Translate

Friday, March 1, 2024

„მერცხლების ჩამოფრენის დღე“ (ჯემალ ინჯიას კრებულზე „ხელწერა ხომ არ წამიხდა?!, 2023 წ.) .

 



  
არტურ შოპენჰაუერი „ცხოვრებისეული სიბრძნის აფორიზმებში“ ერთ ასეთ თვალსაზრისსაც გვთავაზობს: „ჩვენი ცხოვრების პირველი ორმოცი წელი ტექსტია, მომდევნო ოცდაათი წელი კი _ ამ ტექსტის კომენტარი, რაც საშუალებას გვაძლევს ჩავწვდეთ მის ჭეშმარიტ აზრს... სიცოცხლის დასასრული მასკარადის დასასრულს მოგვაგონებს, როცა ყველანი იხსნიან ნიღბებს... ჩვენ შევიცნობთ, ვის რა ფასი აქვს“. ჯემალ ინჯიას ეს კრებულიც საკუთარი ცხოვრების ერთგვარი პოეტური კომენტარებია, რომლებიც ყურადღებას იქცევენ არა მხოლოდ აზრის სიღრმითა და სიმდიდრით, არამედ გამოთქმის ხელოვნებითაც. იგი მაღალი რანგის  ოსტატია, როგორც პოეტი, რადგან კარგად ფლობს  მხატვრულ ხერხთა, რითმისა და რიტმის  შექმნის ტექნიკას. როგორც ცნობილია, მხოლოდ შთაგონება არ არის საკმარისი ნაგრძნობის გადმოსაცემად.  სიტყვის არსში წვდომა, ენის ნიუანსების ცოდნა, ძიება ნაცნობ სიტყვათა უცნობ ელფერთა აღმოსაჩენად პოეტის მთავარი საფიქრალია. ეს შესანიშნავად წარმოჩნდება ამ ლექსებში. ავტორის წუხილი და ეჭვი, წაუხდა თუ არა ამ ასაკში „ხელნაწერი“, რა თქმა უნდა, ერთგვარი თავმდაბლობის გამოხატულებაა. ფიზიკურ ასაკს ხომ არაფერი   ესაქმება სულთან, რომელიც უასაკოა. თუ სული შემოქმედებითი აღმაფრენის უნარითა დაჯილდოებული, მაშინ ის არასოდეს დაკარგავს იმ ცეცხლს, რომელიც პოეზიის დასანთებადაა საჭირო. ამაზე მეტყველებს ქართული თუ მსოფლიო ლიტერატურის არაერთი ნიმუში. გრიგოლ აბაშიძემ შედევრი „არყოფნისაკენ“ 80- გადაცილებულმა დაწერა, ასევე, გოეთემაც „ფაუსტის“ მეორე ნაწილი, ჟოზე სარამაგომ რომანი „კაენი“ 86 წლისამ გამოსცა, ხოლო მარიო ვარგას ლიოსა ახლა  87 წლისაა და შარშან გამოსცა ახალი რომანი „ხუთი კუთხე“. ასე რომ, ჯემალ ინჯიას კრებულის წაკითხვისას, რა თქმა უნდა, არ შეიგრძნობა, რომ პოეტი „დაიღალა“. გალაკტიონ ტაბიძე  ერთ ლექსში „სიტყვა არ წამოგცდეს, რომ შენ დაიღალე“,  წერს:

სიტყვა არ წამოგცდეს, რომ შენ დაიღალე,

განზე გადექი და ტყვია დაიხალე.

გული გაიხელე, სისხლით გაიხალე,

ოღონდ არ წამოგცდეს, რომ შენ დაიღალე“ (1930 წ.).

აქ შეიძლება ჩვენი პატრიარქის, ილია მეორის ემოციური, მისივე შესრულებული გალობაც გაგვახსენდეს: „დავიღალე, მოდი ჩემთან უფალო“, მაგრამ ეს მხოლოდ დროებითი განცდაა, რომელიც ახალგაზრდობისასაც შეიძლება წამოსცდეს ადამიანს. მაგალითად, ბარათაშვილს, ნოვალისსა თუ ქითსს, ან ახალგაზრდა შექსპირს: „ყველაფრით დაღლილს სანატრელად სიკვდილი დამრჩა“ (66-ე სონეტი).

ჯემალ ინჯიას ამ კრებულში  „ცხოვრების მასკარადი“  თავისი უცნაური ნიღბებით კვლავინდებურად მისთვის დამახასიათებელი ინტენსივობით, ფერადოვნებით, ენერგეტიკით წარმოჩნდება. ისევ გვაოცებს მოულოდნელი მხატვრული სახეებით, მაგალითად:

 „მივატანე რა სულეთის პარმაღს

ყოფნა-არყოფნის მიჯნაზე მდგარმა

სხეულს გავაძრე კეთილი კარმა.

შემოვიძარცვე სახელი, გვარი,

ჩავიწვი ნაძვის გიზგიზა კვარი

და ხელი ჩემ წილ სამყაროს ვკარი“.

ამ კრებულის ლექსებშიც გვხვდება სამყაროს მისეული ორიგინალური მხატვრული აღქმისა და გამოსახვის მაგალითები. „ველ-მინდვრების გვირილა ცდილობს, რომ სამშობლო გაგვაცნოს“, წერს იგი ერთ ლექსში.  ვფიქრობ, იშვიათია პატრიოტიზმის ამგვარი რაკურსით წარმოჩენა. სწორედ ეს არის პოეტური  სიტყვის საიდუმლო, რომლის არსში ჩაწვდომასაც კვლავ ისეთივე გატაცებით, ვნებით ცდილობს პოეტი, როგორც ახალგაზრდობაში. ამავე დროს, კრებულში არის ნიღბების ჩამოხსნის სურვილით გამსჭვალული ლექსები, რომლებშიც პოეტი მარადიულ ღირებულებათა დაკნინების წუხილს გამოხატავს და ამგვარი პათოსით მსჭვალავს სათქმელს.  ამ თვალსაზრისით, შთამბეჭდავია ლექსი „მთაწმინდა“, რომელშიც ერთი ასეთი ექსპრესიული სტრიქონია: „ზოგჯერ როგორც ბუმერანგი უკან ისვრი მკვდრებს“. ამ სტრიქონის ქვეტექსტი გამჭვირვალეა და მრავლისმთქმელი.  

საგულისხმოა, რომ მისთვის პოეზია ყოველდღიური რიტუალების ნაწილია, დღის დამაგვირგვინებელი, ეს კარგად წარმოჩნდება სტრიქონებში:

„საღამოს კი დღის ფორიაქს

ლექსით დაესმის წერტილი“.

ორი მთავარი გამჭოლი თემაა კრებულში: ეროსი და თანატოსი, სიყვარული, როგორც სიცოცხლის მამოძრავებელი და სიკვდილი, როგორც უცილობელი თანმდევი და ჩრდილი ყოველივე არსებულისა.  ლექსში „ვსვამთ ბერიკაცები“, რომელსაც  სახარებისეული ეპიგრაფი აქვს („ღვინო სისხლია ჩემი“) ვკითხულობთ:

„აჰა, გავშალეთ სუფრა უცები:

ცეცხლი ბუხარში, კვამლი- ჰაერში.

ვიგონებთ განვლილ წლებს მოხუცები

სევდა-კაეშნით.

