Translate

Tuesday, February 23, 2016

როგორ აღფრთოვანდა გრიგოლ რობაქიძის „გველის პერანგით“ შტეფან ცვაიგი

როგორ აღფრთოვანდა გრიგოლ რობაქიძის „გველის პერანგით“ შტეფან ცვაიგი
როგორ აღფრთოვანდა გრიგოლ რობაქიძის „გველის პერანგით“ შტეფან ცვაიგი
„თბილისელები“, 18 ნოემბერი, 2010 წელი

2014-03-02 10:53:21

გრიგოლ რობაქიძე განსხვავებული ნიჭისა და ბედის ადამიანი იყო. სამწუხაროდ, ბოლშევიკური რეჟიმის სისასტიკემ ის სამშობლოს მოაშორა და ემიგრანტის მწარე და მტანჯველი ცხოვრება არგუნა. აქაც და უცხოეთშიც (ჯერ გერმანიაში და მერე შვეიცარიაში) ის მხოლოდ საქართველოზე ფიქრით ცხოვრობდა, თავის შემოქმედებაში წარმოაჩენდა ქართველი ერის კულტურის განსაკუთრებულობას, მის ტრადიციებს, აწმყოსა თუ მომავალს.

იყო თუ არა ნამდვილად ჰიტლერი და მუსოლინი რობაქიძის „ცდუნება“ და რა იყო ამ უკანასკნელის მიმართ ყველაზე დიდი ბრალდება, ამას დღევანდელ ინტერვიუში ჩვენი რესპონდენტი ფილოლოგიის მეცნიერებათა დოქტორი, შოთა რუსთაველის სახელობის ლიტერატურის ინსტიტუტის მთავარი მეცნიერი თანამშრომელი, მეოცე საუკუნის ლიტერატურის, მათ შორის, გრიგოლ რობაქიძის შემოქმედების მკვლევარი მაია ჯალიაშვილი გვესაუბრება:


- გრიგოლ რობაქიძეს ჩვენშიც და უცხოეთშიც მედიდური ბუნების ადამიანად მიიჩნევდნენ. თვითონ მწერალი კი ფიქრობდა, რომ ეს მედიდურობა მხოლოდ და მხოლოდ „თავისი თავის რწმენას ნიშნავდა“. ასეთი იყო ბავშვობიდან გარდაცვალებამდე.

ნიკოლაუს ზომბარდტი წერს: „გრიგოლ რობაქიძე დასავლეთ ევროპასაც ზემოდან დასცქეროდა. მას ჰქონდა ევროპელების წინაშეც უპირატესობის გრძნობა, რადგან ქართველი ერი, რობაქიძის აზრით, უფრო ძველი და უფრო კეთილშობილი, თაურცოდნასთან უფრო ახლო მყოფი რასაა“. აქ გვახსენდება ერთი ეპიზოდი გრიგოლ რობაქიძის მოთხრობა „ენგადიდან“. კინოგადამღებთა ჯგუფი მიდის ხევსურეთში, მათ შორის, ერთი ქართული ენის მცოდნე, დედით ქართველი, მამით რუსი – გიორგი ვალუევი. ისინი გზაში ხვდებიან ხევსურ მგელიკა ალუდაურს, რომელსაც არ აკვირვებს არც ფოტოაპარატი და არც სხვა ტექნიკა. „მდგარიყო მის წინ ამ წამს ნაპოლეონი თუ გოეტჰე, ვერც ერთი მათგანი ვერ გამოიწვევდა მასში გაოცებას. ეჭვი არაა, იგი მათს წინაშე პატივისცემით დაიჭერდა თავს, მაგრამ, ამავე დროს, იგი დარწმუნებული იქნებოდა შინაგან, რომ სადღაც, ყოფითს ერთს არსებით მუხლში იგი მათზე მაღლა სდგას. ასეთი იყო შთაბეჭდილება, მისგან გამოწვეული. ხევსური იდგა ჩვენს წინაშე შინაგან ამაყი, ხოლო არა მედიდური“.

ნიკოს კაზანცაკი წერდა თავის რომან „ტოდა-რაბაში“: „ახლა გრიგოლ რობაქიძე წარმოდგენილი მყავს, ვით უძლიერესი სულიერი პიროვნება საქართველოსი. იგი დაახლოებით ორმოცი წლისაა. ყოველთვის ლამაზად ჩაცმული. ყურადღებას იპყრობს თავისი ფიცხელი მოძრაობით და თვალთა ცივი მზერით. მხოლოდ ფართო, თავდაჭერილი სიცილი, რომლის დროსაც მისი მშვენიერი კბილები მოსჩანან, გვიმხელს მის ვნებიანობას. გრძნობ, ხარ წინაშე იმ ადამიანისა, რომელიც თავის წმინდა გამტაცებელ ტემპერამენტს აშკარა მტკიცე ნებით იპყრობს“.

გრიგოლ რობაქიძეს, მართლაც, შთამბეჭდავი გარეგნობა ჰქონდა. მისი ფიზიკური ხატი, თუ შეიძლება ასე ითქვას, სავსებით შეესაბამებოდა მის მედიდურ, ამაყ ბუნებას. ანდრეი ბელის იგი მარმარილოს ძველ ქანდაკებას აგონებდა.

ქეთევან ამირეჯიბისთვის გაგზავნილ ნაპოლეონისსურათიან ღია ბარათზე გრიგოლ რობაქიძეს წაუწერია: „ამბობენ, მე აქ ნაპოლეონს ვგავარ, ნუთუ მართლა?!“ „ნუთუ მართლა?!“ - ეს სიტყვები აქ „დიახ“-ის ტოლფასად ჟღერს. მწერალმა სიკვდილამდე შეინარჩუნა სახის ახალგაზრდული გამომეტყველება.

ნიკოლაუს ზომბარდტი იგონებდა: „გრიგოლს ჰქონდა სტატიკური, უძრავი, ფერმკრთალი სახე, რომელიც ღრმა შავი თვალებით იყო აქცენტირებული. თვალებიც თითქოს უძრავი, სტატიკური ჰქონდა, ფრინველის თვალებს მიუგავდა, გუგები არ უჩანდა. მის ფიზიონომიას ჰქონდა რაღაც ხელოვნური, ხის გრავიურასავით სტილიზებული, რისი ორგანული ნაწილიც იყო მძლავრი, ტიპიურად ქართული ცხვირი, რომელიც მძლავრ საყვირს ჩამოჰგავდა. ძალაუნებურად იაპონური ნიღაბი მოგაგონდებოდათ, ანდა ცოტა შიშის აღმძვრელი ბაზელის მორგენშტრაიჰული სახეები - რობაქიძის ფიზიონომიას თავისებურ იერს ანიჭებდა განუშორებელი პარიკი, რომელიც არ ტოვებდა ხელოვნური ქოჩრის შთაბეჭდილებას, არამედ შიშველ თავის ქალაზე დაგლესილი კეპი გეგონებოდა... პარიკი ბრწყინავდა, როგორც შავი აბრეშუმი... წლიდან წლამდე ეცვა კარგად მორგებული ქურთუკი შავი ტვიდისგან და ღია ნაცრისფერი ფლანელის შარვალი... ქარვის კრიალოსნით, რომელსაც იგი აღმოსავლურ ყაიდაზე მუდამ თავისი მოყვანილი და კარგად მოვლილი ხორცოვანი თითებით (ფრჩხილები მანიკიურებული ჰქონდა) ათამაშებდა... თუმცა, მისგან უეჭველად ძრწოლისმომგვრელი გამოედინებოდა, მაგრამ საბოლოოდ მაინც ნდობის აღმძვრელი ჭარბობდა. რობაქიძე ცოტას, იშვიათად ლაპარაკობდა ხოლმე. ლაპარაკობდა ხორხისმიერი ღრმა ხმით, ყოველ სიტყვას თავისებურად მიადევნებდა ხოლმე დაჟინებულ, სუგესტიურ მზერას“.

მწერლობის გარდა, საქართველოში რას საქმიანობდა გრიგოლ რობაქიძე?

- გრიგოლ რობაქიძე აქტიურად იყო ჩართული საზოგადოებრივ საქმიანობაში და ძალასა და ენერგიას არ იშურებდა მის შესასრულებლად. იყო რამდენიმე კომისიის წევრი, დავალებული ჰქონდა ხელოვნების სახლის მწერალთა სასახლედ გადაკეთების საქმე, მონაწილეობდა იუბილეებისა და საღამოების ჩატარებაში, კითხულობდა ლექციებს ქართული და უცხოური ლიტერატურის შესახებ, მუშაობდა სახალხო განათლების კომისარიატში, როგორც ხელოვნების განყოფილების გამგის მოადგილე.

1929 წლის 17 ნოემბერს ჩატარდა საქართველოს პროლეტარ მწერალთა ასოციაციის პლენუმი. ბენიტო ბუაჩიძემ ისაუბრა პროლეტარ მწერალთა ამოცანებზე, ქართულ მწერლობაში გამოყო ეგრეთ წოდებული ბურჟუაზიულ-ფეოდალური მწერლობა და მათ შორის დაასახელა შალვა დადიანის, კონსტანტინე გამსახურდიას და გრიგოლ რობაქიძის შემოქმედება. აღნიშნა, რომ: „ჩვენ არ შეგვიძლია, გრიგოლ რობაქიძის შემოქმედება არ დავუკავშიროთ ბურჟუაზიულ შემოქმედებას... მე აქ შევჩერდები რობაქიძის ფილოსოფიაზე. ეს იგივე პირწავარდნილი იდეალისტური ფილოსოფიაა“.

გრიგოლ რობაქიძე ამ სხდომას ესწრებოდა, როგორც სტუმარი, მაგრამ სიტყვით გამოვიდა და შეეცადა, დაეცვა თავისი პიესა „უდეგა“, რომელსაც პროლეტარი მწერლები სასტიკად უკრიტიკებდნენ. მან აღნიშნა: „ახლა ისეთი დროა, რომ უფრო იდეოლოგიურ მხარეს აქვს მიქცეული ყურადღება, თუ გინდათ, იმავ პროლეტარული მწერლების მიერ. რასაკვირველია, როდესაც ბრძოლისა და გამწვავების ხანაა, ეს ასეც უნდა იყოს, მაგრამ იმედი გვაქვს, რომ შემდეგში ასეთივე დიდი ყურადღება ექნება მიქცეული ჩვენს ლიტერატურას მხატვრული თვალსაზრისით“.

რატომ წავიდა გრიგოლ რობაქიძე გერმანიაში?

- გრიგოლ რობაქიძე 1927 წელს გერმანიაში წავიდა ლიტერატურული საქმეების მოსაგვარებლად. ძალიან მალე კი გერმანულ ენაზე გამოიცა მისი „გველის პერანგი“, იმ დროისთვის უკვე აღიარებული ავსტრიელი მწერლის, შტეფან ცვაიგის წინასიტყვაობით. ცვაიგი აღტაცებული იყო ამ რომანით და წერდა, რომ მან „ახალი სამყარო აღმოაჩინა“. ლიტერატურისა და ხელოვნების ცენტრალურ სახელმწიფო არქივში დაცულია მწერალთა ფედერაციის მიმოწერა განათლების სახალხო კომისართან და გერმანიის გენერალურ კონსულთან, რათა გრიგოლ რობაქიძისთვის უცხოეთში ყოფნის ვადა გაეგრძელებინათ. აქვეა შუამდგომლობა მისი მეუღლის, ელენე ფიალკინა-რობაქიძის გერმანიაში გასამგზავრებლად. ამ შუამდგომლობიდან ირკვევა, რომ გრიგოლ რობაქიძე გერმანიაში თავისი ხარჯით ცხოვრობდა - იმ მცირე ჰონორარის ხარჯზე, რომელსაც „ზარია ვოსტოკა“ უხდიდა ფელეტონებისთვის და ჟურნალი „მნათობი“ - წერილებისთვის. ამ დოკუმენტში ვკითხულობთ: „კავშირი გთხოვთ, გაუგრძელოთ მას სამსახურის შვებულება სახელმწიფო კინომრეწველობაში ჯამაგირის შენახვით ენკენისთვემდე, რადგან მას მანამდე არა აქვს საშუალება მოათავოს თავისი საქმეები და, ამას გარდა, არც სხვა მატერიალური საშუალებები, რომ გაიგრძელოს იქ ყოფნა“.

ლიტერატურისა და ხელოვნების ცენტრალურ სახელმწიფო არქივში დაცულია საქართველოს მწერალთა ფედერაციის მიმოწერა გრიგოლ რობაქიძის გერმანიაში გასამგზავრებლად მეუღლესთან ერთად. ეს იყო უკვე 1930 წელს. რობაქიძე კვლავ ლიტერატურული საქმეების გამო მიემგზავრებოდა. მას, აგრეთვე, მიზნად ჰქონდა მოლაპარაკება გერმანიაში რუსთაველის თეატრის გასტროლების შესახებ (უნდა წარმოედგინათ „ლამარა“, რომელმაც მოსკოვში წარმატების შემდეგ მოწვევა მიიღო უცხოეთიდან), ასევე, ავადმყოფი მეუღლისთვისაც უნდა ემკურნალა.

