Translate

Monday, April 10, 2017

პერსონაჟები მიხეილ ჯავახიშვილის წინააღმდეგ


 



მსოფლიო ლიტერატურა არაერთ “თავნება პერსონაჟს” იცნობს, ქაღალდის სამყაროს რომ გამოარღვევს და რეალობაში შემოდის. ქართულ სინამდვილეში ამგვარ პერსონაჟებს გივი მარგველაშვილის შემოქმედებაში ვხვდებით. იტალიელი ლუიჯი პირანდელოს ტრაგედიაშიც “ავტორის მაძიებელი ექვსი პერსონაჟი” სცენაზე პერსონაჟები შემოიჭრებიან და აქვთ უფრო მეტი რეალურობის პრეტენზია, ვიდრე მსახიობებს, რომელთაც ეს პერსონაჟები უნდა განასახიერონ. პირანდელოს თვალსაზრისით, პერსონაჟი შექმნისთანავე იძენს დამოუკიდებლობას და ის, შემდეგ, მკითხველთან ურთიერთობისას, შეიძლება ისეთ ხასიათსაც გამოავლენს, რაგვარიც ავტორს არც კი დასიზმრებია.
როსტომ ჩხეიძე თავის ახალ პიესაში “ბედი-მდევარი” (მონტაჟი ორ მოქმედებად და ათ სურათად დაუწერელი მოთხრობის ტრაგედიაზე) მიხეილ ჯავახიშვილის სახეს აცოცხლებს. ამგვარი განზრახვა ავტორისგან სითამამესა და თავდაჯერებულობას მოითხოვს, რადგან მკითხველის წარმოსახვაში არსებული მწერლის ხატი ერთგვარი ხელშეუხებლობის შარავანდედითაა მოცული. მართალია, პოსტმოდერნიზმის ეპოქაში კვარცხლბეკიდან ჩამოხსნეს ავტორიტეტები, ღირებულებათა იერარქია შეცვალეს, ესთეტიკას  ეთიკა გამოაცალეს, მაგრამ კლასიკურ ლიტერატურაზე გაწვრთნილი მკითხველი ზნეობრივი ფასეულობების ამოყირავებას მაინც ვერ შეაგუეს. როსტომ ჩხეიძე ხშირად იყენებს პოსტმოდერნისტულ სტრატეგიებს, განსაკუთრებით, მონტაჟისა თუ დემონტაჟის ტექნიკას, ციტაციას, ორმაგ კოდირებას, მეტანარატივს და სხვ.  მის პიესებში უხვადაა ციტატები მწერალთა შემოქმედებიდან, მემუარებიდან თუ სხვა ტიპის მასალებიდან. ეს ყოველივე მას მხოლოდ სათქმელის ფორმალური მხარის ასაგებად სჭირდება, ზნეობრივ ღირებულებებს ის არასოდეს აყენებს ეჭვქვეშ. ასეა ამჯერადაც. როსტომ ჩხეიძის რომანტიკული სულისკვეთება მის ყოველ დაწერილ ტექსტში და ამ პიესაშიც ირეკლება. ის მეოცნებეა თავისი ბუნებით და ამიტომაც იოლად ურთიერთობს არამატერიალურ განზომილებებთან, რომლებითაც სავსეა ჩვენი სამყარო, ოღონდ მათ შესაგრძნობად სხვა თვალი და ყურია საჭირო. ის გატაცებით წერს, გამუდმებით ეძიებს გამოთქმის ფორმასა და საშუალებას, რათა ნაფიქრი მკითხველამდე მიიტანოს. მან მოსინჯა თითქმის ყველა ჟანრი, მათ შორის, პიესაც და რამდენიმე შესანიშნავი ნიმუში შექმნა. მისი დრამატურგიული ოსტატობა განსაკუთრებით მაშინ გამოჩნდა, როდესაც დაწერილი რადიოსა თუ თეატრის სცენაზე განხორციელდა. გურამ რჩეულიშვილი წერდა: „ჩემი აზრით, პიესა არ არის სავალდებულო, რომ დაიდგას, უნდა იკითხონ, როგორც რომანი, ამიტომ ისევე უნდა წერო“ („ჩანაწერები“).  მას ამის თქმის საშუალებას აძლევდა სოფოკლეს, ევრიპიდეს, შექსპირის, იბსენის, ბრეხტის და სხვა დრამატურგთა ნაწერები, რომლებიც რომანებივითაც იკითხება, თუმცა სცენაზე გაცოცხლებულს სხვა ხიბლი აქვთ. როსტომ ჩხეიძის პიესებიც _ კარგია საკითხავადაც და დადგმულიც.
ცნობილი პიროვნებების პერსონაჟებად გადაქცევა როსტომ ჩხეიძის სტიქიაა, ამას მოწმობს მისი მხატვრულ-დოკუმენტური ჟანრის რომანები და პიესები, რომელთა გმირები საზოგადო და პოლიტიკური მოღვაწენი, მწერლები, რეჟისორები, მსახიობები არიან. ისინი _ ახლო თუ შორეული წარსულის, რეალურ დროსივრცულ არეალში მცხოვრები ადამიანები, ასეთი ნაცნობნი და თანვე უცნობნი, მის მრავალფეროვან შემოქმედებაში ახალ სიცოცხლეს იძენენ და შთამბეჭდავ სახეებად იჭრებიან მკითხველის წარმოსახვაში. მათი ხელახალი აღორძინებისთვის ავტორი იყენებს  მხატვრული სიტყვის ჯადოსა და მაგიას, რომელთა საშუალებითაც გარდასულ ადამიანთა ფიქრი, ოცნება, სიყვარული, სიძულვილი და სხვა ათასგვარი ვნება, ლტოლვა, მიზანი, გატაცება და სურვილი მკითხველისთვის საოცრად ახლობელი და შესაგრძნობი ხდება. ალექსანდრე ორბელიანი, ქაქუცა ჩოლოყაშვილი, სოლომონ დოდაშვილი, ელიზბარ ერისთავი, ალექსანდრე ყაზბეგი, ილია ჭავჭავაძე, აკაკი წერეთელი, ივანე მაჩაბელი, პავლე ინგოროყვა, შიო არაგვისპირელი, არჩილ ჯორჯაძე, ზურაბ ანტონოვი, გიორგი შატბერაშვილი, ოთარ ჩხეიძე, გრიგოლ აბაშიძე, სანდრო ახმეტელი, უშანგი ჩხეიძე და კიდევ სხვა მრავალი ადამიანი, რომელთაც ჩვენი პოლიტიკური და კულტურული ცხოვრების სახე, რიტმი და ენერგია შექმნეს, მისი რომანებისა და პიესების პერსონაჟებად იქცნენ და ამ გზითაც შეგვახსენეს წარსულის ხსოვნის, გააზრების, მასთან დიალოგის მნიშვნელობა და აუცილებლობა.  იცვლებიან თაობები, მაგრამ “ქვეყანა იგი ჰგიეს უკუნისამდე”. “ამოდის და ჩადის მზე”, როგორც `ეკლესიასტეშია~ და ყოველი თაობა თავის ხმასა და კვალს ტოვებს უკიდეგანო სივრცეებში, დროდადრო ხსოვნის სახით რომ შემოიჭრებიან. ამ ხმებს აღარ სჭირდებათ წარმომთქმელის ენა და ბაგეები: “ხმა თან ვერ წაიტანს ენას და ბაგეებს, რომელთაც ფრთა შეასხეს მას. ხმა მარტო უნდა გაიჭრას ეთერში” (ჯიბრან ხალილ ჯიბრანი “წინასწარმეტყველი”).