უფალი გვიხმობს. სვენებ-სვენებით

ვცლით რამდენიმე ჭიქა საფერავს

მზადა ვართ ქრისტეს სისხლის მსმელები

იქ ასაფრენად“.

ქრისტეს „სისხლის სმა“ ღვინოსაც გულისხმობს და სიცოცხლესაც, ამიტომაც მზად არიან მოხუცები არა წასასვლელად, არამედ გასაფრენად.  მოფრენა და გაფრენა ამ წუთისოფელში სიცოცხლის მარადიული წრებრუნვის დამადასტურებელია.

მრავალთაგან საინტერესოა ერთი უსათაურო ლექსიც, რომელშიც წარმავლობის  სევდას გაზაფხულისა და მერცხლების მოფრენის იმედი და სიხარული გადაეწვნება:

„დრო მოუფონებს სუსტსა და გულდიდს,

მასაც, წაწალთან ვინც უღვთოდ შეცდა,

მალე ჩამოვა მერცხლების გუნდი

და ჭიანჭველაც მალე იჩენს თავს.

ნეტავ რა ჰქვია ამას ნიცშესთან?“

აქ, ერთი შეხედვით, მოულოდნელია ნიცშეს ხსენება და ის რითმის ასოციაციით გაჩენილს ჰგავს, მაგრამ თანვე სიცოცხლის ფილოსოფიური გააზრებაც მოაქვს. სწორედ ეს არის რითმის ირაციონალურობის საიდუმლო. ამას ნიცშე უწოდებს მარადიულ დაბრუნებას: „ყოველი მიდის, ყოველი ბრუნდება; მარად ბრუნავს ბორბალი ყოფისა. ყოველი კვდება, ყოველი კვლავ ყვავის, მარად რბის წელი ყოფისა“, ვკითხულობთ ნიცშეს პოეტურ ფილოსოფიურ ნაწარმოებში: „ესე იტყოდა ზარატუსტრა“. თავის მხრივ, ეს თვალსაზრისი ეხმიანება „ეკლესიასტეს“: „რაც ყოფილა, იგივე იქნება და რაც მომხდარა, იგივე მოხდება; არაფერია მზის ქვეშ ახალი“. ნიცშე საუბრობს, აგრეთვე,  „სულის სამ ცვალებაზე“, როგორ გარდაიქმნება ადამიანის სული ჯერ აქლემად: „შენ მოვალე ხარ, შემდეგ ლომად „მსურს“ და შემდეგ ბავშვად, რომელიც სულის უმაღლეს განვითარებას მოასწავებს: „ბავშვი უმანკოებაა და დავიწყება, ახალი დასაბამი, ლაღობა (თამაში),  თვითძრული ბორბალი, პირველი ძვრა, თქმა ღვთაებრივი დასტურისა“. ამ კრებულშიც შეიგრძნობა, რომ ავტორს გამოვლილი აქვს სულის ცვალების სამივე ეტაპი არ დაუკარგავს სულის სილაღე, თავისუფლება და იგი ბავშვური გულწრფელობით, სილაღით, არტისტული თამაშით დასტურს აძლევს ყოველივეს, რაც სიცოცხლის თანმდევია.

ბავშვობის მოგონებები ამ კრებულშიც ასოციაციურ ნაკადებად მოედინება და ფერწერულ-მუსიკალური ფონის თანხლებით მკითხველის თვალწინ იფურცლება განვლილი ცხოვრების წიგნის ფურცლები: მეგრელის ქართლელობა, გორის პეიზაჟები, საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში მოგზაურობის შთაბეჭდილებანი, ერთი სიტყვით, ყოველივე, რაც მისი პოეტურ წარმოსახვას შეუნახავს და ლექსებად უქცევია. მისი მეხსიერება ინახავს ადამიანებს და სტრიქონებში  ამარადიულებს მათს ხსოვნას.

სიყვარულის თემაზე დაწერილ ლექსთაგან გამორჩეულია  „ბიბლიური გზა“, რომელშიც „ქებათა ქების“ ალუზიებია:

„წავედით ნინოწმინდიდან,

და მოვილოცეთ თხოთი,

შენი გულისთვის ვწვიმდი და

შენი გულისთვის ვთოვდი“ .

ვფიქრობთ, ორიგინალური პოეტური ნეოლოგიზმებია „ვწვიმდი“ და „ვთოვდი“, სიყვარულის ყოვლისმომცველობის დამტევი.

ამ კრებულშიც წარმოჩნდება, რომ ავტორი რითმიანი ლექსის ერთგული, მეტრული ვარიაციების მაძიებელია.  ნათქვამია, მეტაფორა ენის სიზმარიაო. ასეთი სიზმრებით სავსეა ეს კრებული.  მაგალითად, ლექსში „კვლავ“ პოეტი საკუთარ თავს ამხნევებს, რომ  „თამამი ძიებები არ შეწყვიტოს“:

„შენ და მუზა რამ დაგაბერათო?!

კვლავჭაბუკურად ამუსიკდი, რომ

მეტაფორებით აგაფერადო.,

წუთისოფელო, ანუ სიკვდილო“

ლექსში „წუთისოფლისადმი“ გურამიშვილისეული ნოტები გვეცნო. ჩანს, მისი საყვარელი პოეტი და მონათესავე სულია:

„ჰაერის ერთი ჩასუნთქვის ხელავ,

მკვდრის მზემ ყვითელი ქარვა მაგემა,

ალბათ ჩემსავით განიცდის ყველა,

ათი წლის სწრაფად გარვამაგებას“.

სტრუქტურის თვალსაზრისით, საინტერესოა ლექსი „ვაბრუნოთ გორი“, რომელშიც პოეტი გორს სიყვარულს ეფიცება.

ლექსში „ორნი მიდიან უკვდავების გზით“ ჩანს, რომ საკუთარ სულშივე შეიგრძნობს ლირიკული გმირი დონ კიხოტსაც და სანჩო პანსასაც, როგორც მატერიალურ-სულიერის დიქოტომიას. მათს წონასწორობაზეა დამოკიდებული ადამიანის  მორალურ-ზნეობრივი ხერხემლის სიმტკიცე.

ენის სისადავე  და უბრალოება  სათქმელის სინათლეს უფრო გამოკვეთს:

„იყო ქოხი მიწურივით

და ფერდობი მოგორმახო,

რა შორს იყო სიძულვილი,

სიყვარული როგორ ახლო“.

ყურადღება მიიქცია ერთგვარმა სხარტულამაც, მახვილგონივრულმა სტრიქონმა:

„მამულს თუ სინდისის სიმბოლო ჰყავს,

უთუოდ პავლეა, ინგოროყვა“.

კრებულს ამრავალფეროვნებს ირონიულ-პაროდიული ნაკადებიც. ადამიანთა უნიჭობის, ფარისევლობის მამხილებელი ერთი ლექსი ასეთი ღიმილისმომგვრელი ბოლო აკორდით სრულდება: „ძაღლი ზრდილობის გულისთვის ყეფდა“ („გინახავთ ასეთი ქალაქი?“). ამ თვალსაზრისით, საინტერესოა ლექსი „ლექტორები რკინიგზის სადგურში“, რომელშიც ქალი მწერალს ეუბნება, თქვენს ნაჩუქარ წიგნს მატარებელში წავიკითხავო, ამასთან დაკავშირებით შემოიჭრება ირონიული კომენტარი:

 „არა აქვს წიგნი ოთარ ჩხეიძეს.