გრიგოლ რობაქიძის უცხოეთში გამგზავრებას სასტიკად ეწინააღმდეგებოდა ლავრენტი ბერია, მაგრამ, სერგო ორჯონიკიძის ნებართვით, მწერალი მაინც გაემგზავრა. ბერიამ რუსთაველის თეატრი გასტროლებზე არ გაუშვა. გრიგოლ რობაქიძე საქართველოში ბრუნდებოდა, მაგრამ ვარშავაში შეხვედრია ვიღაც კაცი და გაუფრთხილებია, არ ჩახვიდე საქართველოში, თორემ უმალ დაგაპატიმრებენო. მწერალი უკან აღარ დაბრუნებულა.

გერმანიაში მისი დარჩენის შემდეგ, 30-იან წლებში, მწერლის მიმართ დაიწყო ცილისწამება - იგი ფაშისტად, კონტრრევოლუციონერად, მოღალატედ და მტრად გამოაცხადეს. 1935 წლის 19 აპრილს შედგა საქართველოს მწერალთა კავშირის პრეზიდიუმის სხდომა, სადაც განიხილეს განცხადება გრიგოლ რობაქიძის შესახებ. ხანმოკლე კამათის შემდეგ კი დაადგინეს: „სრულიად საქართველოს საბჭოთა მწერლების კავშირის პრეზიდიუმმა განიხილა რა ფაშისტ გრიგოლ რობაქიძის გამცემლური მუშაობის შესახებ, მწერალთა ერთი ჯგუფის განცხადება, რომელსაც ერთსულოვნად შეუერთდა საქართველოს საბჭოთა მწერალთა კავშირის მთელი აქტივი, დაადგინა, ეთხოვოს ს.ს.ს. რ. ცაკის პრეზიდიუმს, რათა გრიგოლ რობაქიძე, როგორც აშკარა მტერი ჩვენი ქვეყნის მშრომელი ხალხისა, თვალთმაქცურად გადასული კონტრრევოლუციონურ, ფაშისტთა ბანაკში, გამოცხადებულ იქნას სოციალისტური სამშობლოს მოღალატედ და ჩამოერთვას მას საბჭოთა მოქალაქეობა, აქედან გამომდინარე, ყველა შედეგის განხორციელებით“.

მუშიშვილი გრიგოლ რობაქიძის წინააღმდეგ დაწერილ წიგნში „გველის პერანგოსანი“ (თბ. 1934 წ. გვ. 44) წერდა: „გველმა პერანგი გამოიცვალა. გველმა თავისი თავი დატოვა. მოიხსნა და გადააგდო. გველი იცვლის პერანგს, მაგრამ, არა საკუთარ არსებას – გველი გველად რჩება მაინც, უფრო საშიშ, გაახალგაზრდავებულ გველად. მიხაკისფერი ყანწით - ფაშისტური დაღით მკერდის შუაგულზე - სვამს გრიგოლ რობაქიძე გერმანული ფაშიზმის, მისი დამპალი კულტურის, რასიული იდეოლოგიის სადღეგრძელოს“. კომუნისტური პარტია მარტო ლანძღვა-გინებით არ კმაყოფილდება. ადამიანთა შორის უნდა დათესოს სიძულვილი, მტრობა და შუღლი. გრიგოლ რობაქიძის გულითად მეგობრებს, ცისფერყანწელებს - ვალერიან გაფრინდაშვილს, პაოლო იაშვილს, ნიკოლო მიწიშვილს, ტიციან ტაბიძეს ხელისუფლება აიძულებს, გამოვიდნენ გრიგოლ რობაქიძის წინააღმდეგ და აი, 1935 წლის „მნათობის“ მეოთხე წიგნში ქვეყნდება მათი მიმართვა სრულიად საქართველოს საბჭოთა მწერლების კავშირის პრეზიდიუმისადმი. მიმართვაში ნათქვამია, რომ საბჭოთა კავშირმა განსაცვიფრებელი გამარჯვება მოიპოვა მრეწველობის, სოფლის მეურნეობის, კულტურის ყველა დარგში. ეს აცოფებს კაპიტალისტურ სამყაროს და კიდევ უფრო გაბოროტებით ებრძვის სოციალიზმს. ასეთ დროს ქართველი მწერლების რიგებს მოღალატურად ტოვებს და როზენბერგის ბანდებს ეკედლება ერთი ქართველი მწერალი, რომლის სახელი ამიერიდან ხდება სამარცხვინოდ ყოველ საბჭოთა მწერლისა და მოქალაქისთვის. ეს მწერალი გრიგოლ რობაქიძეა“ (აკაკი ბაქრაძე, „კარდუ“).

1962 წლის აპრილში გრიგოლ რობაქიძემ წერილი გამოუგზავნა საქართველოს მწერალთა კავშირის პირველ მდივანს, ირაკლი აბაშიძეს, რომელშიც ვკითხულობთ: „საქართველოში მე არ მახსენებენ: თუ „ვერ“ მახსენებენ. ღმერთი, რჯული! მე არავის ვეძალები, მახსენოს მაინცადამაინც. ვინც მე მიცნობს, უმალვე დაიჯერებს ამას. ვერ გამიგია მხოლოდ ერთი რამ: რუსეთში ივან ბუნინის ნაწერებს ათიათასობით აქვეყნებენ – საქართველოში გრიგოლ რობაქიძის სახელის ხსენებასაც გაურბიან. დავიჯერო, ბუნინი ჩემზე უფრო ნაკლები „ანტი“ იყოს! („ანტი“ - არ უნდა ამას განმარტება)“.

როგორც ცნობილია, თავის დროზე ყველაზე დიდ ბრალდებად გრიგოლ რობაქიძეს ჰიტლერსა და მუსოლინიზე პატარაწიგნაკების გამოქვეყნებას უყენებდნენ.

- ამის თაობაზე დღესაც გაიგონებთ განსხვავებულ მოსაზრებას. ზემოთ ნახსენებ წერილში გრიგოლ რობაქიძე წერდა: „გავიგე, მანდ ჰგონიათ თურმე: თითქო მე ჰიტლერიანი ვყოფილიყვე. აქ ორი ფაქტია მხოლოდ: 1. ერთმა მსოფლიო ცნობილმა ორგანიზაციამ მაცნობა (7.6. 1955) ერთს ამბავთან დაკავშირებით, რომ ჩემს წიგნაკს იგი არ თვლის „ნაცისტურად“. 2. მე რომ ჰიტლერიანი ვყოფილიყავი, მაშინ არ ვიქნებოდი გესტაპოს ზვერვის ქვეშ მოქცეული 1941 წლის ივნისის შუა რიცხვებიდან ომის ბოლომდე“.

გერმანიაში მცხოვრებმა ქართველთა სათვისტომომ ჟურნალ „ბედი ქართლისაში“ გამოაქვეყნა განცხადება, რომელშიც წერია: „უფლისა და ერის წინაშე ვაცხადებთ და ვაღიარებთ, რომ გრიგოლ რობაქიძეს არასდროს და არსად არავითარი ურთიერთობა ან კავშირი „მესამე რაიხის“ მესვეურებთან, ანდა პარტიის ხელმძღვანელებთან არ ჰქონია და არც ერთ მათგანს პირადად არ იცნობდა“ .

გრიგოლ რობაქიძე წერდა: „ადოლფ ჰიტლერი, უცხოელი პოეტის მიერ დანახული“, დაწერილი 1938 წელს გამოცემული 1939 წელს არაჩვეულებრივი ბიოგრაფიული პორტრეტი, უფრო მეტად არის ხატი, ნორდულ-გერმანულ სივრცეში დანახული. „მუსოლინი“ ეს წიგნი მსგავსი ხასიათისაა, როგორც წიგნი ფიურერზე, მხოლოდ იმ განსხვავებით, რომ აქ წარმოდგენილი პირი ატლანტურ-ხმელთაშუაზღვისპირა სივრცეშია განხილული“.

აკაკი ბაქრაძის აზრით, „ჰიტლერი“ და „მუსოლინი“ რობაქიძის „ცდუნება“ იყო, თუმცა, არსებითი და საგულისხმო ის არის, რომ გრიგოლ რობაქიძემ იშვიათი შორსმჭვრეტელობით დაინახა ბოლშევიზმის არსი, ამოხსნა მისი მოქმედების მექანიზმი, მაგრამ ვერ მოახერხა ასეთივე ძალით ჩასწვდომოდა ფაშიზმსა და ნაციზმს. ეს მისდამი კეთილად განწყობილ ადამიანებს აკვირვებდათ. ლენინშიც, სტალინშიც, ჰიტლერშიც, მუსოლინიშიც მას იპყრობდა პიროვნება, უშუალოდ, მის შუაგულში აღებული. მისთვის ისინი უფრო მითოლოგიური პერსონაჟები იყვნენ, ვიდრე მეოცე საუკუნის რეალური ადამიანები. მწერალს აინტერესებდა მხოლოდ პიროვნებანი და არა ნაციზმი ან ფაშიზმი.

ემიგრაციაში ყოფნის განმავლობაში სულ გერმანიაში ცხოვრობდა მწერალი?

- გრიგოლ რობაქიძე ემიგრაციაში ჯერ გერმანიაში ცხოვრობდა, შემდეგ კი 1945 წლიდან, შვეიცარიაში, ჟენევაში და იქვე გარდაიცვალა 1962 1 ნოემბერს. შემდეგ, 1976 წელს, ქართველი ემიგრანტების - ნინო და კალისტრატე სალიების თაოსნობით, საფრანგეთში, პარიზის მახლობლად, ლევილის სასაფლაოზე გადაასვენეს.

1963 წლის 28 სექტემბერს გრიგოლ რობაქიძის დამ, ლიდია რობაქიძემ, განცხადებით მიმართა საქართველოს მწერალთა კავშირს, რათა აღედგინათ „მწერლის სახელი და შრომები“. ლიტერატურისა და ხელოვნების ცენტრალურ სახელმწიფო არქივში დაცულია დოკუმენტები, რომლებიც 1966 წელს გრიგოლ რობაქიძის რეაბილიტაციის შესახებ მოგვითხრობს.

გრიგოლ რობაქიძემ ანდერძად დაიბარა: „ჩემი ნატვრაა: როცა მე ამ სოფლად აღარ ვიქნები, მოდიოდეს ვინმე ქართველი დედა ყოველ წელს მცხეთას, მწიფობის, ჩემი დაბადების თვეში. სანთელს აანთებდეს ამ პაწია სალოცავის წინ და ლოცვით ახსენებდეს ჩემს სახელს. მეტს არას ვთხოვ საქართველოს“.


