, ხანდახან პარიზის გეოგრაფიულ საზოგადოებას მოხსენებებსაც კი უგზავნიდა. იგი ნამდვილი მეამბოხე იყო თავისი ბუნებით, პარიზის კომუნის დროს მსროლელთა შორის იბრძოდა. „ის იყო ანარქისტი თავისი ცხოვრებით და შემოქმედებით. მუდამ დაუდგომელი, მუდამ ბოგემა, მუდამ მოუსვენარი“ (ვალერიან გაფრინდაშვილი). ველურთა შორის ცხოვრებამ, გამუდმებულმა ხეტიალმა ზღვითა თუ უდაბნოებით, მისი ჯანმრთელობა შეარყია. დასნეულებული დაბრუნდა ევროპაში. ჰოსპიტალში ფეხი მოსჭრეს, ამის შემდეგ მალევე გარდაიცვალა 37 წლისა.

პოლ ვერლენისთვის იგი იყო „გენიალური მეგობარი“, თუმცა რემბომ „ასეთივე“ ნდობა ვერ მოიპოვა პარნასელთა შორის. ვერლენისა და რემბოს ბოჰემური მეგობრობა ბევრი ჭორისა და ქილიკის საგანი გახდა. იყო შემთხვევა, ვერლენმა ჩხუბის დროს დაჭრა საყვარელი მეგობარი და ამის გამო ციხეში ამოყო თავი. მხოლოდ ოთხი წელიწადი გაგრძელდა რემბოს პოეტური აღმაფრენა. მან თავისი შემოქმედებიდან „სეზონი ჯოჯოხეთში“ გამოსცა, დანარჩენებზე მისმა მეგობრებმა იზრუნეს. ამ ნაწარმოებს კარგად იცნობდნენ ქართველი პოეტები. ამის ერთ-ერთი დასტურია ვალერიან გაფრინდაშვილის სიტყვები: „სეზონი ჯოჯოხეთში“ არის უჩვეულო წიგნი. ეს ქალაქების და პლანეტების ნგრევის დაუსრულებელი სურათია. რემბო წინამორბედია თანამედროვე რევოლუციების და კატასტროფების“.

ამ მართლაც „უჩვეულო“ ციკლში ბევრი რამ არის ფანტასმაგორიული. მას შემდეგ, რაც პოეტი მიხვდა თავისი ყოფის ამაოებას, ბიბლიური გმირივით მოთქმას მოჰყვა: „ვუხმე სტიქიას წასალეკად,/ რომ გავეგუდე სისხლსა და ქვიშას. /უბედურება ვიწამე კერპად!/ და გავიშხლართე მღვრიე წუმპეში/და გამომაშრო ცოდვიანმა, მძაფრმა ჰაერმა“ (მარინა მითაიშვილის თარგმანი).

ასე დაიწყო „ცვალება“ ცოდვებთან საზიარებლად. რემბო ასე მიმართავს მკითხველს: „ჩემი წყეული დღიურიდან შემოგწირავთ საშინელ ფურცლებს“. პოეტთან ერთად სულის ჯოჯოხეთში მოგზაურობითა და პოეტური ხილვებით დაღლილი მკითხველიც ახალი ძალით განიცდის ძველ ჭეშმარიტებას: „სულის ჭიდილი არანაკლებ სასტიკია კაცთა ომებზე“.

ფერებისა და მუსიკის მაგიურ კავშირზე ფიქრისას არ შეიძლება არ გაგვახსენდეს ვასილ კანდინსკი, რომელსაც ფერწერის, მუსიკის, პოეზიის, ფილოსოფიის კავშირზე წიგნიც აქვს დაწერილი: „სულიერების შესახებ ხელოვნებაში“. ამის შესახებ იხილეთ ჩვენი წერილი: „ფერის, მუსიკისა და სიტყვის იდუმალი თანაზიარობა“.

ამ თვალსაზრისით, მნიშვნელოვანია პროექტი, რომელიც გუგლის „ხელოვნებისა და კულტურის“ ვებპლატფორმაზეა. აქ კანდინსკის ტილოთა ფერებს შეხამებული აქვს მუსიკალური ბგერები. ყველას შეუძლია თვითონ შეარჩიოს ფერი, მუსიკა და ერთიანი კომპოზიცია შექმნას. ეს იქნება ერთგვარი  ინტერნეტრესურსი ამ თემის შესწავლისას. https://artsandculture.google.com/experiment/sgF5ivv105ukhA

წყარო: http://mastsavlebeli.ge/?p=30077 - მაია ჯალიაშვილი