მატარებელში წასაკითხავი“.

ამ კრებულს, ჩემი აზრით, მოუხდებოდა ლამაზი სტრიქონი მისივე ლექსიდან „დღესასწაული, რომელსაც კალენდარი არ სცნობს“: „მერცხლების მოფრენის დღე“.  ზოგადად, როგორ ჩანს მერცხალი პოეტის საყვარელი ფრინველია, მისი ერთგვარი ემბლემა, რადგან ხშირად ახსენებს სხვადასხვა რაკურსით და ყოველთვის იგრძნობა აღტაცება: „შეხე, მერცხალი მოფრინდა“. ეს ნიშნავს, რომ დრომ ისევ თავიდან დაიწყო ტრიალი და არასოდეს დასრულდება. მერცხალი მისთვის სიცოცხლის მარადიული განახლების სიმბოლოა:

„გეტყვი, ძვირფასო, რომ ზეიმი დგება თამაშით,

ის ერთვის ზეფირს, მოშრიალო ტყეს, მოგრილო ცას,

გიპოვი სადმე, გადაგკოცნი და ქვეყანაში

ჩვენი მერცხლების ჩამოფრენის დღეს მოგილოცავ“.

მეტაფორული თვალსაზრისით, ეს გულისხმობს შემოქმედებითი აღმაფრენის, შთაგონების წამების მარადიულ გამეორებასაც. ეს კრებული მოწმობს, რომ ჯემალ ინჯიას შემოქმედებითი გაზაფხული გრძელდება.

-----

დაბეჭდილია: გაზ. „ლიტერატურული გაზეთი“, 1-14 მარტი,  1-14  მარტი,  #4 (356), გვ. 11. 2024 წელი.







Wednesday, December 20, 2023

სულიერი მეტამორფოზის გზა (ზურაბ ლავრელაშვილის რომანი „მღვიძარება“)

 

მაია ჯალიაშვილი

 


 

                                 მინდა ჯურღმულში შევიხედო,  

                                 ადამიანის სულის ჯურღმულში“.

                                                   მღვიძარება


 `უდიდესი სიამოვნება  ძალაუფლება ან ვნებათა დაცხრომა  კი არა, ადამიანებზე დაკვირვებაა”, _ ამბობს ზურაბ ლავრელაშვილის  რომან „მღვიძარების“ ერთი პერსონაჟი. ვფიქრობთ, ეს სიტყვები კარგად გამოხატავს მწერლობის არსს და ზურაბ ლავრელაშვილიც თავისი შემოქმედებით შესანიშნავ დამკვირვებლად წარმოგვიდგება. მიხეილ ჯავახიშვილი კარგი მწერლის ერთ-ერთ თვისებად სწორედაც დაკვირვებას მიჩნევდა: ვისაც დაკვირვების მარაგი არა აქვს, ის ვერც ვერაფერს გვაჩვენებსო”.  თანამედროვე ქართულ ლიტერატურაში უდავოდ გამორჩეულია ზურაბ ლავრელაშვილი. მას აქვს თავისი თხრობის სტილი, ექსპრესია, ამბების გადმოცემის საინტერესო მანერა. იგი თავისი ნაწარმოებების ენობრივი ქსოვილით, მდიდარი ლექსიკით, ზუსტად წარმოაჩენს თანამედროვეობის სულისკვეთებას, მეტაფიზიკურისაგან დაცლილ რაციონალურ სამყაროს, იდენტობადაკარგული ადამიანის კრიზისს.

რომანის სათაურის მრავალმნიშვნელოვნებასთან ერთად ყურადღებას იქცევს ეპიგრაფიც. ეს არის ფსევდოაპოკრიფული სახარებიდან ის ფრაგმენტი, გეთსიმანიის ბაღში იუდა ამბორით რომ გასცემს უფალს. მაცხოვარი  იუდას მარადის გამცემად წარმოაჩენს. ასე რომ, თავიდანვე მწერალი მიანიშნებს სახარებისეული ამბების მარად გამეორებაზე ყოველდღიურობაში და მკითხველს წასაკითხი ამბების სიმბოლური და ალეგორიული აღქმისთვის განაწყობსადამიანთა მოჩვენებითი და ფარისევლური რწმენა იუდას ღალატს ემსგავსება. კანონიკურ სახარებებში აღწერილ ამ ეპიზოდს წინ უძღვის ამბავი, თუ  როგორ წაიყვანა ქრისტემ გეთსიმანიის ბაღში პეტრე და ზებედეს ორივე ძე და უთხრა: “სასიკვდილოდ არის დამწუხრებული ჩემი სული. იყავით აქ და იფხიზლეთ ჩემთან ერთად”. ლოცვის შემდეგ დაბრუნებულს მოწაფენი ჩაძინებული დახვდა, ასე განმეორდა სამჯერ. მაშინ უთხრა: “თქვენ ისევ გძინავთ და ისვენებთ? აჰა, მოახლოვდა ჟამი და  და კაცის ძეE მიეცემა ცოდვილთ ხელში” (მათე, 26, 36_45). მარკოზის სახარებაში იმავე ეპიზოდის აღწერისას ქრისტე ეუბნება მოწაფეებს: “იფხიზლეთ და ილოცეთ, რომ არ ჩაცვივდეთ განსაცდელში, სული მხნეა, ხოლო ხორცი უძლური” (მარკოზი, 14, 38). რომანის სათაური სწორედ ამ ეპიზოდის კონტექსტში გაიაზრება. მარადის მღვიძარე უნდა იყოს ადამიანი. რა თქმა უნდა, ეს არის გადაძახილი ქრისტეს სხვა იგავებთანაც, უპირველესად, ათ ქალწულთან. სიძის მოლოდინში ჩაძინებულ ხუთ უგუნურ ქალწულს სამოთხის კარი ჩაეკეტა და ვეღარ გახდა ქორწილის ღირსი.

როგორ შეიძლება მარადის მღვიძარების მიღწევა ჩვეულებრივი მოკვდავისთვის, რომელსაც კი აქვს რწმენა და სურვილი ცხონებისა თუ გადარჩენისა, მაგრამ სულის ძალა და ნებისყოფა ღალატობს.  სწორედ ამ შინაგან ბრძოლაზევნებებსა და სულიერ მისწრაფებებს შორის წინააღმდეგობაზეა ეს რომანი. როგორ  ეჭიდებიან სხვადასხვა მხარეს ადამიანს გული, სული და გონება, რა ძნელია მათი მორიგება, შეთანხმება, სულიერი წონასწორობისა და სიმშვიდის მოპოვება. ასე რომ, რომანი ერთი პერსონაჟის სულიერ ცვალებაზეა, ამიტომაც ტექსტი ლირიკულ აღსარებას წააგავს. რომანს წრიული სტრუქტურა აქვს. დასაწყისი დასასრულს იმეორებს, ოღონდ ახალ განზომილებაში.