წყარო:http://for.ge/view.php?for_id=30980&bloger_id=22&cat=12

Sunday, February 14, 2016

დროისა და სივრცის გადალახვა

მაია ჯალიაშვილი
დიდებული პოეტების თარგმნა ყოველთვის ზეიმია ქართველი მკითხველისთვის.
ამგვარი ზეიმის მონაწილედ გვაქცია პოეტმა ბათუ დანელიამ, რომელმაც შესანიშნავად თარგმნა ბორის პასტერნაკისა და იოსიფ ბროდსკის ლექსები (ბორის პასტერნაკი "იური ჟივაგოს ლექსები", გამომც. "შემეცნება" თბ. 2009; იოსიფ ბროდსკი "ბროლის კუნძული", საგამომცემლო სახლი "ინოვაცია", თბ. 2011).
ეს პოეტები დიდი ხანია შეიყვარა ქართველმა მკითხველმა, რადგან მათი პოეტური სამყაროები, განსხვავებული და თავისთავდი, სავსეა სიცოცხლის მრავალფეროვნებით, თავისუფლების წყურვილითა და რწმენით. მათი პოეზია სუფთა ჰაერივითაა, რომლის ჩასუნთქვა გიადვილებს ჯანმრთელ სულიერ არსებობას. ეს პოეზია მკითხველს აღავსებს დიდი ენერგიით, რომელიც აუცილებელია ცხოვრებისეულ წინააღმდეგობათა გადასალახავად. გადამდებია ამ პოეზიის მეამბოხური სულისკვეთება ყოველივე ანტიჰუმანურის წინააღმდეგ, ეს პოეზია მკითხველს საკუთარი თავისა და ღვთის ძიებისაკენ უბიძგებს.
ამ ორი დევნილის, შეურაცხყოფილის, თანამემამულეთაგან უარყოფილი მწერლის შემოქმედება იქცა რუსული ლიტერატურის კლასიკად. თუ ვინმეს სურს, ჩასწვდეს რუსეთის სულს, მან სწორედ ამ შემოქმედთა ნაწარმოებები უნდა გაიცნოს უპირველესად.
დიდი განსხვავების მიუხედავად, ორივე პოეტისთვის საერთოა სიტყვის სიყვარული. სიტყვა ღმერთი და სიცოცხლეა, ამიტომაცაა მათი პოეზია შთამბეჭდავი. მათი ლექსები ირეკლავენ ადამიანურ სითბოსა და სინაზეს, სისასტიკესა და გულგრილობას, დემონურისა და ანგელოსურის ჭიდილს. ყოველივე ეს კი წარმოჩენილია საოცარი მხატვრული სახეებით, მუსიკალურობითა და ფერწერულობით.
ამიტომაც ბუნებრივია ეჭვი, რომელიც გასჩენია მთარგმნელს: "განა შეიძლება, სრულყოფილად თარგმნო ლირიკული პოეზია - სხვისი სუნთქვა და გულისცემა, სხვისი ალერსი და ტკბობა, სხვისი სიხარული და მწუხარება?!"
პოეტის წრფელი გულდაწყვეტა იგრძნობა ამ სტრიქონებში. მართლაც, შეუძლებელია სრულყოფილი თარგმნა. პოეზია ხომ მხოლოდ აზრი და ემოცია არ არის?!
პოეზია ის დილა თუ საღამოა, როცა ლექსი შეიქმნა, ის წვიმაა, პოეტის მზერას რომ ასველებდა წერისას, ის სიოა "სარკმლით მონაქროლი", იასამნის ნელსურნელებით გაჟღენთილი... სიტყვათა ექოებია, ერთმანეთთან დაწყვილებისას გამკრთალი.
პოეზია სრულყოფილად არ ითარგმნება, ამიტომაცაა, რომ იშვიათია დედნის შესატყვისი პოეტური თარგმანები. ტიციან ტაბიძისადმი მიწერილ ერთ წერილში ბორის პასტერნაკი წერდა: "მართლა მოგეწონათ? მე კი მეეჭვება: ყოველგვარი თარგმანი, უხეიროც და კარგიც, ერთგვარი ძალადობაა დედნის მიმართ. ჩემი თარგმანი პირველთა რიგს უფრო მიეკუთვნება. ალბათ, დაგიმახინჯეთ ლექსები".
მხოლოდ კარგ პოეტს შეუძლია შექმნას ილუზია, რომ მისი თარგმანი ზუსტად ირეკლავს დედნისეულ გულისცემას. მხოლოდ კარგ პოეტს აქვს განცდა, რომ, მიუხედავად დიდი ძალისხმევისა, სრულყოფილებამდე შორია და მხოლოდ იდეალური თარგმანისკენ სწრაფვა შეგაქმნევინებს ღირებულს.
ასეთია ბათუ დანელიას თარგმანები. თვითონ მას საოცრად აქვს გამახვილებული სიტყვის არსში წვდომის უნარი, ამაზე მეტყველებს მისი პოეზია, მაგრამ ერთია, როდესაც მშობლიური ენის კარნახით ქმნი, საკუთარ წინაპრებსა და ფესვებს აყურადებ, მეორეა, როდესაც სხვის სამყაროს თარგმნი, სხვის გულისცემას "იმეორებ".
იოსიფ ბროდსკი და ბორის პასტერნაკი განსხვავებული სტილის შემოქმედნი არიან. სხვადასხვაგვარია მათი პოეტური აზროვნების სიმბოლიკა, მათი ლექსიკა, მათი დამოკიდებულება ენასთან, ლექსთწყობის ფორმები, რითმა და რიტმი.
რა თქმა უნდა, იყო საშიშროება, რომ ქართულ ენაზე ისინი ერთმანეთს დამსგავსებოდნენ, რადგან ერთი პოეტი თარგმნიდა (რაც ხშირად ხდება ხოლმე), მაგრამ ყველაზე დიდი გამარჯვება ბათუ დანელიასი, როგორც მთარგმნელისა, სწორედ ისაა, რომ მან შეძლო მათი სტილური თავისთავადობის შენარჩუნება.
იოსიფ ბროდსკის თარგმანებისთვის შერჩეულია მისი პოეზიისთვის დამახასიათებელი ხელწერა, ბორის პასტერნაკის პოეტური მეტყველებისთვის - განსხვავებული მანერა.
ვფიქრობთ, ბათუ დანელია ჩასწვდა ორივე მწერლის შინაგან სამყაროებს, გაითავისა მათ ლექსებში წარმოჩენილი ტკივილი თუ სიხარული და მოძებნა აზრისა და ემოციის გამოხატვის ფორმები.
ერთადერთი, რაც ძალიან ბათუ დანელიასეულია, ეს არის ანჟამბემანები. იგი ანჟამბემანის დიდოსტატია. სტრიქონიდან სტრიქონში ისე გადაედინება აზრი და ემოცია, ამოსუნთქვას ვერ ასწრებს მკითხველი.
"აქ შეიძლება შეურიგდე სიცოცხლეს ჯერაც
გასავლელს - წილადს და გავლილის ლტოლვასაც ზარით
დასასრულისკენ, რაც წააგავს მთელს, ხოლო ბგერა
ამოღებული ლანჩის წვერით - არია არი" (იოსიფ ბროდსკი, "რომაული ელეგიები", ქ||).
"ნაჩურჩულევი ძლივს ესმოდათ, მაგრამ ქარიანს
ვერ აბრალებდნენ ჟამს და უცებ სიამე მოგვრილ
ერთ მოგვს ვიღაცა შეეხო და მობრუნდა მოგვი
და ღია კარში დაინახა: ქალწულ მარიამს,
როგორც სტუმარი, ისე ჭვრეტთა ვარსკვლავი შობის" (ბორის პასტერნაკი, "ქრისტეშობის ვარსკვლავი").
ორივე პოეტი ნობელიანტია, თუმცა პასტერნაკს უარი ათქმევინეს პრემიის მიღებაზე (1958 წ.), ბროდსკის კი პრემია 1987 წ. გადასცეს. სანობელო ლექციაში წარმოჩნდა მისი რწმენა მხატვრული ლიტერატურის გარდამქმნელი და გამაკეთილშობილებელი ძალისა. იგი ფიქრობდა, რომ "პლატონური მნიშვნელობით უნდა აიხსნას დოსტოევსკის შენიშვნა, რომ "მშვენიერება იხსნის სამყაროს", ან მეთიუ არნოლდის გამოთქმა, რომ "ჩვენ პოეზია გადაგვარჩენს". "სამყაროს გადარჩენა ალბათ უკვე შეუძლებელია, მაგრამ ცალკეული ადამიანისა ყოველთვის შეიძლება". მისი აზრით: "ჩვენს ხელისუფალთ იმის გათვალისწინებით რომ ვირჩევდეთ, თუ რა წაიკითხეს და არა იმის მიხედვით, ვინ როგორი პოლიტიკური პროგრამა შემოგვთავაზა, ქვეყნად ნაკლები სადარდელი იქნებოდა", ან კიდევ: "დიკენსის წამკითხველს თავისივე მსგავსის მოკვლა უფრო გაუჭირდებოდა, ვიდრე მას, დიკენსი რომ არც გაუგია". ამგვარი თვალსაზრისი კი ეფუძნებოდა მის მიერვე ფორმულასავით ჩამოქნილ რწმენას: "ესთეტიკა ეთიკის დედაა".
ბორის პასტერნაკის სახელი განსაკუთრებით ძვირფასია ქართველთათვის. ცისფერყანწელთა ერთგულმა მეგობარმა დიდი ღვაწლი დასდო ქართული პოეზიის პოპულარიზაციას. პოეტი რამდენჯერმე იყო საქართველოში, განსაკუთრებით დაუმეგობრდა ტიციან ტაბიძის ოჯახს და ხშირად წერდა წერილებს. ამ წერილების ნაწილი დაბეჭდილია ნინო ტაბიძის შესანიშნავი მოგონებების წიგნში "ტიციანი და მისი მეგობრები".
პასტერნაკმა თარგმნა ვაჟა-ფშაველას "გველის მჭამელი", ნიკოლოზ ბარათაშვილი, აკაკი წერეთლის პოეზია. ტიციან ტაბიძის, პაოლო იაშვილის, ვალერიან გაფრინდაშვილის, გიორგი ლეონიძის, კოლაუ ნადირაძის და სხვათა ლექსები. საქართველოთია შთაგონებული მისი წიგნები: "მეორედ დაბადება", "ლექსები საქართველოზე, ქართველი პოეტები".
მის ლექსებს ქართველებიც თარგმნიდნენ: სიმონ ჩიქოვანი, თამაზ ჩხენკელი, მორის ფოცხიშვილი, ვახუშტი კოტეტიშვილი, ირაკლი სურგულაძე, თედო ბექიშვილი, ტარიელ ჭანტურია, ჯემალ აჯიაშვილი, ანდრო ბუაჩიძე...
მისი პროზაული შედევრი "ექიმი ჟივაგო" ორჯერ ითარგმნა (აკაკი ბრეგაძე, ნოდარ ნონიაშვილი).
ბორის პასტერნაკის "ექიმი ჟივაგოს ლექსების" ბათუ დანელიასეული თარგმანები გამოირჩევა აზრის გადმოცემის დახვეწილობითა და მუსიკალურობით.
ყველასთვის ცნობილია ბორის პასტერნაკისთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი რომანის, "ექიმი ჟივაგოს", ბედი. საბჭოეთში ეს წიგნი დაბეჭდვამდე აკრძალეს, ამიტომაც პირველად იტალიაში გამოიცა და მალე მსოფლიო აღიარება მოიპოვა. ექიმი ჟივაგო, პოეტი და ექიმი, პასტერნაკის ალტერ ეგო, უკეთილშობილესი ადამიანი, რომანტიკოსი, სიყვარულის მაღმერთებელი ბოლომდე პოეტად დარჩა. რომანის ბოლოს დართული მისი ლექსები წარმოაჩენენ იური ჟივაგოს სულიერ ცხოვრებას.
რომანში, როდესაც ქარტეხილებს გადარჩენილი ჟივაგო საყვარელ ლარასთან ერთად დროებით ვარიკინოში განმარტოვდება, რათა უკანასკნელი პაემანი მოეწყოთ, გამოთხოვებოდნენ ოცნებებს, ჟივაგო ლექსების წერას დაუბრუნდება. საოცარი გატაცებით წერდა. და "იგრძნო აღმაფრენა". ვფიქრობთ, იმ სულისკვეთების გახსენება, რომელიც ჟივაგოს ლექსების წერისას ჰქონდა, დაგვეხმარება ჩავწვდეთ მისი ლექსების არსს. იგი გრძნობდა, ლექსების წერისას შემოქმედების წარმმართველ ძალთა თანაფარდობა ირღვეოდა, ყირამალა დგებოდა. ამ შემთხვევაში, მთავარი ადამიანი და მისი სულის მდგომარეობა კი არ იყო, რომლის ასახვასაც აპირებდა, არამედ, უპირველესად, მშობლიური ენა, რომლითაც სურდა, "გულისნადები დაეგვირისტებინა". მისთვის ენა იყო "სილამაზისა და აზრის სასუფეველი". თუ მიენდობოდი ენას, ის თვითონ გადააქცევდა ყოველივეს მუსიკად. ამიტომაც იყო, რომ ჟივაგო ლექსების წერისას საოცარ ნეტარებას განიცდიდა. ამიტომაც მოჩქეფდა მძლავრ ნიაღვრებად ჟივაგოს ლექსებში ფერი და მუსიკა.
სწორედ ეს ფერადოვნება შეუნარჩუნა ბათუ დანელიამ ამ ლექსებს, რომლებიც გამსჭვალულია სიცოცხლის დაუშრეტელი ენერგიით. ეს ენერგია იბადება ღვთის "ხილვის" დიდი წყურვილიდან. ეს განწყობილება ირეკლება ლექსებში: "ვნების კვირას", "ქრისტეშობის ვარსკვლავი", "მაგდალინელი", "გეთსიმანიის ბაღი" და სხვ.
"გარშემო ჯერაც ღამე ხასხასებს,
ჯერაც ვერაფრით დათვლი ვარსკვლავებს,
ჯერაც დუმს ზეცის ყველა სართული,
ღამეს დრო კიდევ დარჩა წასვლამდე,
და ზოგჯერ რომ არ განზე მიხედვა,
მიწა ფსალმუნის კითხვით გართული,
აღდგომის მოსვლას ვერც გაიგებდა." ("ვნების კვირას").
ბათუ დანელიასთვის მთავარია, მოიხელთოს ლექსის სული და მერე შესატყვისი ფორმით გადმოსცეს, ამიტომაც ასე ცინცხლად აღწევს ჩვენამდე პასტერნაკის ხმა ქართული სიტყვებით. მას ხომ ასე ძალიან უყვარდა საქართველო.
იოსიფ ბროდსკის პოეტური ენა რუსული პოეზიისთვისაც სიახლე იყო, არატრადიციული სინტაქსი, მითოლოგიურ სახეთა სიჭარბე, ტეხილი რიტმი - ეს იყო ინტელექტუალური პოეზია, საოცრად დახვეწილი, თუმცა, პასტერნაკის პოეზიასავით გამჭვირვალე არა. თუ პასტერნაკთან შეხვედრა მაშინვე გაჯადოვებს თვალში საცემი პოეტურობით, მშვენიერების გულწრფელი თაყვანისცემით, ბროდსკის პოეზია ასეთი "სტუმართმოყვარე" არაა, აქ მეტი ძალისხმევა სჭირდება მკითხველს მასთან გასაშინაურებლად.
მიუხედავად ამისა, ბათუ დანელიამ შეძლო ბროდსკის სულიერი სამყაროს ქართულ ენაზე გადმოტანა. ამისი დასტურია ლექსები: "ძილისპირული", "რომაული ელეგიები", "ტემზა ჩელსიში", "ახალი ჟიულ ვერნი", "მეტყველების ნაწილი", "დიდი ელეგია ჯონ დონს", "ოდისევსი ტელემაქეს", "დეკემბერი ფლორენციაში" და სხვ.
"სძინავს ღმერთსაც და - დედამიწა სხვაფერობს ახლა...
ბრმაა ყველასი თვალი, ყურიც ვერაფერს ისმენს,
ეშმაც ძილშია, მასთან ერთად ომებით დაღლილ
მტრობასაც სძინავს თოვლის ველზე ინგლისურ ცისქვეშ.
მთავარანგელოზს სძინავს ბუკით, სძინავთ მხედრებსაც,
ცხენებიც ნარნარ რხევით გრძნობენ ძილისას გემოს,
ქერუბიმებიც, ჩახვეულნი, მძინარ ვედრებად
მოჩანან პავლეს ეკლესიის თაღების ქვემოთ.
ჩასძინებია ჯონ დონსა და ყველა ლექსს სძინავს,
ყველა ხატსახეს, ყველა რითმას - კარგსა და მდარეს
ვერც კი გაარჩევ... და ყველანი, ქცეულნი სპლინად,
სილაბურ ლექსში წვანან, როგორც ღრუბლებში მთვარე".
ეს არის ფრაგმენტი ლექსიდან "დიდი ელეგია ჯონ დონს", რომელშიც შესანიშნავად ირეკლება ბათუ დანელიას ოსტატობა, ზუსტად შეარჩიოს ლექსის რიტმი, რითმა და თითქმის უნაკლოდ გადმოსცეს დედნისეული სტრიქონების სული, აზრი, ფერი, მუსიკა და სურნელი. ჯონ დონი ბროდსკის საყვარელი მეტაფიზიკოსი პოეტი იყო, რომლის პოეზია თარგმნა კიდევაც.
ბროდსკისთვის ენა ამოუხსნელი მეტაფიზიკური ფენომენი იყო. ამაზე საუბრობს ის თავის შესანიშნავ ესეებში. მან გაიზიარა ოდენის ფრთიანი გამოთქმა: "დრო ენას აღმერთებს" და თვითონ უფრო გააღრმავა: "თუ დრო, რომელიც ღმერთის სინონიმია, უფრო მეტიც - ღმერთს გულისხმობს, ენას აღმერთებს, მაშინ საიდან მომდინარეობს ენა? ძღვენი ხომ უფრო მცირეა, ვიდრე მომძღვნელი? თუ ასეა, ენა ხომ არ არის დროის საცავი? სწორედ ამიტომ ხომ არ აღმერთებს დრო ენას?" ამ ღრმააზროვან კითხვებზე პასუხია ესეში "აჩრდილის თაყვანისცემა" (გია ჯოხაძის თარგმანი).
ნობელიანტი ჩესლავ მილოში ბროდსკიზე წერდა, რომ მისი პოეზიისთვის დამახასიათებელია "მეტაფორათა ქსელი, რომელიც ზოგჯერ რამდენიმე სტროფში განიტოტება, ქმნის ისეთ სალექსო კონსტრუქციას, რომლისთვისაც საჭიროა დეკლამაცია, სიმღერაც კი... პოეტის ამოცანა, როგორც ეს ბროდსკის ესმის, მემკვიდრეობის შენარჩუნებაა სამყაროში, რომელიც სულ უფრო იხრება მეხსიერების დაკარგვისაკენ. ბროდსკის საწყის ტექსტად ბიბლია უნდა მივიჩნიოთ... ის თავისუფლად იყენებს ლიტერატურულ მოდელებსა და ადამიანური ქცევის არქეტიპებს".
1991 წელს ბროდსკი გამოეხმაურა ხელისუფლების პოლიტიკით უკმაყოფილო ქართველ მწერალთა ჯგუფს. მის წერილში ვკითხულობთ; "ძვირფასო მეგობრებო! როგორც ქართული კულტურისგან ბევრი რამით დავალებული ადამიანი, თქვენ გვერდით ვარ".
აქვე უნდა აღვნიშნოთ, რომ ბროდსკის პოეზია შესანიშნავად აქვთ ნათარგმნი ვახუშტი კოტეტიშვილსა და გია ჯოხაძეს და ეს თარგმანებიც არაჩვეულებრივად გადმოსცემენ ამ პოეტის მხატვრული სამყაროს თავისთავადობას. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია გია ჯოხაძის წიგნი "მშვენიერი ეპოქის დასასრული" (ბროდსკის ლექსები, ესეები, ინტერვიუები, ლექციები).
ეს ორი დიდებული პოეტი თავისი შემოქმედებით გადალახავს დროისა და სივრცის საზღვრებს და უკვდავებას მოიპოვებს ენაში.
სწორედ ამ წყურვილს უკვდავებისას შეიგრძნობს მკითხველი მათი ლექსების ბათუ დანელიასეული თარგმანების კითხვისას.
დაბეჭდილია: გაზ. „რეზონანსი“, 09.04.2012