როსტომ ჩხეიძეს პიესა-მონტაჟის გამოცდილებაც აქვს, ვგულისხმობთ, ფორმის თვალსაზრისით, ამავე ტიპის პიესას “ლეგენდა ისკანდერისა” (მონტაჟი ორ მოქმედებად და ათ სურათად დაუწერელი პიესის ტრაგედიაზე), რომელშიც სანდრო ახმეტელისა და კოტე მარჯანიშვილის თეატრი წარმოჩნდება, როგორც საპროტესტო ძალა, რომელიც ცდილობს ეროვნული სულისკვეთება გააცოცხლოს და დიქტატორულ რეჟიმს ამგვარად დაუპირისპირდეს. ამ პიესაში ავტორი ეყრდნობა ვერსიას, რომლის მიხედვითაც, ნიკოლოზ ბარათაშვილის “მერანი” ეძღვნება დაუმორჩილებელ ალექსანდრე ბატონიშვილს. იგივე, მთაში ლეგენდად ქცეულ ისკანდერს, რომელიც მფრინავი რაშით ხალხს სამართლიანობისა და თავისუფლებისათვის მებრძოლად ევლინებოდა. პიესაში გაცოცხლებულია მეოცე საუკუნის 20-30-იანი წლები, რეპრესიების ხანა. იგივე ეპოქა, ოღონდ სხვა რაკურსით,  “ბედი-მდევარშიც” წარმოჩნდება.
მიხეილ ჯავახიშვილი ამ ახალ პიესაში შემოდის, როგორც მწერალი, რომელმაც იცის, რას და რატომ ქმნის. ქართულ ლიტერატურაში ამ მწერლის პერსონაჟად შემოყვანის ერთი წარმატებული მცდელობა გვახსენდება, ეს არის ლაშა იმედაშვილის მოთხრობა “მიხეილ ჯავახიშვილი” (`ბიოგრაფიების~ ციკლიდან), რომელშიც ჯავახიშვილი თავის ავტობიოგრაფიას წერს. იმ მოთხრობაში ერთი ასეთი მრავალმნიშვნელოვანი ეპიზოდიცაა: მიხეილ ჯავახიშვილი გამომძიებელს საგანგებოდ შენახულ ტყვიას მიუტანს  და ეტყვის: “ეს ის ტყვიაა, რომლითაც თქვენიანებმა ილია ჭავჭავაძე მოჰკლეს. მინდა, რომ ჩემზეც ეს ტყვია გამოიყენოთ”. თუმცა ამ ამაღლებულობას გამომძიებელი მიწაზე დაანარცხებს: “ამ ტყვიას მხოლოდ ჭიანჭველის გასასრესად თუ გამოიყენებ”.
როსტომ ჩხეიძის პიესაში მიხეილ ჯავახიშვილი, ერთდროულად, რეალურ და თავისი შემოქმედების პერსონაჟთა გარემოცვაში წარმოჩნდება, ეს მისი სახის დასახატავად სრულიად განსხვავებული,  მარჯვე და გონებამახვილური ხერხია. ავტორისთვის ამგვარი “წარმოსახვის” იმპულსად იქცა მიხეილ ჯავახიშვილის ჩანაწერი, რომლის მიხედვითაც, ის აპირებდა დაეწერა მოთხრობა თემაზე: “ჩემი სტუმრები _ ჩემი გმირები მოდიან (ჯაყო, თეიმურაზი, კვაჭი) და გასამართლებას მიპირებენ”.  როსტომ ჩხეიძეს მიხეილ ჯავახიშვილის კიდევ ერთი ასეთი “დაუწერელი თემა” _ “შავი ჩოხა” _ ქაქუცა ჩოლოყაშვილზე ბიოგრაფიულ რომანად უკვე ექცია, ამტომაც ასე თამამად მოკიდა ხელი ამასაც და შეძლო თავისებურ მხატვრულ რეალობად გარდაესახა.
როგორ იქცევიან, როსტომ ჩხეიძის პიესის მიხედვით, მიხეილ ჯავახიშვილის ცხოვრებაში შემოჭრილი მისივე რომანებისა და მოთხრობების (“ჯაყოს ხიზნები”, “კვაჭი კვაჭანტირაძე”, “ლამბალო და ყაშა”, “დამპატიჟე”) პერსონაჟები? ისინი, ყველანი _ ჯაყო ჯივაშვილი, თეიმურაზ ხევისთავი, ნახუცარი ივანე, მარგო ყაფლანიშვილი, კვაჭი კვაჭანტირაძე, ყაშა ლაზარე, დამპატიჟე _  ინარჩუნებენ  ხასიათის იმ თავისებურებებს, რომლებიც ავტორმა მისცა. ამ თვალსაზრისით, ნაცნობნი არიან, თუმცა უცნობ გარემოში იხატებიან, რაც მათი ხასიათის ახალ თვისებებსაც ავლენს.
ავტორმა პიესის სათაურად  მიხეილ  ჯავახიშვილის საყვარელი და გამორჩეული სახე-სიმბოლო შეარჩია _ ბედი-მდევარი, რომლის სამართალს ვერავინ გადაურჩება. როსტომ ჩხეიძე ამ პიესაში იყენებს კლასიკურ დრამატურგიულ სტრატეგიებს, რათა მკითხველი შეძრას და მისი კათარზისი გამოიწვიოს, რაც არისტოტელეს ტრაგედიის მთავარ მიზანდასახულებად მიაჩნდა. მიხეილ ჯავახიშვილის ცხოვრება ისედაც ტრაგედიაა, სავსე ტანჯვითა და სისხლით.  თუმცა პიესაში, ამას გარდა,  სხვა ინტრიგაცაა _ პერსონაჟთა შურისძიება. პიესაში ერთდროულად იჭრებიან ისტორიული და გამოგონილი გმირები, ეს მწერალს ეხმარება სულიერ-მატერიალური სამყაროები განუყოფლად დაგვიხატოს.