რომანს ერთგვარი სიმბოლურ-მისტიკური დასაწყისი აქვს. პერსონაჟი იბადება ჩვენ თვალწინ, როგორც მოცემული მხატვრული დრო-სივრცის შემოქმედი, რადგან იგი Mმთხრობელი-პერსონაჟია და მისი თვალთახედვით გადმოცემულ ამბებს მივადევნებთ თვალს. სიბნელიდან გამოდის მისი სახება, თუმცა მწერალი აღნიშნავს, რომ დაუსაბამო სიბნელე და სინათლე ერთმანეთს ჰგავს, ან ერთი და იგივეაო. დასაწყისი და დასასრული _ ორივე ბნელში მყოფობს”. ეს თვალსაზრისი შესაქმის დასაწყისს იმეორებს: “ბნელი იდო უფსკრულზე და სული ღვთისა იძვროდა წყლებს ზემოთ. თქვა ღმერთმა: იყოს ნათელი! და იქმნა ნათელი” (დაბადება, 1, 2-3). სიბნელისა და სინათლის იდუმალი სიღრმეები გალაკტიონსაც აწამებდა: “წმინდა ნათელში ამბობს ჰეგელი,/ წმინდა სინათლის დიად ბადეში, / ისე ცოტაა გასაგებელი,/ როგორც რომ წმინდა სიწყვდიადეში”. 

კმარა_გაისმის უჩნარი ხმა, რაც სიმბოლურად მიანიშნებს ძველის უარყოფაზე, ახლის დაწყების სურვილზე. ამავე დროს, ამ სიტყვაში ირეკლება აქამდე განვლილი ცხოვრების მიმართ უკმაყოფილება და პროტესტი. დასაწყისშივე იქმნება მტანჯველი სიმბოლო დროის წარმავლობისადიდი ციფერბლატიანი საათი, რომლის გრძელი ქანქარა ჩამოხრჩობილის თოკს ჰგავს და ზედ ვიღაც ჰკიდია: “რომელსაც თუ კარგად დააკვირდები, იოლად იცნობ, მაგრამ სწორედ ეს გაშინებს”. პერსონაჟის ხილვაში აღიბეჭდება მისი სულიერი მდგომარეობა. დროის მკაცრ მდინარებაში ის საკუთარ თავს ვერ მოიხელთებს. აქ  გადაძახილია გამსახურდიას ნოველასთან  “მკვდართან შეხვედრა”.  გმირი  ქალაქგარეთ ტყეში გადაეყრება ხეზე თოკით ჩამოხრჩობილს. შინ მისული კი გაიაზრებს, რომ ის სწორედ თვითონაა: “ჩვენ ყველანი საგნების თოკზე ვკიდივართ დღედაღამ და გამვლელ-გამომვლელს ვეღრიჯებით: “ძირს ჩამომიღე, დამასვენე, შე ქრისტიანო”.

რომანის დასაწყისშივე იქმნება ის რიტმი და კოლორიტი, რომელიც შემდეგ მთელ ტექსტს გაჰყვება. მთავარ გმირს  სურს თავის შეცნობა იმ ახალ რეალობაში, რომელიც იხატება რომანში. სიმბოლურად, მწერალი ქმნის პერსონაჟის ნიღაბს, ირგებს, მერე შეჰყავს წარმოსახულ სამყაროში  და აკვირდება, სხვადასხვა სიტუაციაში რას მოიმოქმედებს, რა არჩევანს გააკეთებს: შენ ფანტომი ხარ, ეული ცთომილი ალი, ცივი ნათება, კოსმოსის ჯურღმულში მობორიალე და არც ქრები და არც ენთები, არამედ დაუსრულებლად დაბორიალობ ბნელში და არავინ იცის, სად მიგიყვანს ეს მარადიული მოგზაურობა”.… სათქმელს მოაქვს რიტმი და ამიტომაც დასაწყისი  პოეტური პროზასავითაა. აქ დახატულია, ზოგადად, ადამიანი, როგორც სამყაროში დაკარგული, მარადი მოგზაური ჭეშმარიტების ძიებაში.

საგულისხმოა, რომ რომანი იწყება გმირის ფიზიკური გამოღვიძებით და სულირი გამოღვიძებით მთავრდება. ალბათ, შემთხვევითია, მაგრამ სწორედ ამგვარად იწყება და მთავრდება გრიგოლ რობაქიძისჩაკლული სული”. იქაც   გამოტანჯული გმირი ბოლოს იწყებს ახალ ცხოვრებაზე ფიქრს. რომანის ბოლო თავს სწორედ ასე ჰქვიაგზა Vita nuova_სკენ”: “თამაზი აღარ იყო, იგი სხვა იყომის წინ დიდი ძლიერი სინათლე გამოჩნდა”. აქამდე მას აწუხებდა კითხვა: “სად ხარ, ღმერთო?” ახლა კი ბუნების წიაღში გასხივოსნებულმა სივრცეებს გასძახა: “შენ ხარ! შენ ხარ! შენ ხარ!” თამაზი უსახელოს უყვიროდა” (გრ. რობაქიძე, `ჩაკლული სული~). ზურაბ ლავრელაშვილის გმირიც ბუნებაში, სინათლის ავსებული ფიქრობს: რაც უნდა გადამხდეს, ვიცი, რომ ის მოვა. ვისაც სახელი არა აქვს”.

მათე მახარებელი წუხდა:მელთა ხურელი უჩნთ და მფრინველთა ცისათა საყოფელი, ხოლო ძისა კაცისასა არარაი აქუს, სადა თავი მიიყუდნესო”.  ამ შემთხვევაში, გმირი მზადაა, რომ ღმერთი მას ჩამოეყრდნოს:და ვეტყვი: აჰა, მზად ვარ შენს შესახვედრად! წამოდი და ერთად ვიაროთ”.

ეს რომანი ერთგვარად ჰერმეტულია, გმირის მეტამორფოზა ხდება გარკვეულ ჩაკეტილ სივრცეში, საიდანაც გამოდის ახლად შობილივით. ამგვარი ლიტერატურული მოდელის პარადიგმაა  თომას მანისჯადოსნურ მთა”. რა თქმა უნდა, არის გადაძახილ პლატონისეულ მღვიმესთანაც, საიდანაც გამოსვლას ცდილობს პერსონაჟი. რომანში ერთმანეთს უპირისპირდება: გონება და ინსტიქტი, ბუნებრიობა და ხელოვნურობა.  ნიცშე აღიარებდა სულის სამ ცვალებას, რომელთაც მეტაფორულად უწოდებდა აქლემი, ლომისა და ბავშვის „მდგომარეობას“. აქლემი სიმბოლურად მოვალეობებით შებორკილი, ღვთისმოსავი, მცნებათა აღმსრულებელი ადამიანია, ლომი ილაშქრებს და უარყოფს  ტრადიციულ ღირებულებებს, ნიჰილისტია, ბავშვი ახლის დასაბამია, შემოქმედებაა, პოზიტიური თავისუფლებაა (“ესე იტყოდა ზარატუსტრა”).

რომანის დასაწყისში პერსონაჟი ლომს შეესაბამება, თუმცა არის მინიშნება, რომ იგი ისევე ცხოვრობდა, როგორც სხვები (.. აქლემის მდგომარეობა ირეკლება: “შენ მოვალე ხარ“ _ მისთვისაც იყო ცხოვრების წესი) და აღწერილია, როგორ, რა გზით გადადის ბავშვის მდგომარეობაში,  სულიერი სისუფთავისა და უმანკოების სტადიაში, როცა ეხსნება შინაგანი მზერა და ხედავს დაფარულს, რაც იწვევს სამოთხის მონატრებას, ბუნებასთან შერწყმის წყურვილს. სახარებისეულისასუფეველი გულთა თქვენთა შინა არსგმირისთვის ცოცხალ განცდაში ეწერება.