Wednesday, February 10, 2016

მარგინალები _ ილია ჭავჭავაძის „ოთარაანთ ქვრივის“ სწავლებისათვის

მაია ჯალიაშვილი  




კლასიკურ მხატვრულ ტექსტებს განსხვავებული კუთხით წაკითხვა და ინტერპრეტაცია აცოცხლებს.  ამ ნაწარმოებებს აქვთ განსაკუთრებული უნარი ნებისმიერ დროსა და სივრცეში აქტუალობისა. სწორედ ამგვარი მოთხრობაა „ოთარაანთ ქვრივი“.
 „ჩვენ იმნაირები ვართ, რანაირებადაც გვაქცევს სამყარო. თუ ჩვენს სულს დეტალს შევადარებთ, მაშინ სამყარო ყალიბი იქნება, რომელშიც სული ჩამოისხმება და რომლის ფორმასაც იგი ინახავს. ეჭვს გარეშეა, რომ არსებობა სამყაროსთან ურთიერთობის პროცესია“, _ წერს ესპანელი მოაზრონე ხოსე ორტეგა ი გასეტი.   ეს ურთიერთობა კი მრავალფეროვანია. ზოგი ცხოვრების დინებას მიჰყვება, ზოგი კი _ ეწინააღმდეგება. ასე იქცევა ზოგი მარგინალად და ზოგი „ადამიან-მასად“. ილიას „ოთარაანთ ქვრივში“ კარგად არის წარმოჩენილი მარგინალობის   სოციალურ-ფსიქოლოგიური ასპექტები. მარგინალობას იწვევს, ერთი მხრივ, გარკვეულ სოციალურ ფენათა შორის   დაპირისპირება, მეორე მხრივ, ერთსა და იმავე სოციალურ ჯგუფში განსხვავებულ ზნეობრივ ღირებულებათა არსებობა. ილიას პერსონაჟების მარგინალობა ხასიათდება იმით, რომ ისინი არ წარმოადგენენ მხოლოდ იმ სოციალური ჯგუფის ზნეობრივ ღირებულებებს, რომელშიც ცხოვრობენ. მათ გააჩნიათ ინდივიდუალური წარმოდგენები ყოფიერების უმთავრეს საკითხებზე, ამიტომაც მათი ურთიერთობა საზოგადოების სხვა წევრებთან არის გაუცხოებული, ხშირად დაპირისპირებული და კონფლიქტური. ამ თვალსაზრისით, „ოთარაანთ ქვრივში“ პირობითად   გამოიყოფიან ორი ტიპის მარგინალები: აქტიური და პასიური მარგინალები. აქტიური მარგინალები არიან ოთარაანთ ქვრივი და გიორგი, რომლებიც აღიქვამენ და გაიაზრებენ   რა მარგინალობას, არ ცდილობენ საზოგადოებასთან დაახლოებას საკუთარ ღირებულებათა დათმობის ხარჯზე, არამედ, პირიქით, მიისწრაფვიან საზოგადოებაში თვითდამკვიდრებისა და საკუთარი შეხედულებების გატანისკენ. სწორედაც რომ, საკუთარი იდეალების აღიარებისკენ. მათი ძალა ემყარება მხოლოდ რწმენასა და სინდისს, ერთგვარ იდეალურ იმპერატივებს, მაშინ, როდესაც საზოგადოება პიროვნებათა მხრიდან განხორციელებული „შეტევის“ მოსაგერიელებლად და თავდასაცავად ეყრდნობა და იყენებს პრაგმატულ საშუალებებს. მოთხრობაში წარმოჩენილი ეგზისტენციალური პრობლემები   სწორედ ამ მარგინალთა და საზოგადოების დაპირისპირებაში გამოიკვეთება.
ოთარაანთ ქვრივი შეგნებულად არის განზე გამდგარი   იმ საზოგადოებისგან, რომელიც მისთვის მისაღებ ზნეობრივ ღირებულებებს ვერ ან არ აღიარებს. ამიტომაც მათ შორის არის ან შიში, ან კიდევ გაუცხოება.  ბევრისთვის გაუგებარი იყო ამ ქალის საოცარი ზრუნვა არა მხოლოდ საკუთარი ღირსების, არამედ სხვათა თავმოყვარეობის დასაცავად. სოფლის ფასადურ სიკეთეს უპირისპირდება ქვრივის დაფარული, არა თვალშისაცემი, ხშირად დაუნახავი, მწარე სიტყვებს ამოფარებული სიკეთე. გიორგისაც ვერ უგებს სოფელი, ან გიჟია, ან ღვთისგან მოგზავნილიო. თავად არჩილს კი მისი სინდისნამუსიანი ქცევის ფენომენი აუხსნელად მიაჩნია და დასტურად ჰამლეტის სიტყვებს მოიხმობს, ბევრი რამ არის ამქვეყნად, ფილოსოფოსებს რომ არც კი დასიზმრებიათო.
სულ სხვაგვარად აიხსნება სოსია მეწისქვილის მარგინალობა. იგი არის პასიური მარგინალი, მას სოფელი აბუჩად იგდებს და იშორებს, როგორც მიუღებელს. ამ თვალსაზრისით, სოფელი თავის აგრესიას ახორციელებს პიროვნების მიმართ, რომელსაც თავდაცვის უნარი არ გააჩნია, მაგრამ იგი მაინც ნებაყოფლობითი მარგინალია და სოფლის გაცივებულ გულში თანაგრძნობის გაღვიძებას ცდილობს სიტყვებით: „ცოდო ვარ, ცოდო“ . ამ მოთხრობაში მარგინალიზაციის გზა ორი მიმართულებით წარიმართება, ერთი მხრივ, მარგინალი საზოგადოების ზედაპირზე, წინა რიგში, ყველას დასანახავად, პატივსაცემ, თუმცა მოსარიდებელ და გაუგებარ პიროვნებად წარმოჩნდება (ოთარაანთ ქვრივი და გიორგი), მეორე მხრივ, მარგინალი საზოგადოების ფსკერზე ეშვება და გაირიყება ცხოვრებიდან (სოსია მეწისქვილე).
ქართული ლიტერატურიდან ცნობილ მარგინალებად შეიძლება დავასახელოთ: თარაშ ემხვარი (კონსტანტინე გამსახურდიას „მთვარის მოტაცება“, დათა თუთაშხია (ჭაბუა ამირეჯიბის „დათა თუთაშხია“), თეიმურაზ ხევისთავი (მიხეილ ჯავახიშვილის „ჯაყოს ხიზნები”), ალუდა ქეთელაური და ჯოყოლა (ვაჟა ფშაველას „ალუდა ქეთელაური“ და   „სტუმარ_მასპინძელი“ … მსოფლიო ლიტერატურიდან: დონ კიხოტი (სერვანტესის „დონ კიხოტი”), თავადი მიშკინი და ნიკოლაი სტავროგინი (დოსტოევსკის „იდიოტი“ და „ეშმაკნი“), ჰამლეტი (შექსპირის  „ჰამლეტი“ ) და სხვა. მარგინალობის პარადიგმაა იესო ქრისტე, რომელიც საზოგადოებამ გაინაპირა და  მისი ახალი იდეალები საეჭვოდ და მიუღებლად მიიჩნია. მაცხოვარი თვითონვე გამოარჩევდა რჩეულებს. ასე რომ, სხვადასხვა ტიპის ქრისტიანი მარგინალები რომელიმე კუთხით   იმეორებენ იმ გზას, რომელიც მაცხოვარმა გაიარა.
რა თვისებები აქცევს ოთარაანთ ქვრივსა და გიორგის მარგინალებად?  „ოთარაანთ ქვრივში“ ზედმიწევნითაა გამოკვეთილი და ფსიქოლოგიურად დამაჯერებელი დეტალებით ახსნილ-განმარტებული პიროვნებისა და საზოგადოების რთული ურთიერთობის ცალკეული ასპექტი.  ოთარაანთ ქვრივის ზნეობა ქრისტიანული რწმენით ნასაზრდოებ და სინდისით ნაკარნახევ პრინციპებს ემყარება. ის ცხოვრობს მხოლოდ საკუთარი გულისა და გონების კარნახით და არავითარ ანგარიშს არ უწევს სოფელს, საზოგადოებას, რომლის მრავალი ნაბიჯი განპირობებულია ფარისევლობით, უსამართლობითა თუ შენიღბული ბოროტებით. მას აქვს საკუთარი, ყველასგან განსხვავებული შეხედულებები.
სოფელი აღიარებს მის ძალას, რომელიც მხოლოდ სულიერ „ძალაუფლებას” ემყარება. “ოთარაანთ ქვრივის კარ_მიდამოში” მზისა და წვიმის მეტს არავის შეეძლო გავლა ქვრივის უნებურად” . მწერალი ამგვარი ჰიპერბოლით ხაზს უსვამს, თუ რა რანგშია აყვანილი ქვრივის ნება. მისი წინააღმდეგობა მხოლოდ დაუმორჩილებელ, ადამიანზე აღმატებულ ბუნების სტიქიურ ძალებს შეუძლიათ, ან კიდევ ღვთაებრივ ინსტანციას (“მზე”). ასე რომ, ქვრივის “ძალაუფლება” ერთგვარად ზღუდავს თანასოფლელებს, რადგან ისინი მის ნებას ემორჩილებიან, ვერ არღვევენ მისი პიროვნების ნებით შემოსაზღვრულ ჩარჩოებს. იგულისხმება, რომ სხვა შემთხვევაში, სხვებთან, თანასოფლელებთან ურთიერთობაში მათთვის ამგვარი შეზღუდვა არ არსებობს. საგულისხმოა, რომ ამ დაუწერელ წესს ემორჩილებიან სოფლის ოფიციალური ხელისუფალნიც (ნაცვალი თუ იასაული). ოთარაანთ ქვრივს ყველას დასანახად წამოუმართავს თავისი დაურღვეველი და ხელშეუხებელი ციხე-კოშკი, არა ქვითკირით, არამედ ნებისყოფითა და სულიერი ძალებით ნაშენი, რაც მოწმობს მასზე, როგორც ძლიერ პიროვნებაზე. “დეე, ამას იქით იცოდნენ, რომ მე ოთარაანთ ქვრივს მეძახიანო” _ ეს არის გამოწვევა სოფლის მიმართ. ქვრივი დარწმუნებულია საკუთარ ძალებში და არ უფრთხის, რომ მარტოა და უპირისპირდება მთელ სოფელს. საკითხავია, რისი იმედით? უპირველესად, ღვთის (რომელსაც ის წარამარა არასოდეს ახსენებს) და პატიოსნების, სამართლიანობის, სიყვარულის, სიკეთის იმედით. ამ შემთხვევაში, იგი ერთგვარ იდეალისტადაც შეიძლება მოგვეჩვენოს, რომელსაც იდეის (სიკეთისა და სამართლიანობის გამარჯვების) უფრო სჯერა, ვიდრე რეალობისა. თანაც იგი ქალია, ეს კი მისგან მეტ ძალასა და ენერგიას საჭიროებს ტრადიციულ ქართულ პატრიარქალურ შეხედულებათა საზოგადოებაში, სადაც ძალაუფლების მატარებელი, ძირითადად, კაცია.