პიესის ცენტრალური ფიგურა მიხეილ ჯავახიშვილია, მისი ქცევა, მეტყველება, მანერა სრულიად შეესაბამება ჩვენს წარმოსახვაში მისივე რეალური ცხოვრებითა და ნაწერებით შექმნილ ხატს, მაგრამ ახალია ის, რის შესახებაც მან ვერ მოასწო დაეწერა, თავისსავე პერსონაჟებთან ურთიერთობა. ეს პერსონაჟები კონკრეტული ეპოქის შვილები, თანვე ზოგადსაკაცობრიონი არიან. მსგავსი ტიპები ნებისმიერ დროსა და სივრცეში შეიძლება შეგხვდნენ.  ეს ზოგადობა მათ ისევე არ ვნებს, როგორც სერვანტესის, დოსტოევსკის,  მოპასანის, ფლობერის თუ სხვა მსოფლიოში აღიარებულ შემოქმედთა  პერსონაჟებს.
პიესაში ჯავახიშვილიც საინტერესო პერსონაჟად იქცა. მას განსხვავებულ ეპიზოდებში გვიხატავს ავტორი, რათა მისი შინაგანი სამყარო, ფსიქოლოგიური ნიუანსები კარგად გამოკვეთოს. ისიც სათქმელია, როგორც ბორხესი წერს, ჩვენც, ყველანი, უჩინარი ავტორის მიერ შექმნილი წიგნის გმირები ვართ და სანამ ვცოცხლობთ, ვიღაც გვწერს. ხანდახან კი პერსონაჟის თავნებობა წინასწარ ჩანაფიქრს ცვლის და იქმნება თავგადასავლები, რომლებშიც  თვითონ გმირები, რეალური თუ წარმოსახულნი, იხლართებიან და მერე იქიდან თავდაღწევას ლამობენ.
პიესა მონაწილე გმირთა მრავალფეროვნებით გამოირჩევა, რაც მას ერთგვარ კარნავალურ ელფერსაც მატებს: აქ არიან  პოეტები, საზოგადო მოღვაწენი, პოლიტიკოსები, პერსონაჟები, მკითხველები. მათ განსხვავებული ხმა, ინტონაცია, ქცევის მანერა აქვთ, რაც ავტორის ოსტატობაზე მეტყველებს. შესაბამისად, ცოცხლდება ეპოქა, მეოცე საუკუნის 20-30-იანი წლები, თავისი ქარიშხლიანი პოლიტიკური მოვლენებით, სიხარულით, სიძულვილით, ცრემლითა და ტკივილით.
პიესის პირველ ეპიზოდში იხატება სერობა, რომელზეც შეკრებილან მზიანი სულის მწერლები: გრიგოლ რობაქიძე, პაოლო იაშვილი, ტიციან ტაბიძე, ნიკოლო მიწიშვილი, პავლე ინგოროყვა, გერონტი ქიქოძე. ჯავახიშვილი თითქოს უპირისპირდება თანამეინახეთა აღტაცებასა და მხიარულებას, მის თვითშეფასებას _ “ნაკაცარი ვარ” _  დისონანსი შეაქვს იმ განწყობილებაში, რომელსაც ქმნის რობაქიძის მჭევრმეტყველური, ზეაწეული, პათეტიკური სადღეგრძელო, რომლის მიხედვითაც, ქართველი მზიური ერია, შესაბამისად, ყველა ქართველი _ გამორჩეული, მზის შვილი, ყოველ შემთხვევაში, ისინი მაინც უცილობლად, რომლებიც კაფე “ქიმერიონში” სუფრას უსხედან. ჯავახიშვილი კი თითქოს მათი მსგავსი არ არის. ის აქ შემთხვევით, “უეცრად” გამოჩნდება. მიუხედავად დიდი სევდისა, რაც მისი სახის გამომეტყველებასა თუ ხმის კილოზე დაუმჩნევია ბედს, ის მაინც არ იზიარებს ნიკოლო მიწიშვილის პესიმიზმს საქართველოს, როგორც “პასიური ფენომენის” თაობაზე. ავტორის ამ ეპიზოდში ირეკლება 20-იან წლებში გამართული კამათი საქართველოს წარსულის და აწმყოს შესახებ, რომელიც ნიკოლო მიწიშვილის წერილმა “ფიქრები საქართველოზე” გამოიწვია.
პიესა კონტრასტულ ფერებსა და ემოციებზეა აგებული, რაც მეტ დრამატიზმს სძენს ყოველ მოქმედებას. ერთი მხრივ, სუფრა, თავისი სილაღით, სინათლით, მეორე მხრივ,  ბერიას ბნელი კაბინეტი, შემდეგ საპატიმრო კარცერები,  უმზეო ჯურღმულები, საიდანაც სისხლი წვეთებად გამოაღწევს. სინათლე და სიბნელე მთელი პიესის განმავლობაში ერთმანეთს უპირისპირდება. პიესას ემოციურ წონასწორობას უნარჩუნებს რამდენიმე იუმორისტული პასაჟიც, რომლებიც პერსონაჟთა სულიერ სამყაროს, მათ ცხოვრებას მეტ სიცოცხლეს სძენენ. ასეთია, მაგალითად, ჯავახიშვილის გაქცევა სხვისი პასპორტით, ბერიასთვის სწორი გამოთქმის  სწავლება და სხვ.