ბოლო ეპიზოდში გმირი  ტანსაცმელსაც იხდის. სამოსის გახდა _ დედიშობილა ყოფნა _ მიანიშნებს როგორც სულიერი სამოსის წყურვილზე, ღმერთით შემოსვაზე, უძღები შვილივით მამასთან დაბრუნების წყურვილზე  (როგორც გურამ დოჩანაშვილი სამოსელი პირველ”), აგრეთვეცივილიზებულობისაგან განძარცვაზე, მატერიალური სამყაროს დაძლევაზე.

გმირის მეტამორფოზის სქემა ნაცნობია. იგი გადის შინიდან  სიახლის საძებნელად, უპირველესად, რა თქმა უნდა, საკუთარი თავის შესაცნობად. “შინარ არის მისი საყრდენი. . . ეს არის ადამიანი, რომელსაც მეტის დანახვა, შეცნობა სწყურია, ამიტომაც  მცირე ბარგის მეტი არაფერი მიაქვს: არც სინანული, არც მონატრება ვინმესი”. ეს რომ სხვაგვარი სურვილია, მჟღავნდება გმირის ფიქრში: “ერთი სული მაქვს, აქაურობას გავეცალო, თუნდაც ერთი დღით, ერთი კვირით, ერთი სიცოცხლით...”. აქაც მოგზაურობის პარადიგმული მოდელი გათამაშდება, გმირს უნდა გადახდეს გარკვეული ხიფათები, რათა საკუთარი თავი გამოცადოს. “ყველაფერი იმისთვის შეემთხვევა ამ მიწაზე კაცს, რათა თავის თავს და ღმერთს მიაგნოს ბოლოს” (კონსტანტინე გამსახურდია, “დიდოსტატის მარჯვენა”).  “იყო კი ეს მგზავრობა გაქცევა? ხსნა? რაღაცის დასაწყისი თუ დასასრული? გაუთავებლად უნდა ვიბორიალო, სანამ რაიმე ნავსაყუდელს არ მივადგები”, _ ფიქრობს გმირი. ამ რომანში ეს ხიფათი უფრო შინაგანია. პერსონაჟი ებრძვის საკუთარ ხორციელ ინსტიქტებს. საფიქრებელია, რომ ის სწორედ ამ ინსტიქტებს გაექცა, მაგრამ ბრძოლა, პირიქით, უფრო გაუმძაფრდა. ვნებებთან ჭიდილი ერთ-ერთ უმთავრესი თემაა ლიტერატურაში. მწერალი ახერხებს დამაჯერებლად წარმოაჩინოს ყოველი ნიუანსი.

ეს არის ინტელექტუალური რომანი, სავსე რემინისცენციებითა და ალუზიებით. მიუხედავად ამისა, მსუბუქად იკითხება, რადგან ქვეტექსტებშია გადატანილი აზრის სიმძიმე და მისტიკურობაასე რომ, თხრობის თვალსაზრისით, ნამდვილად მაღალ ოსტატობას ავლენს ზურაბ ლავრელაშვილი.

რომანის დრო-სივრცული მოდელი სავსებით რეალისტურია. მწერალს მოქმედება გადააქვს მეოცე საუკუნის დასაწყისში, პირველი მსოფლიო ომისა და რევოლუციების ხანაში, რითაც ამძაფრებს ქაოსურობის შეგრძნებას და ადამიანის დაკარგულობას. ამით მოჩვენებითად  დისტანცირებას ახდენს თავისი თავისა თუ დღევანდელობისაგან: “გაზეთი გავშალე _ ომი საზღვარგარ, მღელვარება რუსეთში, რაბინდრანათ თაგორი ევროპაში”. ამავე დროს, სწორედ ამ დროს მსჭვალავდა ახალი იდეოლოგიების დაბადების ხანა, რომელთაც ფესვები საუკუნეთა სიღრმეში ჰქონდათ გადგმული. უპირველესად, ეს არის ნიცშეანუ Uუღმერთობის  ხანა.

რომანში თხრობა წარიმართება აწმყოში, თითქმის არ ჩანს წარსული. გმირი მართლაც ჩვენ თვალწინ იბადება და იცვლება. რომანის  მთავარი გმირი ექიმი ბარჯაძეა. იგი ბოლომდე უსახელოდ რჩება, ასევე უსახელოა მისი ანტითეზა პერსონაჟი ლომოურისახელის დარქმევა ნიშნავს მისი რეალური მყოფობის აღიარებას, რადგან მას თავი არა აქვს ნაპოვნი, ალბათ ამიტომაცაა უსახელო.

ექიმი უკავშირდება მწერლობას, რადგან მწერლის ფუნქცია და მოვალეობა  ხშირად გაიაზრება, როგორც ადამიანთა სულის მკურნალისა. აქედან მინიშნება მაცხოვარზე, რომელიც ადამიანთა სულების უპირველესი მხსნელი და მკურნალია. რომანში თვითონ ცივილიზებულობა გააზრებულია, როგორც სნეულება. ექიმის ამგვარ სახეს ხატავს ფრანც კაფკა მისტიკურ  ნოველაშისოფლის ექიმი”. აქ მთხრობელი სოფლის ექიმია, რომელსაც ზამთრის ერთ პირქუშ დღეს ავადმყოფთან გამოიძახებენ. პაციენტის მშობლები ვერაფერს გააგებინებენ. ექიმი ვალს იხდის და ავადმყოფს გასინჯავს, ერთი შეხედვით, სასიკვდილოს ვერაფერს აღმოაჩენს, თანაც, ავადმყოფი ბიჭი შეევედრება, თავი დამანებე, დაე, მოვკვდეო. ყველაფერი იხატება რეალისტურად, ბუნებრივად, ყოფითი დეტალებით, მაგრამ მკითხველს არ ტოვებს უჩვეულოს შეგრძნება. „მეც კი მინდა სიკვდილი. რას ვაკეთებ ამ უსასრულო სუსხიან გაუთავებელ ზამთრის დღეებში“, _ ფიქრობს ექიმი. ჩნდება მაცხოვრის ალუზია.  „რეცეპტების გამოწერა ადვილია, მაგრამ ადამიანების შეცნობა რთული“_ ექიმის ეს ფიქრი ამხელს ცხოვრების პარადოქსულობას. ადამიანებმა იციან, როგორ მოიქცნენ, მათ აქვთ ამის მზარეცეპტებიბიბლიური მცნებების სახით, მაგრამ მაინც გამუდმებით ცდებიან. იმედგაცრუებული მშობლები ექიმს არ უშვებენ და ბიჭის კიდევ გასინჯვას სთხოვენ. ექიმი ხელმეორედ გასინჯვისას აღმოაჩენს, რომ ბიჭს მარცხენა ფერდთან თეფშისოდენა გახსნილი ჭრილობა აქვს, საშინლად გახრწნილი და მატლებით მოფუთფუთე (ისევ მინიშნებაა სახარების ეპიზოდზე, მაცხოვარს რომ ფერდში შუბი ჩასცეს). მოულოდნელად იცვლება ავადმყოფის განწყობილებაც, იგი ექიმს გადარჩენას სთხოვს, თითქოს მასში ჩვეულებრივ ექიმს კი არა, მაცხოვარს შეიცნობს. ექიმი საგონებელში ვარდება, რადგან გრძნობს, ბიჭის გადარჩენა შეუძლებელია, ახლობლები კი ექიმის მსხვერპლად შეწირვას მოითხოვენ. გარედან ისმის სოფლის გუნდის ხმა:

გააძრეთ ტანზე, მან უნდა განკურნოს სნეული,

და თუ არ განკურნავს, მოკალით.