ოთარაანთ ქვრივი სოფლელთა თვალში, მართლაც, სხვანაირია, მაგრამ რა იწვევს შიშს? ალბათ, იგივე, რაც ღვთის შიშს იწვევს _ ცოდვის მხილების, ბოროტების ვერდაფარვის შიში. ოთარაანთ ქვრივის თვალი ხომ შეუმჩნეველს არ დატოვებს არაფერს გამრუდებულს _ თავისი იქნება თუ სხვისი. სწორედ ეს სხვისთვის გულშემატკივრობა აფრთხობს და აშინებს სოფელს.  თანაც, სოფელმა იცის, რომ ოთარაანთ ქვრივი თავისას ყოველთვის გაიტანს, არავის დაეჩაგვრინება, რკინის ქალამანს ჩაიცვამს, რკინის ჯოხს აიღებს ხელში და ხელმწიფემდე მივა. ეს იდიომი, რა თქმა უნდა, იმაზე მეტყველებს, რომ ქვრივი არაფერს შეუშინდება და სამართალს იპოვის. ამავე დროს, რკინის ქალამნები ქვრივის   სიმტკიცესა, დაუღლელობასა და შეურყევლობაზე მიანიშნებს, რკინის ჯოხი კი ღვთის სჯულზე, როგორც ეს მეორე ფსალმუნის მეცხრე მუხლშია ნათქვამი: “ჰმწყსნე იგინი კუერთხითა, რკინისაითა”. წმიდა მამათა განმარტებით, “კუერთხ რკინისა ეწოდების მცნებათა სჯულისათა, რამეთუ ყოველივე ბრძანება ღვთისა ძლიერ არს, ვითარცა რკინა, და შემმუსვრელ წინააღმდგომთა მისთა” (“ფსალმუნთა განმარტება ” , წიგნი I, თბ. 1996, გვ. 8). ასე რომ, ქვრივის ქადილი საღვთო სჯულის კანონს ეყრდნობა.
რას ერიდებიან სოფლელები, რატომ მათაც არ იარეს გუბერნატორამდე? პირველ რიგში, რა თქმა უნდა, ეს არის შიში ხელისუფლების მიმართ (გზირი, დიამბეგი, იასაული _ სახელმწიფოს ძალადობას ახორციელებენ და მის ნებას განასახიერებენ. მეორე რიგში, ეს არის შიში მასზე აღმატებულის (ძალაუფლებრივი თუ ქონებრივი თვალსაზრისით) მიმართ. მესამე რიგში, ეს არის ლაჩრობა, სიმხდალე ადამიანებისა, რომელნიც ღირსების შელახვას იოლად ეგუებიან და არ ცდილობენ წინააღმდეგობის გაწევას.
ოთარაანთ ქვრივი ამ სამივე შიშს გადალახავს და, ამასთან ერთად, ამსხვრევს საყოველთაოდ აღიარებულ შეხედულებას ფულის ყოვლისშემძლეობაზე. “ფული რა არის? ხელის ჭუჭყია”. ამგვარად, ფულის ჭუჭყთან გაიგივებით ის მთლიანად უარყოფს მას, როგორც ადამიანური ღირსების „საზომს“. თუმცა მისი საზოგადოებრივი ფუნქცია და ღირებულება კარგად ესმის („ხუთი ქისა“). ოთარაანთ ქვრივი საზოგადოების სტერეოტიპულ შეხედულებებთან მებრძოლ რაინდს ემსგავსება, ამიტომაც  შეადარეს იგი “კაბაგადაცმულ ილიას”.
ოთარაანთ ქვრივი პიროვნებაა, დარწმუნებული საკუთარ თვალსაზრისთა ჭეშმარიტებაში, სხვაგვარად, არ იქნებოდა იგი ასეთი უკანდაუხეველი. ამავე დროს, იგი სხვათა ღირსებასაც იცავს, როცა ეს სხვანი არაფრად აგდებენ ამავე ღირსებას. ამის დასტურია ეპიზოდები, რომლებშიც მოთხრობილია, თუ როგორ გაიკითხავს ქვრივი გლახა-მათხოვრებს. ის სიკეთეს ღვთის და არა ადამიანთა დასანახავად აკეთებს. პირიქით, არიდებს კაცთა თვალს. ამ შემთხვევაში, ის პირდაპირ იცავს სახარებისეულ მცნებებს.  მისმა დამამცირებელმა სიტყვებმა უნდა შეძრან გლახას გული, დაობებული და მიძინებული, გამოაღვიძონ მასში ღირსების გრძნობა. ოთარაანთ ქვრივი გლახაში ღვთის შვილს, დაცემულსა და განადგურებულს, ხედავს, გული შესტკივა და ცდილობს ფეხზე წამოყენებას, ოღონდ ამისთვის თავისებური გზა მოუძებნია, უფრო მეტი დამცირებისა და შეურაცხყოფისა. დაახლოებით, მსგავს “მეთოდს” მიმართავს შარლ ბოდლერის მინიატურის ერთი გმირი (“მივასიკვდილოთ უპოვარნი”): კაბარეში შესვლისას მათხოვარს, ჩვეულებისამებრ, კი არ ჩაუგდებს გამოწვდილ ქუდში ფულს, არამედ კარგად მიბეგვავს. მოტივაცია კი ასეთია: “თანასწორად მხოლოდ იგი უნდა ჩათვალო, ვინც დაგიმტკიცებს ამას, და თავისუფლების ღირსიც მხოლოდ ის არის, ვინც ბრძოლით მოიპოვებს ამას”. კბილებჩამსხვრეული, თვალებჩალურჯებული მათხოვარი დიდხანს ითმენს უცხოსგან ცემა-ტყეპას, მერე უცებ “გამოიღვიძებს”. “მე დავინახე, რომ ეს ნანგრევი გაცოცხლდა”, შემდეგ სიძულვილით სავსე მზერა ესროლა დამჩაგვრელს და ლაზათიანად მიბეგვა საპასუხოდ.“ ამრიგად,_ ამბობს პერსონაჟი, _ ჩემი ენერგიული წამლობით მე სიამაყე გავუღვიძე მას და დავუბრუნე იგი სიცოცხლეს”. ვფიქრობთ, ოთარაანთ ქვრივსაც რაღაც მსგავსი “წამლობის მეთოდი” აქვს. იგი მწარე, სალანძღავი სიტყვებით ამცირებს ადამიანს, რათა მასში ჩაკლული სიამაყე და თავმოყვარეობა გააღვიძოს, თუმცა ეს დიდი მსხვერპლის ფასად უჯდება, პილპილმოყრილად უთვლიან სიკეთეს.
მარგინალს უნდა სჯეროდეს, რომ თვითონ განასახიერებს ჭეშმარიტებას. რწმენა აბსოლუტური პიროვნულობისა აუცილებელია, რომ საკუთარი თავი დამოუკიდებელ სუბიექტად გაიაზრო, მაგრამ შესაძლებელია თუ არა ამგვარი აბსოლუტურობა? დეკარტი თავისი ცნობილი გამოთქმით ამას ადასტურებს: “ვაზროვნებ, მაშასადამე ვარსებობ”. შესაბამისად, თვითშემეცნება არის გზა პიროვნულობისკენ.
გიორგიც აქტიური მარგინალია, რადგან ცდილობს თავისი პრინციპების ცხოვრებაში გატანას, არ აშინებს   მარცხი, იმდენად თავდაჯერებულია. “შიში ვერ იხსნის სიკვდილსა” _მისი ზნეობის საყრდენია. იგი რაინდული ბუნებისაა, რადგან დაჩაგრულს ესარჩლება და სამართლიანობისთვის იბრძვის, ამიტომაც მისი სახის არქეტიპად აკაკი ბაქრაძემ მიიჩნია როგორც მაცხოვარი, ასევე   წმინდა გიორგი.
სოსია მეწისქვილის მარგინალობა ილიასთვის პასუხგაუცემელ, “წყევლა-კრულვიან” საკითხავად იქცა. სიმბოლურად, სოსია მეწისქვილე გამოხატავს, საზოგადოდ, ამ სამყაროში ადამიანის მარგინალობას, მის გაუცხოებას სამყაროსთან, მარტოსულობასა და მიუსაფრობას. სოსია ამიტომაც არის ერთგვარად სქემატური, ხელოვნური სახე მოთხრობისა, რადგან იგი უფრო იდეაა, რომელიც სამყაროში ადამიანის დაკარგულობას, უცხოობას წარმოაჩენს. “მართლა რომ ცოდოა,_ ამბობს ილია მასზე, მაგრამ იქვე მიაყოლებს: “მაგრამ სხვა ვინ არ არის ცოდო” . აქ შეხმიანება ჩანს პასკალთან: “რა უბადრუკნი ვართ, როცა ჩვენსავე მსგავსთა შორის დავეძებთ საშველს: ჩვენებრ უბედურნი, ჩვენებრ უმწეონი, ისინი ვერას გვიშველიან. ადამიანი მარტო კვდება, მაშასადამე, სიცოცხლეშიც მარტოსულად უნდა იცხოვროს”  _  და ეკლესიასტეს მარადიული საკითხავთან. ასე რომ, სოსია მეწისქვილე გამოხატავს “ამაოება ამაოთა და ყოველივე ამაოს” იდეას.
ოთარაანთ ქვრივი, გიორგი, სოსია მეწისქვილე, არჩილი და კესო საზოგადოების უმცირესობაა. ისინი გამოეყოფიან ადამიან _ მასას, რომლის არსი ხოსე ორტეგა ი გასეტიმ   წარმოაჩინა წიგნში “მასების აბოხი” . ეს პერსონაჟები არ არიან ისეთნი, როგორებიც   ყველანი. მათ შეუძლიათ საკუთარი თავის შეფასება. ისინი შეგნებულად ირთულებენ ცხოვრებას, რადგან უამრავ მოთხოვნას უყენებენ საკუთარ თავს და, ამგვარად, თავიანთი არსებობის აზრსა და მიზანს შეიმეცნებენ.
დაბეჭდილია: http://mastsavlebeli.ge/?p=7905