როსტომ ჩხეიძისთვის, როგორც მიხეილ ჯავახიშვილისთვის, “ლიტერატურაზე დიდი პოლიტიკა არც არსებობს”. ეს კარგად გამოიკვეთება იმ სცენაში, რომელშიც პავლე ინგოროყვა და მიხეილ ჯავახიშვილი მიმდინარე საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ პროცესებზე საუბრობენ. მიხეილ ჯავახიშვილი იყო პოლიტიკური ცხოვრების შუაგულში, დახვრეტასაც ძლივს გადაურჩა, მაგრამ ნამდვილი ნაყოფი მისმა ლიტერატურულმა პოლიტიკამ გამოიღო. მისმა ნაწერებმა თავზარი დასცა ხელისუფლებას, ამიტომც დახვრიტეს 1937 წელს, როგორც  შეურიგებელი, დაუმორჩილებელი მოწინააღმდეგე რეჟიმისა. “კულტურულ ფრონტზე” (კონსტანტინე გამსახურდია) ბრძოლა, რომელიც მოუსყიდველმა და თავდადებულმა ქართველმა მწერლებმა და საზოგადო მოღვაწეებმა წამოიწყეს, (უფრო ზუსტად, გააგრძელეს, ილიას, აკაკის, ვაჟას და სხვათა ტრადიცია), გადარჩენის ერთადერთი გზა აღმოჩნდა. პიესაში კარგად გამოიკვეთება პავლე ინგოროყვას სახეც, რომელიც ლიტერატურულ ასპარეზზე დასაბრუნებლად შეაგულიანებს ხალხის საყვარელ მწერალს. დასამახსოვრებელი სახეა გერონტი ქიქოძისაც, რომელთან საუბარში გამოიკვეთება, რა ტკივილმა შეაქმნევინა მწერალს თავისი ალტერეგო _ თეიმურაზ ხევისთავი. მიხეილ ჯავახიშვილის ჩანაწერები ავტორს შესანიშნავად აქვს გამოყენებული მისი შინაგანი სულიერი მდგომარეობის, ხან სიმშვიდისა და გაწონასწორებულობის, ხან დაეჭვებისა, გაორებისა თუ მერყეობის გამოსაკვეთად. ბერიასთან შეხვედრის ეპიზოდებში შესანიშნავად წარმოჩნდება, ერთი მხრივ, უზნეო, უპრინციპო, მედროვე ბერიას სახე, მწერალს რომანს რომ უკვეთს, რომელშიც სტალინის როლი უნდა წარმოაჩინოს რევოლუციურ ბრძოლაში, მეორე მხრივ, მწერლისა, ვერაფრის, სიცოცხლის ფასადაც კი, რომ ვერ უღალატებს ზნეობრივ პრინციპებსა თუ სამწერლო სიტყვას, რომელიც იგივე ლოგოსია, ღმერთია.
ნელ-ნელა პიესაში მიხეილ ჯავახიშვილის პერსონაჟები შემოდიან არა როგორც ლანდები და აჩრდილები, არამედ ცოცხალი ადამიანები. მათ ხედავენ პიესის სხვა გმირებიც, რაც უფრო მეტ რეალურობას მატებს მათ. ერთ ეპიზოდში რესტორანში პერსონაჟთა და მკითხველთა  ქეიფი წარმოჩნდება დინამიკურად. ჯავახიშვილსაც მიიწვევენ. ჯაყო “ნათლია მწერალს” ეპირფერება.  რომანიდან გადმოსული ჯაყო უფრო განათლებულა, მარგოს მისთვის “კვაჭი კვაჭანტირაძეც” კი წაუკითხავს. ის ჩვეულებრივ ხვიხვინებს, ჭიხვინებს, იმანჭება, აქებს “რევალციას”. აქვეა ნახუცარი ივანეც, რომელთან საუბარში მწერალი ქართულ კალამს გოლგოთის ჯვარს ადარებს და ამგვარად თავის აღსასრულსაც წინასწარმეტყველებს. შთამბეჭდავია კარცერის წყვდიადში, ყველასაგან მიტოვებული, მარტოსული მწერლის სამყაროში შემოჭრილ პერსონაჟთა დიალოგები და მონოლოგები. ისინი _ჯაყო, მარგო, თეიმურაზი, კვაჭი კვაჭანტირაძე, ყაშა ლაზარე მწერალს ერთგვარ სასამართლოს უწყობენ, თავიანთ სახეთა დამახინჯებულ, არასწორ დახატვაში ადანაშაულებენ.  მათს სხდასხვაგვარ ხმებში წარმოჩნდება მაშინდელი საზოგადოების არსი და რაობა. ისინი, ასეთი განსხვავებულნი თავიანთი ცხოვრებით, ინტერესებით, შეხედულებებით, ერთი მიზნით ერთიანდებიან _ სული ამოხადონ მწერალს, რადგან ამხილა, სარკეში ჩაახედა, სინათლეზე გამოიყვანა. იქმნება ფანტასმაგორიული სურათი, რომელიც გამოკვეთს შეძახილებს: “ჯვარს ეცვას! _ ჩაიქოლოს”.  ეს არის მათი, პრიმიტიული და აზროვნებაჩახშობილი, მარიონეტად ქცეული საზოგადოების განაჩენი, საზოგადოებისა, რომელიც ვერ ცნობს მხსნელს. სიძულვილით დაბრმავებული პერსონაჟები ჩეკისტებთან ერთად თვითონვე აღასრულებენ რეჟიმისთვის ჯავახიშვილის მსხვერპლშეწირვის სისხლიან, მხეცურ რიტუალს.  მათი სასიხარულო ყიჟინის ხმა მკითხველს შესძრავს, რადგან იგივე რამ დღესაც შეიძლება განმეორდეს. და უნებურად ეშმაკის ქვა რომ არ მოგვაჩეჩონ ხელში, ფხიზლად უნდა ვიყოთ და გვახსოვდეს ადამიანური სისუსტეც და სიძლიერეც, რომ თანაბრად შეიძლება ვიყოთ ჯალათიცა და მსხვერპლიც, მგელიცა და ცხვარიც, რომ ჩვენი ცხოვრება, ერთადერთი და განუმეორებელი, ჩვენვე უნდა ავირჩიოთ.