ის ხომ ექიმია, ის ხომ ექიმია მხოლოდ.

კვლავ ჩნდება ადამიანთაგან ჯვარცმული მაცხოვრის სახე. კაფკა ხატავს ფანტასმაგორიულ სურათს. ექიმს აწვენენ ავადმყოფის ლოგინში ჭრილობის მხარეს, მაგრამ ექიმი კი არ კრთება, პირიქით, სიამოვნებს სითბოს შეგრძნება. „აბა მე რა შემიძლია? ეს არც ჩემთვისაა იოლი“, _ ასე პასუხბს ბიჭს განკურნების თხოვნაზე. „გინდა მაგ ბოდიშით მომიქონო თავი და მე გიშველო? მე, რომელიც ამ მშვენიერი ჭრილობით დამასაჩუქრა ცხოვრებამ? და მხოლოდ ეს გამაჩნია ამქვეყნად?_ ასე უცნაურად იწყებს ბიჭი ლაპარაკს, ექიმი კი აქაურობიდან თავდაღწევას ცდილობს. მოახერხებს კიდეც, ცხენები კვლავ უეცრად ჩნდებიან და კაცი სახლიდან გამოიპარება, მაგრამ თავდახსნამდე შორია, ცხენები იღლებიან, ქურთუკი რაღაცას გამოედება და ექიმი უკაცრიელ სითეთრეში მარტოდმარტო რჩება. შორიდან კვლავ ჩაესმის სიმღერა: „გაიხარეთ, ავადმყოფებო, ექიმი თქვენსავე საწოლშია“. მოთხრობა სასოწარკვეთილი ექიმის გოდებით სრულდება: „ვინ შეიწუხებს ჩემთვის თავს! როგორ მოვტყუვდი! ვიღაცის ცრუ გამოძახილს ავყევი და დავღუპე ყველაფერი“. ასე გამოხატა კაფკამ ადამიანთა ურწმუნოებითა და უღმერთობით გამოწვეული სულიერი სიცარიელის ტკივილი. ექიმიც ისევე განწირულია, როგორც ავადმყოფნი. ადამიანი თითქოს თვითვე დევნის და ჯვარს აცვამს თავის მკურნალს.

მსგავსი განცდები და ასოციაციებია ზურაბ ლავრელაშვილის რომანშიც. აქ რეალურად ერთი პერსონაჟის თავგადასავალია, რომანისთვის თითქოს ცოტაა, მაგრამ სისავსის შეგრძნება მაინც არის. პერსონაჟი ლომოური, სიმბოლურად,  ექიმის ბნელი მხარეა, არაცნობიერი, ოღონდ პერსონიფიცირებული. ერთგან ეუბნება კიდეც ლომოური ბარჯაძეს: “მე და თქვენ ერთნი ვართ, ეს არ დაგავიწყდეთო”.

ღვთის ქმნილებათა შორის მხოლოდ ადამიანს შეუძლია ცოდვის ჩადენა. რას ნიშნავს ეს? ჰარმონიის რღვევას” (ნიკოს კაზანძაკისი,  „აღსარება გრეკოსთან“, გვ. 443). დარღვეული ჰარმონია აღელვებს ბარჯაესაც, რომელიც ეძებსხიდებსჰარმონიულობის აღსადგენად. ფრედიმ კი თავისთვის მიაგნო ამ ხიდს, ამიტომაც იზიდავს ბარჯაძეს იგი, არადა სწორედ იმიტომ მიიწვიეს, რომ გაქცეული ამქვეყნიურ ცხოვრებას დაუბრუნოს. ამას ფრედი სიკვდილს არჩევს, რომანის გმირისთვის კი ფრედის სიკვდილი მხოლოდ ხორციელი ცხოვრების დასაsრულად გაიაზრება.

მთავარი გმირის სულის ხატვისას არის გადაძახილი ფროიდთანაც. ზიგმუნდ ფროიდიფსიქოანალიზის ნარკვევშისაუბრობსმესუმთავრეს მახასიათებლებზე. მემკვიდრეობით მიღებულ, უპირველეს ყოვლისა კი, სხეულის ორგანიზაციიდან მომდინარე ლტოლვებს უწოდებსიგის”. დროთა განმავლობაში ტვინში შეიქმნა განსაკუთრებული სტრუქტურა, რომელიც შუამავლობსიგისადა გარესამყაროს შორის. სულიერი ცხოვრების სწორედ ამ სფეროს  უწოდებს მეცნიერიმეს”. “მესუპირველესი ამოცანა თვითდაკვირვებაა. გამოცდილება კი გროვდება მეხსიერებაში. “იგისშინაგანად უპირისპირდება იმით, რომ აღწევს ლტოლვების მოთოკვას, მათზე გაბატონებას. “მეწყვეტს, შეიძლება თუ არა მათი დაკმაყოფილებაგადაიწიოს დროში თუ საერთოდ დაითრგუნოს. ფროიდის აზრით, ბავშვობის პერიოდის ნალექიმეშიწარმოქმნის განსაკუთრებულ ინსტანციას, რომელშიც არსებობას განაგრძობს მშობელთა ზემოქმედება და მას უწოდებსზე-მეს”, რომელსაცმეანგარიშს უწევს. “მესმოქმედება, ფროიდის მიხედვით, მაშინაა სწორი, როცა ის ერთდროულად აკმაყოფილებს იგი-, “ზე-მესადა რეალობის მოთხოვნებს. “იგიდაზე-მე, განსხვავების მიუხედავად, მსგავსნიც არიან: ისინი წარმოადგენენ წარსულის ზეგავლენას. “იგი”-სთან დაკავშირებულია ლტოლვებისხეულებრივი მოთხოვნები. ფროიდმა ორი უძირითადესი ლტოლვა გამოარჩიაეროსი და დესტრუქცია (სიყვარულისა და სიკვდილის ლტოლვები), ამიტომაც პერსონაჟის არსებაში ერთმანეთს გადაეწვნება   სიყვარული და სიკვდილი. რომანში მწერალი ხატავს  ბარჯაძის სულში მიმდინარე კონფლიქტს: “მე”-. “ზე-მე”-სა დაიგი”- შორის.

მე ხშირად უძლურია: “გონებას მხოლოდ სურვილების მოთოკვა ძალუძს, მაგრამ ქვეყნიერებათან ვერ შემარიგებს”, “ილუზიების ტყვე ვარ”. ცნობილია ის ფაქტი, რომ ფროიდი აღიარებდა და წუხდა, მის მიერ ადამიანის შინაგანი სამყაროს ხანგრძლივი მეცნიერული კვლევის შედეგად მიღებული ცოდნა არტურ შნიცლერს (ავსტრიელ იმპრესიონისტს) ამ გზის გაუვლელად, შემოქმედებით პროცესში ეძლეოდა. ერთ წერილში, 1922 წელს ფროიდი წერდა შნიცლერს, რომ მას თავის ორეულად აღიქვამდა. იგი წერლის ნაწარმოებებში თავის ნააზრევსა და კვლევის შედეგებს ხედავდა. ფროიდის აზრით, მწერალი იმავე მასშტაბითა და სიღრმით, როგორც თვითონ, სწვდებოდა და გადმოსცემდა არაცნობიერს ადამიანში. ზუსტად ასახავდა მასში მიმდინარე შინაგან ფსიქიკურ პროცესებს და მათ განპირობებულობას ორი ძირითადი ძალისსიყვარულისა და სიკვდილის მიერ.