Monday, February 8, 2016

მაია ჯალიაშვილი_ შეხვედრა წიგნში



https://saba.com.ge/books/details/2545/%E1%83%A8%E1%83%94%E1%83%AE%E1%83%95%E1%83%94%E1%83%93%E1%83%A0%E1%83%90-%E1%83%AC%E1%83%98%E1%83%92%E1%83%9C%E1%83%A8%E1%83%98



წიგნში თავმოყრილია წერილები კლასიკური და თანამედროვე ქართული და უცხოური მწერლობის შესახებ. მკითხველი გაეცნობა სულხან-საბა ორბელიანის, ილია ჭავჭავაძის, ცისფერყანწელების,გრიგოლ რობაქიძის, მიხეილ ჯავახიშვილის, გალაკტიონ ტაბიძის,ჭოლა ლომთათიძის, ნიკოლო მიწიშვილის, ჯემალ ქარჩხაძის, თამაზ ბიბილურის, გივი მარგველაშვილის, ლია სტურიას, ზაზა თვარაძის, დავით ქართველიშვილის, გიორგი ლობჟანიძის, ზურაბ ლავრელაშვილის, ლელა სამნიაშვილისა და სხვა თანამედროვე შემოქმედთა მხატვრული სამყაროს თავისებურებებს, იმოგზაურებს ლიტერატურული დრო-სივრცის საოცარ სამყაროში.
ყდაზე: ავტორის ნახატი




Sunday, February 7, 2016

ქართული მოდერნისტული რომანი -მონოგრაფია


მაია ჯალიაშვილი
ქართული მოდერნისტული რომანი-მონოგრაფია





ნაშრომში გამოკვლეულია მოდერნიზმის არსი, ქართული მოდერნისტული რომანის თავისებურებანი. გამოკვეთილია ის ტენდენციები, რომლებიც ახასიათებდა ქართულ სინამდვილეში გამოვლენილ მოდერნიზმს. ქართული მოდერნისტული რომანი (გრიგოლ რობაქიძის "გველის პერანგი", კონსტანტინე გამსახურდიას "დიონისოს ღიმილი", დემნა შენგელაიას "სანავარდო") განხილულია ევროპული მოდერნიზმის კონტექსტში და მასზე ყურადღება გამახვილებულია, როგორც ესთეტიკურ ფენომენზე. გამოკვეთილია, თუ როგორ რეალიზდებოდა მოდერნიზმის ესთეტიკის პრინციპები ქართულ ლიტერატურულ სინამდვილეში. ნაშრომში გამოკვლეულია მითოსური სახეების მხატვრული ინტერპრეტაციის პრინციპები, რეალობის მეტამორფოზები (სუპრარეალიზმი, ინფრარეალიზმი, შინარეალობა, ილუზორული რეალიზმი და სხვა. წარმოჩენილია, თუ როგორ ხდება ჩაღრმავება, ერთი მხრივ, ერის სულში (გრიგოლ რობაქიძისეული კარდუს ძიება, მეორე მხრივ, კაცობრიობის მეხსიერებაში. გამოკვეთილია ინტელექტუალური რომანისთვის დამახასიათებელი ტენდენციები, გაანალიზებულია მოდერნისტული რომანის, როგორც "ფორმის ახალი მონახაზის", თავისებურებანი. გამოკვლეულია რომანი, როგორც თამაში. გაანალიზებულია თამაშის ელემენტები, ჩანაცვლება-შენიღბვის ხერხები. ყურადღება გამახვილებულია დროის მეტაფიზიკის ისეთ ასპექტებზე, რომლებიც უპირველესად "მეს" დროში ცვლილებას წარმოაჩენენ. წიგნი განკუთვნილია მეცნიერებისთვის, სტუდენტებისთვის, პედაგოგებისა და ქართული ლიტერატურის მოყვარულთა ფართო წრისათვის.





https://saba.com.ge/books/details/1208/%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%9B%E1%83%9D%E1%83%93%E1%83%94%E1%83%A0%E1%83%9C%E1%83%98%E1%83%A1%E1%83%A2%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%A0%E1%83%9D%E1%83%9B%E1%83%90%E1%83%9C%E1%83%98

Tuesday, February 2, 2016

მაია ჯალიაშვილი-სიტყვის სამოთხე-წერილები გალაკტიონის პოეზიაზე




ანოტაცია
ქართული ენა რომ დიდ საიდუმლოს ინახავს, ეს ყველაზე უკეთესად გალაკტიონის პოეზიის კითხვისას წარმოჩნდება. მისი ლექსები მკითხველს თითქოს თვალს უხელს საგნებისა და მოვლენების განსხვავებული კუთხით დასანახავად, აქამდე დაუნახავის შესამჩნევად, სმენას უმახვილებს, რომ გაიგოს ათასი ხმა, რომლებითაც ავსებულია სამყარო, ყური დაუგდოს კოსმიურ მუსიკას, ისევე მიუახლოვდეს ღვთაებრივს, როგორც ოდესღაც სამოთხეში იყო, როცა უშუალო ჭვრეტდა ლოგოსს და შეიმეცნებდა სიყვარულს. გალაკტიონის პოეზია შინაგანად ზრდის და ათავისუფლებს ადამიანს, შეაგრძნობინებს, რომ ნამდვილი სამოთხე სიტყვაშია, მის მეტაფიზიკურ განზომილებაში. მისი სიტყვის მაგია და ენერგია მკითხველზე ზემოქმედებს, როგორც შელოცვა. პოეზიით მოგვრილი თავისუფლება არის ხსნა მატერიალურ სამყაროზე მიჯაჭვულობისაგან. გალაკტიონი შთააგონებს მკითხველს, რომ ლაღად შეხედოს ირგვლივ ყოველივეს, ხილულ საგანთა და მოვლენათა მიღმა დაინახოს უხილავი და ამ მზერით უფრო მშვენიერი გახადოს სიცოცხლე. სამყაროს ამგვარი უცნაური ხატოვანი აღქმისგან მოგვრილი შეგრძნებები საოცარ სიხარულს ჰგვრის ადამიანს. მკითხველს თვალსაწიერი უფართოვდება, თითქოს სამყაროს ჩაკეტილი კარი იხსნება და მკითხველი მისწვდება დაფარულ საუნჯეს. უპირველესი საუნჯე კი ქართული ენაა, სიტყვები, რომლებიც ხშირად ფარავენ საიდუმლოს და გალაკტიონი ჯადოქარივით ათავისუფლებს სიტყვებში დაფარულ შინაარსს და მხატვრულ სახეებად გარდაქმნის. წიგნში თავმოყრილ წერილებში წარმოჩენილია გალაკტიონ ტაბიძის პოეტური სამყაროში მოგზაურობის შთაბეჭდილებები. 

მაია ჯალიაშვილი
ყდაზე _ ავტორის ნახატი



Monday, February 1, 2016

მაია ჯალიაშვილი "სუსო" -რადიოსპექტაკლი


https://www.youtube.com/watch?v=q9Ybheikivg

მაია ჯალიაშვილი "სუსო"  - რადიოსპექტაკლი
მონაწილეობენ: დავით ბერაძე, ნიკა წერედიანი, ლილი ხურითი, ნანა ხურითი, ნინო მენთეშაშვილი, ლაშა ამბიძე, დავით ველიჯანაშვილი.
რეჟისორი - ზურაბ კანდელაკი
ხმის რეჟისორი - ბაკო ხვიჩია
ჩაწერილია 2015 წელს
პრემიერა - მაია ჯალიაშვილი "სუსო". შაბათს 28 ნოემბერს 18.00 სთ-ზე და განმეორებით პარასკევს 11 დეკემბერს 12.30 სთ-ზე.

გოდერძი ჩოხელის ცხოვრების წიგნი სცენაზე

მაია ჯალიაშვილი

                    

შთაბეჭდილებები გოდერძი ჩოხელის მოთხრობების მიხედვით შექმნილ სპექტაკლზე  “ბედისწერის თეატრი


ზოგჯერ ისე ახლოს ვგრძნობ ჩემს მოთხრობებს, მეშინია, მართლა არ გაცოცხლდნენ“, _ წერს გოდერძი ჩოხელი მოთხრობაშიჩემი წიგნი“. მიუხედავად ამგვარი ეგზისტენციალური შიშისა, ის თავისი სცენარების მიხედვით იღებდა ფილმებს და უჩვეულო პერსონაჟებს განუმეორებელ კინოსახეებად აქცევდა, ასე რომ ატყვევებდა უცნაური მაგიურ-იგავური სტილისტიკით ქართველსა  თუ უცხოელ მაყურებელს (“სამოთხის გვრიტები”, “ლუკას სახარება”, “მიჯაჭვული რაინდები”, “ცოდვის შვილები”, “წერილი ნაძვებს”, “ადამიანთა სევდა”, “სიყვარულის ცეცხლი”, “უცხო”, “ადგილის დედა”, “ბაკურხეველი ხევსური”, “აღდგომის ბატკანი”, “თეთრი დროშა”). 

ახლა კი გოდერძი ჩოხელის მოთხრობათა პერსონაჟები სცენაზეც გაცოცხლდნენ. ეს ქართველი მკითხველისა თუ მაყურებლისთვის დიდი საჩუქარია.
საზოგადოდ, მისი პროზისთვის დამახასიათებელია ერთგვარი მონტაჟურობა, რაც მათი პიესებად გადაკეთების შესაძლებლობას იძლევა. თუმცა ეს ძნელი საქმეა, როდესაც ამას თვითონ ავტორი კი არა, არამედ სხვა ასრულებს, რა თქმა უნდა, შემოქმედებით ნიჭით დაჯილდოვებული. ასე რომ, განსაკუთრებით რთული ამოცანის წინაშე იდგა საბა მეტრეველი, დახვეწილი ლიტერატორი, მნიშვნელოვანი სამეცნიერო ნაშრომებისა და აქტუალურ საგანმანათლებლო თემებზე დაწერილი მწვავე პუბლიცისტური სტატიების ავტორი. მან ჩაიფიქრა სცენაზე ერთ პიესაში შემოეყვანა გოდერძი ჩოხელის სხვადასხვა მოთხრობის პერსონაჟები, რათა მაყურებლის წინაშე წარმდგარიყო მწერლის სამყარო, სავსე სიცოცხლის ყველა ხმით: სიყვარულითა და სიძულვილით, ანგელოსურითა და დემონურით, სიკეთითა და ბოროტებით. ავტორის სასახელოდ უნდა ითქვას, რომ მან შეძლო იმ სიუჟეტური ძაფის შექმნა, რომელზეც შემდეგ ძვირფასი მარგალიტებივით აასხა მოთხრობებში გაბნეული ამბები. მოიფიქრა დამოუკიდებელი ნაწილებისგან შექმნილი ერთი მთლიანი მოდელითავისი სათქმელით, რიტმით, ენერგით, თანვე არ დაუკარგა იმ ნაწილებსაც თავიანთი სული და სიცოცხლე. საბა მეტრეველმა ოსტატურად გადალახა ამგვარი საქმისას თანმდევი დაბრკოლებები და მაყურებელმა იხილა სრულიად ახალი პიესა, რომელმაც გოდერძი ჩოხელის მოთხრობათა თემატური მრავალფეროვნება, მისი ესთეტიკა უდანაკარგოდ გარდასახა პიესის სივრცეში, მცირე დრო-სივრცულ მონაკვეთში შემოკრიბა, არ დაუკარგა სიცოცხლე არცერთ იდეურსა თუ მხატვრულ შენაკადს და შექმნა ერთიანი, ძლიერი, სახიერი, გამოკვეთილი სტრუქტურა, რომლის ცალკეულ ელემენტს დამოუკიდებელი მიზანდასახულება მიანიჭა.
ბედისწერის თეატრიდაარქვა ავტორმა პიესას და ამგვარად გამოკვეთა მთავარი სათქმელი. მან გოდერძი ჩოხელის ამავე სახელწოდების მოთხრობის პერსონაჟი, თეატრის ყოფილი მოკარნახე ოფელია შემოიყვანა მთავარ სტრუქტურულ ღერძად. თეატრალურ, შექსპირის ოფელიას სამოსში გამოწყობილ გმირს გუდამაყრელი მართა ანგელოზად მიიღებს და სასწაულებრივად გამოჯანმრთელდება. აქედან იწყება ახალი პერსონაჟებისშემოსვლაპიესაში. ისინი თავიანთი სატკივრით მოდიან მიწაზე ჩამოსულ ფეხმოტეხილ ანგელოზთან საშველის სათხოვნელად.