პიესაში განსაკუთრებით შთამბეჭდავია რეზო აბუსერიძის სახე _ ის გამოგონილი პერსონაჟია _ მკითხველი, რომელსაც უყვარს ჯავახიშვილის შემოქმედება. თუმცა ეს სიყვარული არ უშლის ხელს, ჩადგეს უზნეო ჩეკისტთა სამსახურში. ავტორი აქ ერთმანეთს უპირისპირებს მხატვრულ სიტყვასა და გარემოებას, რომელიც ნაზი სულის ადამიანსაც ჯალათად აქცევს. რომელი გადასძლევს? მკითხველის გულის ასპარეზზე გამართულ უშეღავათო ბრძოლას რომელი მოიგებს? სატანური თუ ანგელოზური ძალა? აბუსერიძის მსგავსი ახლაც შეიძლება შეგვხვდეს. ის არის ზნეობრივი ადამიანი, რომლის გადაგვარებას ცდილობს, მაგრამ საბოლოოდ მაინც ვერ ახერხებს დიქტატორული რეჟიმი. ამაში მას მხატვრული ლიტერატურა უშლის ხელს.  აბუსერიძის წარმატებით დაწყებული ზომბირება ასევე უნდა გაგრძელებულიყო, სწორედ ამას მოწმობს მისი ჩართვა ჯავახიშვილის წამებაში, მაგრამ რაღაც მოხდა, დაწყობილი გეგმები ქვიშის ხუხულასავით ჩამოიშალა. რას შეეძლო ადამიანის ასე შეძვრა? როსტომ ჩხეიძეს სჯერა და მკითხველსაც აჯერებს, რომ მართალ მხატვრულ სიტყვას ადამიანის ფერისცვალება შეუძლია. მიხეილ ჯავახიშვილი თავისი შემოქმედებით ღვთისმსახურია, ამიტომაც ენიჭება მის სიტყვას ასეთი გარდამქმნელ-ამაღორძინებელი ძალა. ლაზარესავით მკვდარ აბუსერიძეს ჯავახიშვილთან შეხვედრა აცოცხლებს, ის “გამოდის გარეთ”, თავისი სხეულის ტყვეობიდან და მზის სინათლეს კვლავ იხილავს. ის თავისუფლდება შიშის ბორკილებისგან და უპირისპირდება  ადამიანებს, რომლებიც მის ურჩხულად გადაქცევას ესწრაფვოდნენ. მისი მიძინებული სინდისი იღვიძებს და სინანულში განწმენდილი ახალ ადამიანად იბადება. ის ჯავახიშვილის ნაწერების მკითხველობამ გადაარჩინა. თუმცა ფიზიკურად ამ “გამოღვიძებას”, „მეხსიერების დაბრუნებას~ შეეწირა, მაგრამ მთავარია, რომ “მანქურთობას” (ჩინგიზ აიტმატოვი) თავი დააღწია და დემონოკრატიის (გრიგოლ რობაქიძე) მსახურად არ იქცა. ამ პერსონაჟის გვარი მკითხველში იწვევს რაღაც ძველისა და მუდმივის განცდას, რომელსაც ილიამ “ერის უკვდავი სული უწოდა”, რობაქიძემ კარდუ და რომელშიც  კოდირებულია ეროვნული ენერგია. ის არ იკარგება, მხოლოდ დროდადრო მიინავლება, ჩაიფერფლება, მაგრამ ფენიქსივით აღორძინებაც შეუძლია, ამას ეფუძნება ავტორის ოპტიმიზმი. მისი სახეც იმისთვის შექმნა, რომ  სიცოცხლე მკითხველის (მაყურებლის) წარმოსახვაში გაეგრძელებინა.
პიესაში კიდევ ბევრი არაჩვეულებრივი ეპიზოდია, რომლებიც შთაბეჭდილებაში რჩებიან, ფიქრისა და განსჯისთვის აღძრავენ მკითხველს. ეს არის მწერლის მთავარი მიზანდასახულებაც  _ თანამედროვე ადამიანს, ათასგვარი ინფორმაციის მორევში დანთქმულს, აწმყოზე, მატერიალურ ყოფაზე მიჯაჭვულს, მეხსიერება დაუბრუნოს, შეახსენოს ადამიანდ ყოფნის ვალი და დანიშნულება.
პიესას ერთგვარად კრავს დამპატიჟე, რომელიც თავსა და ბოლოში გამოჩნდება უდარდელი, მხიარული, უაზრო სიმღერით. მელოდია თითქოს ტყდება და ნამსხვრევებად იფანტება ჯვარცმისა და ქვის გროვასთან შეხლისას, რომლებიც სიბნელიდან გამონათდებიან. პიესა გვიტოვებს განცდას, რომ ასე უნდა ეხლებოდეს ჩვენი მეხსიერება წარსულის იმ ადამიანებს, რომლებიც ჩვენ გვერდით, თავიანთი წიგნებით, მოღვაწეობით, დატოვებული კვალით, განაგრძობენ არსებობას და სულიერსა თუ მატერიალურ ყოფაში, უზნეობის დიდ და პატარა უფსკრულებში გადაჩეხვის საშიშროების წინაშე მდგართ,  უჩინრად  ხელს გვაშველებენ.
http://mastsavlebeli.ge/?p=13830

Friday, February 3, 2017

ნიკო ლორთქიფანიძის მოთხრობა „შელოცვა რადიოთი“ _ მოდერნისტული კონტექსტი

მაია ჯალიაშვილი
ნიკო ლორთქიფანიძის მოთხრობის, „შელოცვა რადიოთი“, ანალიზისას აუცილებელია მოდერნისტული კონტექსტის გათვალისწინება. ქართული მოდერნიზმის ერთ მძლავრ შენაკადს ნიკო ლორთქიფანიძის პროზა ქმნის. მისი სამწერლო მანერა გამოირჩევა ძიებებით, რაც გულისხმობს თხრობის სტრუქტურის გამრავალფეროვნებას. ამ თვალსაზრისით, საგულისხმოა მისი იმპრესიონისტული სტილი, რომელიც მას გამოარჩევდა მეოცე საუკუნის დასაწყისის ქართველ პროზაიკოსთაგან. ეს კარგად შენიშნა კონსტანტინე გამსახურდიამ, რომელიც თვითონ ქმნიდა მოდერნისტულ პროზას: `ილიას შემდგომ ჩამომდგარ ლიტერატურულ კრიზისს, რომელსაც მოჰყვა ქართულ პროზაში მიშვებული ჯღაბნის სამწუხარო პრაქტიკა, ზღვარი დაუდო რამდენიმე მაღალნიჭიერმა ოსტატმა ქართული სიტყვისამ. ამ ოსტატთა პირველ რიგებში უთუოდ იგულისხმება ნიკო ლორთქიფანიძე. საჭირო იყო ქართული პროზის განახლება, მოდერნიზება ფრაზისა და თემატური სიახლე. იგი დიდი გულმოდგინებით ამუშავებდა დეტალებს. მას კარგად ჰქონდა შეგნებული, რომ მწერალი ისე მომჭირნედ უნდა ხარჯავდეს სიტყვას, როგორც რომელიმე ძუნწი _ ოქროს, რადგან სიტყვაა ჩვენი სიმდიდრე, ტონისა და ფერის ექვივალენტი, სიტყვა ჩვენი უბასრესი იარაღია, ჩვენი საჭრეთელი და ჩვენი ფუნჯი~.