ზურაბ ლავრელაშვილის რომანში ლომოური დაახლოებით ამასვე ეუბნება ექიმს: “ვინმე პროვინციელი მწერალი შესაძლოა უკეთ იცნობდეს ადამიანის ზნეს, ვინემ  მთელი თქვენი ექსპერიმენტული ფსიქოლოგია”.  დარღვეული მთლიანობის აღსადგენად რომანში ბუნებასთან სიახლოვის გზაა დახატული: “ხე, ქვა, ჩიტი, ღრუბელი და ვარსკვლავები ჩვენი მასწავლებლები არიან”, “მინდა ჰაერს შევერიო და  მზეში გავლღვე”. გმირი ნამდვილ ნეტარებას  მხოლოდ ბუნებაში  შეიგრძნობს. იგი მთელ წარსულს არარაობად მიიჩნევს და იჯერებსუმიზეზო არსებობისსიხარულს. უკვირს, აქამდე სად იყო? ტანას წყალში მობანავე კი თითქოს ახლად იშობა, თავისუფლდება წარმავალი ღირებულებებისაგან: მოწყვეტილ ფოთოლს უფრო დიდი მნიშვნელობა აქვს ჩემთვის, ვიდრე რუსეთ_გერმანიის ზავს”. საერთოდ, რომანში ბუნებასთან სიახლოვისას განდილი წუთები შთამბეჭდავადაა წერილიაქ არის იარებაც იმისა, თუ როგორ ძარცავს და ანადგურებს ქალაქი (სიბოლურად, ცივილიზაცია) ადამიანის სულს, ართმევს თავისუფლებას, ღვთის ყველაზე დიდ საჩუქარს. პერსონაჟი ბუნების ნაწილად როცა შეიგრძნობს თავს, აღარც სიკვდილის ეშინია და აღარც სინდისი _”ყველაზე დიდი მაჯლაჯუნა”_ტანჯავს.   მხოლოდ ამის შემდეგ განიცდის ბარჯაძე ადამიანებთან ახლო ყოფნის სურვილსაც, რადგან კაციც ბუნების ნაწილია. თუმცა სანეტარო წამები დიდხანს არ გრძელდება და სინამდვილე კვლავ ძალადობს, რასაც მოაქვს მარტოობის მტანჯველი განცდა. ადამიანი ბუნების, რწმენის გარეშე მარტოა. ბუნების აპოლოგია რომანის ბოლოსაც, როდესა გმირი მუხას ეხვევა; “ამიტომაც მიყვარს ხეები: არასოდეს გკითხავენ, ვინა ხარ და რა გინდა; უნდა მიხვიდე და შველა სთხოვო”. კონსტანტინე გამსახურდიასდიონისოს ღიმილშიერთ თავს ჰქვიაჰიმნები ხეებისადმი”. სავარსამიძე ხეებს ევედრება: “მასწავლეთ, ჩემო კარგებო, როგორ უნდა იცოცხლო უჩივლელად, უდარდელად, უშიშრად და როცა ჟამი მოვა... იქვე წაიქცე ... და შენივ ცხედრით დაფარო ეს შენივე მიწის ნაჭერი”.

რომანში ძალიან სუფთად და ლამაზად იხატება ბუნება: “თბილი და ვარსკვლავიანი ღამე იყო. აბრეშუმის ჰაერს  სიგრილე ექსვებოდა. მთების წვერებზე მთვარე ამოცურდა, სხივები დაღვარა”. ამგვარად იქმნება ტრადიციული კონტრასტი შეურყვნელ ბუნებასა და ადამიანის შერყვნილ სულს შორის.

რომანის სიუჟეტი ზომიერადაა ჩახლართული. ექიმი ატენში  ჩადის საქმოსან სიეზმანთან, რომელსაც სურს ექიმმა მისი ოჯახიდან გაქცეულ ძმისშვილს უმკურნალოს, რეალურ ცხოვრებას დაუბრუნოს. ეს ძმისშვილი, სახელად, ფრედი, უცნაურია, სექტისმაგვარი აქვს ჩამოყალიბებული. სწორედ მასთან ურთიერთობა შეცვლის გმირს, რომლისთვისაც ფრედისთან და მარიასთან შეხვედრა იქცა ერთგვარ კატალიზატორად (მარია და ფრედი, სიმბოლურად, ღვთისმშობელსა და ძე ღვთისაზე მიანიშნებენ, მიუხედავად იმისა, რომ  ცასა და დედამიწასავით განსხვავდებიან თავიანთი პარადიგმებისაგან (როგორც ცნობილია,  სიმბოლოებისთვის დამახასიათებელია მხატვრულ სივრცეში ამგვარი ტრანსფორმაცია). ფრედი უნებურად გვახსენებს ოდორს, . . დოსტოევსკის და მიანიშნებს, თუ რა გავლენა მოახდინა ამ მწერალმა მასზე სულიერი ძიებების თვალსაზრისითლომოური ფრედიზე ამბობს: “სწორედ მეორედ მოსული ქრისტეა... ნამდვილი ლიტერატურული ტიპი...”

სამყაროსთან გაჩენილი უფსკრულის ამოსავსებად ბარჯაძეს ძიების გზაზე შემოეყრება მარია და მოეჩვენება, რომ მისი სიყვარული იხსნის, რადგან ქალის თვალებშიცზეცის წიაღი ჩანს: გონებით შევთხზე და შეხზულს მარია ვუწოდე... ცხოვრება სხვაა, ის ჩვენს წარმოსახვას არ ემორჩილება”.

XX საუკუნის ლიტერატურაში აქტიურად შემოიჭრა ქალის, როგორც ერთდროულად, მეძავისა და წმინდანის სახება. გავიხსენოთ ფოლკნერის რომანირეკვიემი მონაზნისთვის”. ამ რომანშიც მეორდება ეს ლიტერატურული პარადიგმა. მარია, ერთი მხრივ, ბარჯაძეს  გზას უხსნის ბუნებისკენ, მეორე მხრივ, მრუშობის ჭაობში ითრევს: “მარიასადმი ჩემი ლტოლვა ნაზი და წმინდაა. წმინდა?! ავაზა ისევ აბორგდა ჩემს სულში”. 