პიესაში იხატებიან ბედისწერას შეჭიდებული ადამიანები. ავტორი შეეცადა, იმგვარად შეერჩია მოთხროობის პერსონაჟები, რომ გამოკვეთილიყო მათი ინდივიდუალურობა, თავგადასავლების შთამბეჭდაობა და თემათა მარადიულობა, ჩვენს დროშიც აქტუალურობა. მათ შორის გამოკვეთილია ბედისწერის თემა, რომელიც უძველესია და სხვადასხვა კულტურაში განსხვავებულადაა წარმოჩენილი. ძველი ბერძნული თეატრი ბედისწერასთან ჭიდილში დამარცხებულ გმირებს აცოცხლებდა, რომელთაც ძალა არ შესწევდათ მასთან გამკლავებისა. რა იყო ბედისწერა? ძველ ბერძენთა მიხედვით, ეს იყო ღმერთების მიერ ადამიანისთვის წინასწარ გამოტანილი ერთგვარი განაჩენი, წინასწარ დაგეგმილი გზა, რომელსაც გმირი ვერ შეცვლიდა.
შექსპირის შემოქმედებაში გმირებს ბედისწერად ექცათ თავიანთი ვნებები და სურვილები, ხოლო იბსენთან ბედისწერად გააზრებულ იქნა წინაპართა ცოდვები, ეს ერთგვარად შეეხმიანა ქრისტიანულ წარმოდგენას, ხოლო კამიუსთან ის ყოფის  აბსურდულობის გამომხატველად იქცა, მიხეილ ჯავახიშვილთან კი ის წარმოჩნდა, როგორც საკუთარი შეცდომების გამოძახილი.
მნიშვნელოვანია, ერთი მხრივ, როგორ გაიაზრებს გოდერძი ჩოხელი ბედისწერას და, მეორე მხრივ, როგორ ახერხებს საბა მეტრეველი მოთხრობებში გაბნეული მწერლისეული ფილოსოფიის  სრულად შემოკრებას ერთ პიესაში? გოდერძი ჩოხელისთვის ბედისწერა ნაზავია ზემოთ სხვადასხვა მწერალთან ნახსენები მნიშვნელობებისა. მის შემოქმედებაშიც გმირები იტანჯებიან ბრმა ბედისწერის, ადამიანთა გაუტანლობის, დროის უკუღმართობის, ურწმუნოების, უიმედობის, უსამართლობის, საკუთარი თუ წინაპართა ცოდვებისა და სხვა ათასგვარი ბოროტების გამო. თუმცა ბოროტებასაც და სიკეთესაც გოდერძი ჩოხელის შემოქმედებაში აქვს კონკრეტული პერსონაჟის სახე.
საბა მეტრეველმა, როგორც თეატრალური სამყაროს ზედმიწევნით მცოდნემ, გაითვალისწინა სცენისთვის დამახასიათებელი თავისებურებანი. გოდერძი ჩოხელის მოთხრობების წარმოსახვითი სივრცე უსაზღვროა, მის წიგნთან დარჩენილი მკითხველი მაგიურ და ჯადოსნურ სანახებში ისე მოგზაურობს, ვერანაირ ბარიერს ვერ ხედავს მატერიალური და ირაციონალური, მისტიკური სამყაროების თავისებურ შერწყმაში. საბა მეტრეველს ისე უნდა მოეხერხებინა, რომ პიესაში არ დაკარგულიყო სამყაროს გოდერძი ჩოხელისეული აღქმის ორიგინალობა. სიძნელეს ქმნიდა ისიც, რომ, მართალია, მკითხველის წარმოსახვაში ყველა პერსონაჟი გამოიკვეთებოდა, მაგრამ საჭირო იყო მეტი მონოლოგი თუ დიალოგი, მეტი  მოქმედება, რაც სცენას გააცოცხლებდა.
ვინ ვართ ჩვენ ამ სამყაროში? უბრალო მტვრის ნაწილაკებიპასკალისეული მოაზროვნე ლერწამნი თუ ღვთის მიერ მის სახედ და ხატად ჩაფიქრებულიშემოქმედების გვირგვინნი”? ამ საფიქრალს უტრიალებს გოდერძი ჩოხელი. ზნეობრივი ღირებულებების გადარჩენა მას ადამიანური სახის  შენარჩუნების აუცილებელ პირობად მიაჩნდა. ის ადამიანს ხატავდა  პატარა სოფლების ერთგვარ ჩაკეტილ სივრცეებში, თანვე ეს მიკროსამყაროები _ სავსე მთის ჯანსაღი ჰაერით, მითიური წარმოდგენებით, ზღაპრებითა და ლეგენდებით _ ახალ განზომილებებს წარმოშობდა და მიკროკოსმოსის მოდელირებას ახდენდა.
ცნობილია, როგორ იცვლება პიესა სცენაზე განხორციელებისას. რეჟისორი და მსახიობები მას ახალ სიცოცხლეს სძენენ. ტექსტი თავიდან იბადება და იცვლება გარემოს შესაბამისად. ამ გარემოს კი მსახიობები, რეჟისორი და მაყურებელი ერთად ქმნიან.
საგულისხმოა ის მღელვარება და მოკრძალება, რასაც ავტორი მასალაზე მუშაობისას განიცდიდა. საბა მეტრეველი ერთ ინტერვიუში აღნიშნავს: “მთელი ექვსი თვე თითქოს მწერლის ხმა დამდევდა: ამას როგორ ბედავ, რამ გაგაკადნიერაო. პიესაში სპეციალურად არ შევიტანე ის ნაწარმოებები, რომლებიც თავადვე აქცია კინოდ, მოვერიდე იმათაც, რასაც სკოლებში ასწავლიან. ხელოვნებაში ჩემთვის მთავარია განსაკუთრებული ფორმა და ამაღელვებელი შინაარსი. სწორედ ასეთ ქარგაზე ავაგე სცენარი გოდერძი ჩოხელის მთელი შემოქმედების გათვალისწინებით”. მან ამ პიესაში  გააცოცხლა  სხვადასხვა მოთხრობის (“ჩემი წიგნი”, “ადამიანთ სევდა”, “ბედისწერის თეატრი”, “მართა”, “ღმერთის შვილები”, “მოხევის სადღეგრძელოდა სხვ.) პერსონაჟები და სცენის ერთ სადა და ტევად მიკროსამყაროში შემოიყვანა მთელი სოფელი, თავისი წარმავალი თუ მარადიული სატკივრით. სწორედ ეს სოფელი, როგორც, ზოგადად, წუთისოფელი, თითქოს არღვევს სცენასა და მაყურებელს შორის არსებულ   საზღვარს და შემოიჭრება რეალურ ყოფაში. ეს სცენა კი, ერთი მხრივ, სარკისებურად ირეკლავს ყოფას, მეორე მხრივ, ყოველივეს გარდაქმნის და მხატვრულ სიმბოლოებად აქცევს.
საბა მეტრეველისთვის ლიტერატურული მასალის გასცენიურება პირველი არ არის, მას ამ საქმეში გარკვეული გამოცდილება აქვს (პეტრე კოლხის ლირიკის მიხედვით მან შექმნა სცენარიმოძღვრის აღსარება”).
სპექტაკლის რეჟისორები არიან ირაკლი გოგია და ლაშა გოგნიაშვილი. მათი ეს ერთობლივი ნამუშევარი მოწმობს, რამდენად მნიშვნელოვანია ეროვნული და ზოგადსაკაცობრიო იდეალების წარმოჩენა სცენაზე. თანამედროვე ქართული თეატრი მსოფლიო თეატრალურ ტენდენციებს მისდევს და სრულიად განსხვავებულ, ორიგინალურ, ეპოქის შესაბამისი სულისკვეთების წარმოდგენებს სთავაზობს მაყურებელს. ახმეტელის თეატრი ყველაგან გამორჩეულია თავისი ტრადიციით, ესთეტიკითა და სტილისტიკით, ინოვაციური ძიებებით. რა თქმა უნდა, ამ თეატრში სხვადასხვა დროს განსხვავებული მსოფლმხედვისა და შეხედულებების რეჟისორები მუშაობდნენ, მაგრამ მაინც მისი სახე ასოცირდება თამამ ექსპერიმენტებთან.
თბილისის გარეუბანში არსებული ახმეტელის თეატრი მაცოცხლებელი შენაკადია დედაქალაქის კულტურული ცხოვრებისა. თეატრს ხელმძღვანელობს დღეს გამორჩეული ხელწერის ხელოვანი ირაკლი გოგია, რომელსაც მიაჩნია, რომთეატრი სულით მკურნალობაა”. ახმეტელის თეატრამდე ოთხი წელი ზუგდიდის თეატრის დირექტორი და სამხატვრო ხელმძღვანელი იყო, შემდეგ მცირე ხანს მოზარდმაყურებელთა თეატრში იმუშავა, პარალელურად, ილიას უნივერსიტეტში რეჟისორებს ასწავლიდა და ხელოვნების ფაკულტეტზე ლექციებს კითხულობდა. მიზანდასახული, ენერგიული და შემოქმედებითი ძიებებით აღსავსე ირაკლი გოგია სპექტაკლებს სხვადასხვა თეატრში (რუსთაველში, მარჯანიშვილში) დგამდა. ახალგაზრდა რეჟისორს უკვე აქვს წარმატებით დადგმული სპექტაკლები, მათ შორის, გამოვარჩევთ 2013 წელს ჯონ მარელის პიესისლანგუსტის სიცილისმიხედვით მარჯანიშვილის თეატრის სცენაზე დადგმულ სპექტაკლსმემუარები”, რომელშიც სცენის დიდოსტატები: ოთარ მეღვინეთუხუცესი და გურანდა გაბუნია მონაწილეობდნენ. აგრეთვე, ილიაუნის თეატრში დადგმულ სპექტაკლსლიფტი” (პიესის ავტორები: ისმაილ იმანოვი, ნათელა ოსმანლი), ახალგაზრდა მსახიობთა მონაწილეობით, “პილონი” (ფოთის თეატრში დაიდგა რეზო კლდიაშვილის პიესის მიხედვით). ერთგვარი სკანდალი გამოიწვია მისმარომეო და ჯულიეტამ”, მაყურებელთა ნაწილის გაღიზიანება გამოიწვია პიესის ორიგანულმა გათანამედროვებამ, კერძოდ, მსახიობთაგაშიშვლებამ”, თუმცა თეატრს სწორედ ამგვარი თამამი ექსპერიმენტები აცოცხლებს, რეჟისორის ნიჭზე მეტყველებს ის, რომ მას შეუძლია კლასიკის ახლებური წაკითხვა და თანამედროვედროვეობის სულისკვეთების გამოხატვა. ამიტომაცაა, რომ მის სპექტაკლებს არ აკლია მაყურებელი. ჯერ კიდევ დოქტორანტი იყო ირაკლი გოგია, როდესაც მისმა სპექტაკლმაფერფლის პლანეტამ” (დევიდ ზან მაიროვიცის რადიოპიესის მიხედვით) 2012 წელს საერთაშორისო აღიარება მოიპოვა, კერძოდ, მინსკში გამართულ თეატრალური ხელოვნების მსოფლიო კონგრესისა და  საუნივერსიტეტო თეატრების საერთაშორისო ფესტივალზე საუკეთესო სპექტაკლად დასახელდა.
მნიშვნელოვანია, რომ ირაკლი გოგია დაინტერესებულია კლასიკური და თანამედროვე ქართული ლიტერატურითაც. მისი ბოლო დროის სპექტაკლებიდან  გამორჩეულია ლაშა გოგნიაშვილთან ერთად გოდერძი  ჩოხელის მოთხრობების მიხედვით დადგმული სპექტაკლიბედისწერის თეატრი”. ლაშა გოგნიაშვილის სპექტაკლებსაც კარგად იცნობს თანამედროვე თეატრალური სამყარო: განსაკუთრებით გამოვარჩევთ 2014 წელს ცხინვალის თეატრში დადგმულ ევგენი შვარცის პიესასკონკია”, ათენში დადგმულ სპექტაკლს _ “ფიროსმანს”. მისმა  სპექტაკლმა ,,ბესლანმაუკრაინის ფესტივალ ,,მანდრივი ვიშაკზემეორე ადგილი დაიკავა, აგრეთვე, “წითელ ზოლს”. მის სპექტაკლებს გამოარჩევს თანამედროვე აქტუალურ თემებთან მძაფრი და კრიტიკული შეხმიანება, ჰუმანიზმისა და ზნეობრივი იდეალებისთვის ბრძოლისა და სიფხიზლის პათოსი
ლაშა გოგნიაშვილმა ერთ ინტერვიუში აღნიშნა: “ნებისმიერი ჩვენგანისათვის ძალიან ახლობელია გოდერძი ჩოხელი, მაგრამ როცა მისი შემოქმედება სცენაზე გადაგაქვს და ცდილობ, პერსონაჟები გააცოცხლო, სირთულეებს აწყდები. არ გინდა, დაკარგო ის სიბრძნე, რომელიც მის ნაწარმოებებშია. თან ეს ყველაფერი მოქმედებას მოარგო, რომ მხოლოდ მონოლოგი არ გამოვიდეს. ძალიან ბევრი ხერხის მოფიქრება დაგვჭირდა, რომ მწერლის ხელწერა მაყურებლამდე არა განსხვავებული, არამედ პირველყოფილი სახით მოგვეტანა”.
რეჟისორებმა და სცენარისტმა შესანიშნავად ითანამშრომლეს და წარმატებასაც მიაღწიეს. საგულისხმო რეჟისორული მიგნებაა ბორჯღალით გამოხატული კერიის დადგმა სცენაზე, სწორედ ეს კერია, როგორც ოჯახის, სოფლის, ქვეყნისა თუ მთელი სამყაროს მაცოცხლებელი სიმბოლო, შემოიკრებს გარშემო ყველა პერსონაჟს. ამ კერიის გარშემო თამაშდება დრამატული ისტორიები, რომელთაც ყოველი პერსონაჟი მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი მეტყველების, ჟესტების მანერით აცოცხლებს.
სპექტაკლის დასაწყისშივე გაისმის ყოფის ფუნდამეტური კითხვები: რა არის სიცოცხლე? რა არის სიკვდილი? გოდერძი ჩოხელის მეტაფორული პასუხები: “სიცოცხლე ადამიანად არსებობის ტკბილი სევდაა”, ხოლოსიკვდილი _ ადამიანად არყოფნის სევდათავიდანვე შესძრავს მაყურებელს და  ჩართავს სცენაზე მიმდინარე ადამიანურ კომედიასა თუ ტრაგედიაში.
მშვენიერი რეჟისორული გადაწყვეტაა, როცა თავიდან, პირველსავე ეპიზოდში მაყურებელი ყველა პერსონაჟს ერთად ხედავს სტატიკურ მდგომარეობაში. ისინი უცხონი არიან, მაგრამ შემდეგ თითოეული მათგანი ცალ-ცალკე შემოდის სცენაზე, თავის სიხარულსა თუ ტკივილს, თავის დარდსა და ოცნებას უზიარებს მაყურებელს და სპექტაკლის ბოლოს, როცა ისინი ისევ ერთად გამოჩნდებიან ყველანი სცენაზე, მაყურებელი უკვე აღარ არის მათ მიმართ გულგრილი. რეჟისორებმაც შეძლეს და ისინი გააცნეს მაყურებელს, სული, გული და გონება შეუძრეს მას, კათარზისი გამოიწვიეს და შინ წასულებს გააყოლეს ადამიანად ყოფნისთვის აუცილებელი ფიქრი სიყვარულსა, სიკეთესა, სამშობლოს ერთგულებასა და რწმენაზე.
გამოკვეთილ სახასიათო როლებს ქმნიან მსახიობები, მათ შორის გამორჩეულია ოფელია, შექსპირის ოფელიასებური არაამქვეყნიური უმანკოებით, გულუბრყვილობითა და თანვე ერთგვარი ამქვეყნიური, გარემოებებით განპირობებული ეშმაკობით, მოირგოს ის როლი, რომელსაც სოფელიმოითხოვსმისგან. მსახიობი გვანცა კანდელაკი შესანიშნავად გადმოსცემს პერსონაჟის სულში დატრიალებულ დრამას, რომელიც გულისხმობს ყოფით პრობლემებთან გამკლავების სიძნელესგოდერძი ჩოხელს პერსონაჟი მონასტერში მიჰყავს, ამ პიესაშიც ასეა. ბოლოს, მას შემდეგ, რაც შეასრულებს ამქვეყნიურ როლს, დაეხმარა სოფლელებს თავისი მოულოდნელი ანგელოზობით, ისიც მონასტრისკენ მიდის, თუმცა მანამდე   ის სოფელს გაუმხელს თავის მიწიერობას.