ნიკო ლორთქიფანიძის ამ მოთხრობაში მოდერნისტული კონტექსტი უნდა გავიაზროთ ორი მიმართულებით:
  1. გამოთქმის ხელოვნების მოდერნიზება (სიტყვის, ფრაზის, თხრობის სტრუქტურის, რიტმის ვარიაციები);
  2. თემატური სიახლე (ახალი ტიპის გმირები ურბანულ გარემოში).
როცა ეს მოთხრობა დაიწერა, 1928 წელს, ამ დროს ქართულ პროზაში უკვე შექმნილი იყო მოდერნისტული რომანები: დემნა შენგელაიას `სანავარდო~, გრიგოლ რობაქიძის `გველის პერანგი~, კონსტანტინე გამსახურდიას `დიონისოს ღიმილი~. მოდერნისტულ პროზას ქმნიდნენ სანდრო ცირეკიძე, ჭოლა ლომთათიძე, ლეო ქიაჩელი და სხვები. მოდერნისტულ  სტილს (იგულისხმება სიმბოლისტური, ექსპრესიონისტული, იმპრესიონისტული, ფუტურისტული და სხვა იზმის ერთობლიობა) ახასიათებდა თხრობის ასოციაციურობა, მრავალშრიანობა,  ფორმის სირთულე, პოეტურ პროზა, მითის აღორძინება, ახალი ტიპის გმირები, ურბანული გარემო, დრო-სივრცული ჭრილების განსხვავებული ხატვა და სხვ.
როგორ უნდა გავიაზროთ ნიკო ლორთქიფანიძის მიერ გამოთქმის ხელოვნების მოდერნიზება? ეს, უპირველეს ყოვლისა, გულისხმობს იმპრესიონისტულ სტილს. რა იყო დამახასიათებელი ლიტერატურული იმპრესიონიზმისთვის?
  1. თხრობის ფრაგმენტულობა.
  2. ლაკონური ფრაზები.
  3. თხრობის მოზაიკურობა.
  4. ერთსიტყვიანი, ხშირად უზმნო, სახელდებითი წინადადებები.
  5. დეტალებზე, ნიუანსებზე აქცენტირება.
  6. 5. პოეტური პროზა
თხრობის ამგვარი მანერა ეყრდნობოდა გადმოსაცემი ამბის რაობას, რომელიც აღმოცენებული იყო შთაბეჭდილებიდან. როგორც ცნობილია ხელოვნებაში, კერძოდ, ფრანგულ ფერწერაში გაჩნდა პირველად ეს სიტყვა, როგორც მხატვრობაში ახალი მიმართულების აღმნიშვნელი. მეცხრამეტე საუკუნის 70-იან წლებში პარიზში ახალგაზრდა მხატვართა ერთმა ჯგუფმა გამოფინა სრულიად განსხვავებული ხელწერის ნახატები, რომლებზეც ფერისა და ხაზის გამოყენების უცნაური ტექნიკა ჩანდა. ერთ ნახატზე, რომლის ავტორი იყო კლოდ მონე, აღბეჭდილი იყო მზის ამოსვლა და სახელწოდებაც შესაბამისი ჰქონდა: „შთაბეჭდილება, მზის ამოსვლა“. ამგვარად, სიტყვა შთაბეჭდილება (იმპრესსიონ-ფრანგ.) იქცა ახალი სკოლის სახელად. რაც შეეხება ლიტერატურას, ცოტა მოგვიანებით გაჩნდა ევროპულ ლიტერატურაში. მეოცე საუკუნის დასაწყისში, როცა ნიკო ლორთქიფანიძე ავსტრიაში სწავლობდა, სწორედ მაშინ აქ მოღვაწობდა ორი გამორჩეული იმპრესიონისტი მწერალი: პიტერ ალტენბერგი და არტურ შნიცლერი. წერის იმპრესიონისტული მანერა ყველაზე უფრო მიესადაგა ნიკო ლორთქიფანიძის ესთეტიკურ გემოვნებას და ქართულ ლიტერატურაში სწორედ მან შექმნა გამორჩეული იმპრესიონისტული მხატვრული ნაწარმოებები. ამ სტილის ერთგვარი თეორიული აღწერა მას მოცემული აქვს ნოველაში `უიალქნოდ~, რომელიც იმპრესიონიზმის `მანიფესტადაც~ გამოდგებოდა: `მე სხვადასხვა სურათს მოგაწვდენ ცხოვრებიდან. მათი ერთმანეთთან შეკავშირება შენთვის მომინდვია… მე მა­ინც მგონია, რომ მკითხველს მეტი ადგილი უნდა დაეთმოს ფანტაზიისათვის, შემოქმედებისათვის… მკითხველს მოს­წყინდა ყველაფერი უკვე შემუშავებული თავ-თავის ადგილზე ჰპოვოს… მწერალმა მარმარილო, ტილო, საერთო აზრი, ჩარჩო, ორი-სამი ხაზი დაამზადოს, დაბოლოოება, დამთავრება ნაწარმოებისა მკითხველის გემოვნებას და სურვილს მიანდოს“.