მარია, საზოგადოდ, გარდა ზემოხსენებულისა, ლიტერატურაში ხშირად არის მარადქალურობის, მშვენიერების, ბუნებრიობის, ამაღლებულობის სიმბოლო. აქ კი მარია ექიმის ხორციელი ინსტიქტების ბრძოლის ასპარეზზე მთავარი მეტოქეა, იგი ერთდროულად განასახიერებს ეროსსაც და თანატოსსაც. მწერალი ეროსის, ხორციელი ლტოლვის, მეტაფორულ სახეს ქმნის. ეს არის ავაზა. პანთერა, ავაზა, ლეოპარდი და ვეფხვი ერთი რიგის სიმბოლოები არიან და განასახიერებენ, საზოგადოდ, ამქვეყნიურობის, ხორციელების, მატერიალურის  ძალადობას ადამიანის სულიერებაზე, ირაციონალურზე. გმირი გამუდმებით ცდილობს ინსტიქტის, ავაზის დამორჩილებას (დანტესაც „ღვთაებრივ კომედიაში“  სულიერი განვითარების გზაზე მგელსა და ლომთან ერთად, ლეოპარდიც გადაეღობება). მხატვრულად საინტერესოდ და ოსტატურადაა დახატული ეს ბრძოლები. გმირი  ხან იმარჯვებს, ხან მარცხდება: ჩემი მეობა შელახულია. სამარცხვინო გრძნობების მონა ვარ”. “ორად გავიხლიჩე”. “სიკვდილზე უძლიერესი ინსტიქტიჯაბნის და გონების მოჩვენებით ძლიერებას ნიღაბს ხდის. რომანში ერთგვარი დეტექტიური ხერხიცაა გამოყენებული მარიას აგენტობაზე ეჭვის თვალსაზრისით.

სიეზმანის ოჯახში ერთმანეთს ხვდებიან ექიმი და ლომოური და მსჯელობენ როგორც პოლიტიკურ, ასევე, უმთავრესად ფილოსოფიურ-რელიგიურ თემებზე. ამ მსჯელობებზე რომანში დიდი აქცენტია გაკეთებული. მიხეილ ჯავახიშვილმაჯაყოს ხიზნებშიმსგავს თემებზე სასუბროდ თეიმურაზს მოპაექრედ ნახუცარი ივანე დაუყენა. ლომოურიც ოდნავ სქემატური სახეა, რადგან ის მხოლოდ ბნელი ფონია, გმირის შიდა მხარეა ზედაპირზე წამოტივტივებული.

საინტერესოა ლომოურის აფორისტული გამონათქვამები: “თავისუფლად რომ ვაზროვნებ, პოლიტიკაში ამიტომაც არ ვერევი”. მის მიერ რევოლუციის კრიტიკას (“ეგ თქვენი რევოლუციაც ისეთივე წყლის ნაყვაა, როგორც კაცობრიობის მთელი ისტორია”...) მოჰყვება თანასწორობის იდეის აპოლოგია_ “ვინ გამოიცნოს, როგორ და რისთვის შექმნა უფალმა ყოველი ჩვენგანი თავისივე მსგავსად, თუკი თანასწორობა არ ექნებოდა ნიმუშად”.…

ლომოური, უმეტეს ინტელექტუალთა მსგავსად, ნიჰილისტია, ცინიკოსი და ტრადიციულ ღირებულებათა უარმყოფელი, ერთგვარი მეფისტოფელური სახე. ქართველებს სიზარმაცეს უკიჟინებს; “ტექნიკური პროგრესი გვეხამუშებაო, მოძალადეები ვართ, ყოველი ჩვენგანი  თავის ბუნებაზე ძალადობსო. ლომოური ამბობს, რომ ნიცშე წაუკითხავს. ეს უთქმელადაც იგრძნობა მის საუბარში. მისთვისაც  ადამიანი ავადმყოფი ცხოველია, რომლის ევოლუცია ჯერ არ დასრულებულა. ეს სენი კი ნიჰილიზმია. მისთვის მიუღებელია ადამინის ოქცევა ცივილიზაციის მიერ შემოთავაზეულ მორალურ ღირებულებათა მარწუხებში. იგი მეტაფიზიკურ სკეტიკოსად მიიჩნევს თავს და სწამს სიცოცხლე ღმერთის გარეშე, იგირაფრობის მაღიარებელიტრაგიკული, მარტოსულია. იგი თავისებურად იაზრებს სახარებისეულ ამბებსმისი  მტკიცებით, ჯვარცმის შემდეგ მოციქულებმა შვებით ამოისუნთქეს, რადგან აღარავინ მოუწოდებდა, იფხიზლეთო, იუდასა და პეტრეს ქცევა ესახება პარადიგმებად: “თითოეული ჩვენგანიც ამ ორ არჩევანს შორის მერყეობს: ან გასცეს თავისი ღმერთი, ან უარყოსო”.

რომანში ცივილიზაცია და რწმენა დახატულია როგორც ცეცხლი და ყინულივით შეუთავსებელი. ეს აწამებს ბარჯაძეს და საფიქრალს უჩენს.  ლომოური წამოსწევს წინ თემას ილუზიისა და სინამდვილის ურთიერთმიმართების შესახებაც. ეს მწერლის მთავარი საფიქრალია. პერსონაჟის მსგავსად, თვითონაც  “ნაკითხია და თითოეულ საგანსა თუ მოვლენას აუცილებლად ლიტერატურულ შესატყვისს მოუძებნის... თითქოს განუზრახავს, ქვეყნიერება მხოლოდ ლიტერატურულ ფაქტად აქციოს”.

ცხოვრება, ქვეყნიერება, მწერლისთვის მეტატექსტია_ რომელშიც ჩაწერილია სხვა ტექსტები. ზურაბ ლავრელაშვილი თავის პერსონაჟებსაც სწორედ ამ მეტატექსტის კონტექსტში წარმოაჩენს.

სიმბოლო ერთგვარი ხიდის როლს ასრულებს რაციონალურ სამყაროსა და მისტიკურ სამყაროს შორის (იური ლოტმანი, „სიმბოლო კულტურის სისტემაში), ამიტომ მწერალი ხშირად მიმართავს სიმბოლოებს. რომანში გმირი მიატოვებს ყველაფერს და მთებისკენ გარბის. სიმბოლურად, ეს ნიშნავს, რომ ბუნებაში უნდა დასრულდეს მისი სულის მეტამორფოზა, თუმცა გმირის ტანჯვა არ მთავრდება სრული სინათლის მიღწევით. ბრძოლა უნდა გაგრძელდეს და ეს არის სწორედ მღვიძარებაროდესაც პერსონაჟი ბოლოს ტყისკენ აღმართს აუყვება, იგი ნაცნობ ადგილას საყდარს ვეღარ დაინახავს, ის მან ახლიდან უნდა ააგოს თავის სულში.   სიფხიზლე ტკივილთანაა დაკავშირებული. ცნობილ მითში პრომეთეს არწივი ღვიძლს უკორტნის, რომ მღვიძარე იყოს. ეს მისი სასჯელია. ბარჯაძე გრძნობს, როგორ ღვივდება მის სულში სიცოცხლისა და თავისუფლების მცენარე, ამიტომაც აღარც ლოდინისა და აღარც დამარცხების აღარ ეშინია: “რაც უნდა გადამხდეს, ვიცი, რომ ის მოვა. ვისაც სახელი არა აქვს. ვინც ჩვენ გვგავს და ენზე მეტია”. რომანის მთავრი სათქმელიც ესაა: მწერალს სჯერა და მკითხველსაც არწმუნებს: “სიბნელეში სინათლე იმალება. სინათლე უნდა დაინახო. ამისთვის უნდა იფხიზლო”.

 

 




-------------------------------------------------------

დაბეჭდილია, წყარო: https://mastsavlebeli.ge/?p=37989