საინტერესო სახეა სცენაზე მუდმივად მყოფი მეფანდურე ყმაწვილი, რომლის როლს ასრულებს გიორგი ცხადაძე. იგი თითქოს დროის სიმბოლოა. ყმაწვილი მთელი სპექტაკლის განმავლობაში უკრავს ფანდურზე მოქმედების შესაფერის სხვადასხვა მელოდიას და მღერის ისევე რიტმულად და ბუნებრივად, როგორც დროის მდინარებაა, მარად თანმდევი და შეუმჩნეველი.
დაუვიწყარია გია ჯაფარიძის ბათარეკა, რომლის მიერ წარმოთქმული ყოველი ფრაზა თითქოს საბრძოლო იარაღია ბოროტებასთან საბრძოლველად. მსახიობი ახერხებს პერსონაჟის სამყაროს უდანაკარგოდ მოტანას მაყურებლამდე, მასში აღძრავს ვაჟკაცური სულისკვეთებასა და ჩაგრულის თანადგომის, მოყვასისთვის თავგანწირვის სურვილს.
მზია ტალიაშვილის მართას სახე მოგვაგონებს ოთარაანთ ქვრივისებურ შეუდრეკლობას, რომელსაც მხოლოდ შვილის ტრაგიკული აღსასრული ბზარავს. მსახიობს ზუსტად, ყოველგვარი ხელოვნური დრამატულობის გარეშე მოაქვს მაყურებელთან ანგელოსურისა და დემონურის შეხვედრისას წარმოქმნილი ელდის არსი. მართას გულში ჩვილივივით  ჩახუტებულივეფხისტყაოსანიმაყურებელს იმედს აღუძრავს, რომ მშვენიერება, საბოლოოდ, არსად იკარგება, ის დაძლევს სიკვდილის ბორკილებსაც და გათავისუფლებული მარადიულად მოევლინება წუთისოფელს.
მაყურებელი სულშეძრული ისმენდა მტრედისა და კაცის მეგობრობის შთამბეჭდავ ისტორიას. მსახიობ მამუკა მაზავრიშვილის აპარეკა ნამდვილად ამხელს მსახიობის ოსტატობას. მან შეძლო მთელი სხეული იმგვარად გარდაექმნა, რომ მისი მზერისას მაყურებელს ჰქონოდა მისი სულის გაჩხრეკის განცდა. უბედურებისა და ბედნიერების საოცარი ნაზავის განცდის გამოხატვა შეძლო მსახიობმა და მაყურებელს ფიქრის ნაკადები აღუძრა.

საინტერესო იყო ბექნუ ქაფიანიძის მწერალი, რომლის სახეში გამოიკვეთებოდა ერთგვარი თავდაჯერებულობაცა და დაბნეულობაც. მაყურებელი ხედავდა, როგორ ეჭიდებოდა მის სულში ერთმანეთს წარმავალ, მატერიალური სამყაროსთან მიჯაჭვულობის განცდა და უკვდავებასთან ზიარების წყურვილი.
სპექტაკლში არის მთავარი და მეორეხარისხოვანი როლები, როგორც ცხოვრებაში, მაგრამ ყველა როლს შესანიშნავად ასრულებენ სხვადასხვა თაობის მსახიობები. მაყურებელს შესძრავს მათი თამაში, ნელი ბადალაშვილის სოფიო, ლიკა ქუთათელაძის ნინუა, ნინო ციმაკურიძის სალომე, ჯაბა ჯაფარიძის ჯღუნა, ვაჟა ციცილოშვილის გაგილა, თამარ ბეჟუაშვილისა და  თამთა პატაშურის _ პოლიტიკოსები, ერთგვარი პაროდირებული სახეებიიუკა ვასაძის მეჯვარე, ვასილ შიხაშვილის, ანდრეა გველესიანის, მაიკო ვაწაძის, შორენა ზუბიაშვილსა და ვალერი ტორონჯაძის შესრულებული მეზობელთა სახეები.
მსახიობები ახერხებენ ხმის ინტონაციური მიმოხვრით, ჟესტ-მიმიკითა და მოძრაობითმაყურებელს უჩვენონ, რა სულიერი ძვრები ხდება ადამიანში, როგორ იცვლებიან, გარდაიქმნებიან. პიესის მატერიალურ სივრცეში ხილვად ჰორიზონტალზე განვითარებული ამბები გამოძახილს პოულობენ უხილავ სულიერ ვერტიკალზე, რომელიც ხშირად მსახიობთა მრავლისმთქმელ მზერასა და გამომეტყველებაში მჟღავნდება. მსახიობთა შორის იყვნენ, როგორც გამოცდილნი, ასევე გამოუცდელნი, მაგრამ ისინი ერთ ანსამბლს, ერთგვარ ორკესტრს ქმნიდნენ, ყველა თავისი ენერგეტიკული ველით იყო ჩართული ამ მაგურ დრო-სივრცეში, რომელიც მაგნიტივით იზიდავდა მაყურებელს, ამიტომაც იგრძნობოდა დარბაზის რეაქცია მიმდინარე ამბებზე, ტაშით, დუმილითა თუ თვალს მომდგარი ცრემლებით.

რეჟისორებთან ერთად სპექტაკლის ერთიანობას ქმნიან  მხატვარი: მარიკა კვაჭაძე, ქორეოგრაფი: გიორგი რაზმაძე, რეჟისორის თანაშემწე: რუსუდან შოშიტაშვილი. ყოველი მათგანის ღვაწლი თვალსაჩინოა.
ერთ ინტერვიუში შესანიშნავი პოეტი, გოდერძი ჩოხელის მეგობარი  ტარიელ ხარხელაური აღნიშნავს: “სულ ახლახან ახმეტელის თეატრში ვიყავი, სადაც გოდერძის ნაწარმოებების მიხედვით, პირველად საქართველოში დაიდგა სპექტაკლი. პირველივე წუთიდან შიშმა ამიტაცა, როგორ შეიძლება გოდერძი ჩოხელი აიყვანო აი, ასეთ პატარა სცენაზე, თან ამდენი მსახიობებით. ოცი კაცი მაინც იდგა სცენაზე. მაგრამ სპეკტაკლის დამთავრების შემდეგ გაკვირვებული დავრჩი. როგორ შეძლო რეჟისომა, რომ გოდერძის ხასიათი არ დაკარგვოდა სპექტაკლს, ის დიდი ტკივილი, რომელმაც გოდერძი ჩოხელის გული ასე დაფლითა. აი, ამ სპექტაკლში დავინახე, როგორ იდგა ის მწერვალზე”.
ერთ მოთხრობაში გოდერძი ჩოხელი წერს: „მგონია, რომ გუდამაყრის ხეობა დიდი წიგნია. მთები ყდებადა აქვს ამ წიგნს და შიგნით უამრავი მოთხრობა წერია. მზე და მთვარე მანათობლად მყვანან, ვზივარ ჩემთვის. გადაშლილი მაქვს ეს უცნაური წიგნი და ვკითხულობ“ („ჩემი წიგნი“).
სპექტალის შემქმნელებმა, მთელმა სამსახიობო დასმა, ამ ჯადოსნური წიგნი-სპექტაკლის წამკითხველად თეატრში მისული მაყურებელიც აქცია და ის ბედნიერება მიანიჭა, რომელიც გარწმუნებს სიკეთისა და სიყვარულის მარადიულობაში.

დაიბეჭდილია: ჟურნ. „კრიტიკა“, #10, 2015, შოთა რუსთაველის ქართული ლიტერატურის ინსტიტუტის გამომცემლობა