ამ მოთხრობაშიც (`შელოცვა რადიოთი~) მწერალს იმპრესიონისტული სტილით აქვს გადმოცემული მთავარი გმირის, ელი (ელპიდე) გორდელიანის თავგადასავალი. მოთხრობაში გაფართოებულია გმირის `ჰორიზონტალურ ხაზზე~ მოძრაობა. ელი და სხვა გმირები ევროპის სხვადასხვა ქალაქში მოგზაურობენ, ამგვარად, მწერალს შესაძლებლობა აქვს მკითხველს  დაუხატოს ევროპა, გააცნოს ევროპელთა ცხოვრების წესი. შესაბამისად, წარმოაჩინოს ცივილიზაციის განვითარების დონე, თუ რას მიაღწია ადამიანმა მატერიალურ სამყაროში და როგორ აირეკლა ეს მიღწევები სულიერ-ზნეობრივ სივრცეში. რუსეთის, სკანდინავიის ქვეყნების, გერმანიის, საფრანგეთის ურბანული ლანდშაფტები  იქცა ელის მატერიალურ-სულიერი სამყაროს ფონად.  ეს იყო მოდერნიზმის მთავარი თემა _ ადამიანის ბედის წარმოჩენა ქალაქის `უდაბნოში~. ამ დროის პულსაციას კარგად გადმოგვცემს გრიგოლ რობაქიძე ერთ წერილში: „თანამედროვე ადამიანი დროს სწრაფად იმორჩილებს. იგი ავტომობილით საათში ასსა და მეტ კილომეტრს გადის, თვითმფრინავით კი – უფრო მეტს. ის რადიოტალღებით წამის მცირე ნაწილში თავის ხმას დედამიწის სფეროს ირგვლივ აგზავნის. მას სურს, თვალის დახამხამებაში მთლიანად სრულყოს საკუთარი თავი, იგი ცდილობს, მასში დროის მდინარება აბსოლუტური აწმყოს ერთ-ერთ სახედ შეინარჩუნოს. საშუალება, რომელიც მას ამისათვის ემსახურება, მანქანაა – მაგრამ მანქანა მასზე უკუქმედებას ახდენს, მაშინ, როდესაც ის მასში შეგრძნების ახალ ფორმას იწვევს. შევისწავლოთ ავტომრბოლერის ფსიქიკა. მას მოქმედებაში საზარელი ძალები მოჰყავს. იგი მათ იმორჩილებს, საშინელ სიჩქარეს ავითარებს, ნთქავს სივრცეს, დროს შემზარავად ამოკლებს. სისწრაფე – ის ამითაა შეპყრობილი. რაც შეეხება განვლილ მანძილს, ლანდშაფტთა ფრაგმენტებს, საკუთარ თავში ჩაძირულ წამებს – ეს მას არ აღელვებს. თავის შეგრძნებაში თითოეული დროის შუალედურ სივრცეს აქრობს. იგი უდროობას ან ზედროულობას გამოიხმობს. უდროობას ვერ აღწევს, მაგრამ მასში მიღწევის შესაძლებლობა ღვივის. მისი დაძაბულობა იმდენად აწეულია, რომ ეს შესაძლებლობა მიღწეულამდეა მიახლოებული და თითქმის უკვე აღსრულებულით ტკბება. წინაცდუნებით მოხიბლული, ის უდროო აწმყოს უსინჯავს გემოს: ახალი მისტიკოსი, სიცარიელეს რომ ეჯახება“ („გრეტა გარბო, ვითარცა ზმანება დღევანდელობისა“). ევროპაში ელიც  ჩაერთო ამ თავბრუდამხვევ რიტმში, რომელსაც  უნდა დაევიწყებინა ოჯახი, მიტოვებული შვილი, ახლობლები, მაგრამ გაქცევამ ვერ უშველა და შეეჯახა „სიცარიელეს“, რომელიც ვერ დაძლია.
მოთხრობაში არა მხოლოდ გმირის ბედი იხატება ევროპული კულტურისა და ცივილიზაციის კონტექსტში, არამედ ერისაც. ცნობილია, საქართველოს ერთგვარი განაპირება კულტურული სივრცისგან, რაც მის ბედისწერად იქცა და რომელიც  ჯერ კიდევ იოანე საბანისძემ  ასე გამოთქვა: `ვართ ყურესა ამას ქვეყნისასა~. საუკუნეთა განმავლობაში ქართული კულტურა თანაბრად საზრდოობდა აღმოსავლური და დასავლური იდეებით, როგორც  გზაჯვარედინზე მყოფი ქვეყანა, თუმცა მუდმივად მიისწრაფოდა დასავლეთისკენ. ამას მოწმობს იოანეს განუხორციელებელი სწრაფვა ესპანეთისკენ (`იოანე და ექვთიმე ათონელების ცხოვრება~), „ვეფხისტყაოსნის“ რენესანსული იდეალები, სულხან-საბას ორბელიანის მოგზაურობა იტალიასა და საფრანგეთში, ქართული რომანტიზმისა და მოდერნიზმის ევროპული სულისკვეთება და სხვ.
ქართულმა მოდერნისტულმა ლიტერატურამ ყველაზე კარგად გამოხატა ქართული კულტურის დასავლურ ორიენტირებთან ნათესაობა. ამის გამომხატველია `შელოცვა რადიოთი~. ნიკო ლორთქიფანიძისეული თხრობის ქსპერიმენტულობა მჟღავნდება პერსონაჟთა პორტრეტების ხატვასა თუ ამბების მოზაიკური, ფრაგმენტული გადმოცემის დინამიკაში. უჩვეულო იყო ბულვარული პრესის შემოჭრაც _ ავტორი თხრობაში ჩართავს სარეკლამო ტექსტებს, რომლებითაც მეტ ექსპრესიულობას მატებს ამბებს, კარგად შეიგრძნობს მკითხველი საზოგადოებას, გარემოს, ადამიანურ ურთიერთობებს, პრესის როლს, დროის მაჯისცემას.
მოთხრობის სათაური გამომხატველია ერთგვარი ანტაგონიზმისა, რომელიც ტრადიციისა და ცივილიზაციის ერთგვარ კონფლიქტურ შეხვედრას აღნიშნავს. ცივილიზაციის სიმბოლოა რადიო, შელოცვა _ ტრადიციისა, ძველი კულტურისა, რწმენისა. შელოცვამ ძალა დაკარგა რადიოთი გადაცემისას. ეს იმასაც მიანიშნებს, რომ შელოცვა დაკავშირებულია სამშობლოსთან, ფესვებთან. ელის შელოცვა საქართველოში უშველიდა, ტექნიკური ცივილიზაციით (რადიოთი) გაშუალებულ შელოცვას კი ძალა აღარ ჰქონდა. თანამედროვევობის ფიზიკა სრულიად დევნიდა მეტაფიზიკურს სამყაროდან.
ელი გორდელიანი მოდერნისტული ეპოქის ქალია, რომელსაც აქვს განათლება, თავისუფალია და რომლისთვისაც ეგოისტური მე წინა რიგშია. მას უნდა, რომ იყოს პიროვნება, მიიღოს გადაწყვეტილებები, რომლებიც შეიძლება ეწინააღმდეგებოდეს ქართულ ტრადიციულ შეხედულებებს. ამგვარი არჩევანი იყო ევროპელ ჰექსლეისთან ერთად წასვლა უცხოეთში, ამერიკელ ბრომლეისთან მეგობრობა, გველებთან ცეკვა. ამ უკანასკნელით ის ცდილობდა, თითქმის დაკარგული პიროვნულობის აღდგენას, საქართველოში დაბრუნების `დამსახურებას~.  აშკარაა ავტორის სიმპათია მის მიმართ, მიუხედავად დაბნეულობისა, უძღები შვილობისა და დაკარგულობისა, მწერალი მის ფერფლს ბარათაშვილის საფლავზე მოფანტვის ღირსად მიიჩნევს. ელი მრავალმნიშვნელოვანი სიმბოლოა, მისი მოგზაურობა, რუსთან, ინგლისელ-ფრანგთან, ამერიკელ თუ ქართველ თაყვანისმცემელ-ქმრებთან ურთიერთობა ქვეტექსტებითაა დატვირთული. ელის შერეული სისხლი აქვს: მამა ქართველი თავადი შალვა გორდელიანი, დედა _ გერმანელი, იოჰანე ვახერერის ასული მატილდა. ასე რომ, ეს ერთგვარი სისხლისმიერი გაორება თითქოს მის ბუნებაშიც არის ასახული. ქართული სახელი ელპიდე საბუთებში დარჩა და მას ელის ეძახიან. `იმ წელს სხვა არაფერი შემატებია ქართულ მშვენებას~, _ ასე სიმბოლურად აფასებს მის დაბადებას მწერალი. იგი ყურადღებას ამახვილებს ხელოვნების როლის მნიშვნელობაზე ადამიანის სულიერ ცხოვრებაში. ევროპის მუზეუმებში ფერწერული შედევრების მონახულება, მათით `თრობა~ ავლენს ელის გამორჩეულ ბუნებას, რომელსაც არ მიეცა შესაძლებლობა გახარებისა, ისევე როგორც თვითონ საქართველოს არ ჰქონდა საშუალება თავისი ტრადიციის შესაფერისი  განვითარებისა და მუდმივად პატრონის ძიებაში იოყო.
მოთხრობის დროული არეალი მოიცავს მეოცე საუკუნის დასაწყისს, პირველ მსოფლიო ომს, რევოლუციებს, თანმდევი პროცესებით, რომელთა შორისაა ზნეობრივი ღირებულებების დაცემა, საზოგადოების დეგრადაცია: `ძაღლებს მიუგდეს მოკლული ადამიანების ცხედარი. და აღშფოთებული პუბლიცისტი ყვიროდა, ძაღლებს მაინც ნუ გაუფუჭებთ ზნესო~.  ერთადერთი მწერალია, რომელიც ამ ყოველივეს თვალყურმადევარია. თუმცა, ამ დეტალს ერთგვარი თვითირონიაც ახლავს: „აქ იყო მწერალი, ჩასაწერ-წიგნაკ გახსნილი ახალ სტილსა და ახალ შინაარსს რომ ეძებს – ის“.
საგულისხმოა, როგორ ახასიათებს ეპოქას მწერალი: უკვე დაწერილია `მერანი~ (ბარათაშვილი), `აჩრდილი~ (ილია ჭავჭავაძე), `ელგუჯა~ (ალექსანდრე ყაზბეგი) და ერი თვრება `ვეფხისტყაოსნით“. ესე იგი, არსებობს დიდებული წარსული, რომელსაც თითქოს გაგრძელება არა აქვს, ან ისეთივე ტრაგიკული  აქვს, როგორადაც ელის ცხოვრება იქცა.  ნახსენები ტექსტები ქმნიან ინტერტექსტუალურ „გასასვლელებს“ მოთხრობის ჩარჩოდან, რათა მკითხველმა აწმყოს სიცარიელე შეიგრძნოს, დაფიქრდეს, გაანალიზოს. ნებისმიერ დროში აქტუალური ეგზისტენციალური პრობლემები ამ მოთხრობაშიც მნიშვნელოვანია. გმირების ყოფა, მათი სიცოცხლე თუ სიკვდილი, სიყვარული თუ სიძულვილი, ბედნიერების წყურვილი, ნოსტალგია გადაჯაჭვულია კონკრეტულსა თუ ზოგად წუთისოფლისეულ  კანონზომიერებებთან.
„რად გამომრიყე, ღმერთო, ამ ბუღალტრების საუკუნეში“, _ ჩივის კონსტანტინე სავარსამიძე, „დიონისოს ღიმილის“ მთავარი პერსონაჟი, საკუთარი თავის შემეცნებისთვის სულიერსა და მატერიალურ გზებზე მოხეტიალე, ეროპის დიდი ქალაქების ხორციელ კომფორტსა და სულიერ  უდაბნოებს ზიარებული. ბუღალტერი მისთვის ანგარიშიანობის,  პრაგმატულობის სინონიმია. საქართველოში კი ფულს ყოველთვის ერთგვარი ამრეზით ეკიდებოდნენ. ამ ყოველივეს კარგად აანალიზებს ევროპელი ჰექსლეი, როდესაც ელის ამერიკელი ბრომლეის ფულის შოვნით გატაცებასა და ქართველთა ბუნებაზე ესაუბრება: „ქრისტეს მოციქულებმა, უბრალო მებადურებმა დაიპყრეს ქვეყანა თავიანთი გატაცებით, თავდადებით და რად გიკვირთ, რომ ამერიკელები იძენდნენ სიმდიდრეს, როცა ისინი ისეთივე თავდადებულნი არიან სიმდიდრისთვის. ევროპას აღარ აქვს შეურყვნელი მისწრაფება სიმდიდრისადმი… იგი გატაცებულია პოლიტიკური, მეცნიერული, მხატვრული იდეებით. როგორც თქვენ არა გყავთ როკფელერი, მორგანი, ბრომლეი, ისე მათ არ ჰყავთ ლენინი, ბეთჰოვენი, კანტი… თქვენ მხოლოდ ნახევარი გულით ეკიდებით სიმდიდრეს, დოვლათს _ ამერიკელები „ნახევარი გულით“ ეკიდებიან მეცნიერებას, ხელოვნებას, პოლიტიკას. თქვენთვის პირველია სახელი აზროვნების მეფობისა, ჩვენთვის პირველია _ მეფობა სიმდიდრეზე… თქვენ, ქართველები, ყველაზე უფრო არსებობის შენარჩუნებაზე ფიქრობდით და ჭეშმარიტად განსაცვიფრებელია, როგორ გადაიტანეთ ამდენი მრავალგვარი უბედურება… მაკვირვებს, როგორ გადარჩით ამდენ მტერს, მტერს უცხოს, შემოსეულს, მტერს შინაურს და თქვენ გაკაჟებული იბრძოდით არსებობისთვის _ ეს არის პირველი. ყველა დანარჩენი _ ევროპული გატაცება მეცნიერებით, პოლიტიკით, ხელოვნებით და ამერიკის დევიზი _ სიმდიდრე, დოვლათი, დოლარი _ თქვენთვის მეორეხარისხოვანი მოთხოვნილება იყო თქვენი სულისა“. ნიკო ლორთქიფანიძემ ამ მოთხრობაში თხრობის ახალი ტექნიკა გამოიყენა იმ სულიერი კრიზისის დასახატავად, რომელსაც განიცდიდა ღვთისაგან მიტოვებული  ადამიანი და დაბნეული დაეძებდა ხსნის გზას.